یونیکورن یا اسب تک‌شاخ، موجودی افسانه‌ای است که اسمش را این روزها بیشتر می‌بینیم و می‌شنویم و برای استارت‌آپی با ارزش یک‌میلیارد دلار استفاده می‌شود که پیش از ظهور اینترنت و شرکت‌های تکنولوژی‌محور کمتر قابل تصور بود؛ ولی این روزها به رویای مشترک کودکان و بنیان‌گذاران استارت‌آپ‌ها تبدیل شده است. یونیکورن‌ها حتی به فضای سیاسی راه یافته‌اند و گاهی سیاستمداران به‌عنوان یک چشم‌انداز از برنامه‌هایشان به خلق آنها در اکوسیستم اشاره می‌کنند. همچنین تعداد یونیکورن‌های کشورها به شاخصی برای نمایش مطلوبیت فضای استارت‌آپی و ترغیب استعدادها برای مهاجرت تبدیل شده است. مثلا کشور استونی بیشترین یونیکورن را نسبت به جمعیت دارد و خاستگاه استارت‌آپ‌های موفقی مثل Wise و Skype بوده است.

در بین یونیکورن‌ها گاهی استارت‌آپ‌هایی دیده می‌شوند که از خانواده پلتفرم‌ها نبوده و حتی تکنولوژی‌محور نیستند؛ ولی با عمر کوتاه و رشد سریع به یونیکورن و حتی دکاکورن (ارزش ۱۰میلیارد دلار) تبدیل شده‌اند. ظاهرا برندهای پرطرفدار بدون ‌سود که به‌صورت

 direct-to-costumer کار می‌کنند برای سرمایه‌گذاران وسوسه‌انگیز هستند. تولیدکنندگان تشک، عینک، چمدان، کفش و محصولات خوراکی مثل سالاد، ماست و همین‌طور باشگاه‌های ورزشی در لیست استارت‌آپ‌هایی که بزرگ‌ترین گرو‌ه‌های سرمایه‌گذاری  روی آنها شرط‌بندی کرده‌اند، دیده می‌شوند.

به‌طور مثال برند Chobani (در فارسی به معنای چوپان) مولود یک آربیتراژ فرهنگی است که در سال۲۰۰۷ توسط یک کرد اهل ترکیه در آمریکا شکل گرفت. او یک متخصص ماست سنتی را از ترکیه به آمریکا آورد و یک کارخانه متروکه در اطراف نیویورک را با وام بانکی خرید و بازآفرینی کرد. در حال حاضر یک پنجم سهم بازار ماست آمریکا متعلق به این برند است و با تخمین ارزش حداقل ۱۰میلیارد دلاری آماده ورود به بازار بورس نیویورک می‌شود. چوبانی اسپانسر آمریکا در مسابقات المپیک بود و نام بنیان‌گذار آن جزو ۱۰۰فرد تاثیرگذار مجله تایم در سال۲۰۱۷ قرار گرفت. بنیان‌گذار شرکت آمازون، غول صنعت فروش آنلاین هم پشتیبان مالی یک استارت‌آپ تولیدکننده شیرگیاهی در شیلی شده که ارزش آن به بیش از یک میلیارد دلار رسیده است.

صنعت دیگری که با قابلیت رشد و مقیاس‌پذیری توجه سرمایه‌گذاران خطرپذیر را به خود جلب کرده، قهوه است؛ محبوب‌ترین داروی جهان که روزانه بیش از ۲میلیارد فنجان آن در سراسر دنیا مصرف می‌شود. با افزایش روند شهرنشینی و میل به مصرف قهوه، کافه‌ها در بین سرمایه‌گذاران بین‌المللی محبوبیت خاصی پیدا کرده‌اند و یونیکورن‌های قهوه‌ای در حال شکل‌گیری هستند. نسل جدید کافه‌ها با سیاست  Global Trends, Local Flavors در حال رشد هستند. در اندونزی کافه زنجیره‌ای Kopi Kenangan با بومی‌سازی خوراکی‌های مرسوم در منو تبدیل به یونیکورن شده و هم‌بنیان‌گذار فیس‌بوک از سرمایه‌گذاران آن است.

کافه‌های زنجیره‌ای Luckin چین نیز یک نمونه قابل توجه است. Luckin در سال۲۰۱۷ تاسیس شده و با بیش از ۱۰هزار شعبه بیشترین سهم فروش قهوه در بازار چین را دارد و با ارزش ۶.۵میلیارد دلاری سهام آن در بورس نیویورک معامله می‌شود. بنیان‌گذاران سابق آن، دو سال پیش زنجیره جدید  Cotti را پایه‌گذاری و طی این مدت بیش از ۶۰۰۰ شعبه تاسیس کردند؛ برند آنها اسپانسر تیم ملی آرژانتین، قهرمان جام جهانی قطر بود.

سرمایه‌گذاری روی این بخش همچنین توجه نهنگ‌های خاورمیانه را به خود جلب کرده است. صندوق ثروت ملی قطر بر استارت‌آپ تولیدکننده تخم‌مرغ گیاهی سرمایه‌گذاری کرده و سهامدار یک گروه رستوران و کافه ترکیه‌ای است که مالک برند مشهور Nusret است. سال گذشته صندوق سرمایه‌گذاری عمومی عربستان نیز با هدف‌گذاری ۳۰۰میلیون دلاری و تاسیس شرکت تخصصی قهوه با زنجیره کامل مزرعه تا کافه وارد این صنعت شد.

نمونه‌های دیگر نیز نشان‌ می‌دهد که با درک نیازهای جامعه و فرصت‌های موجود، شاید بتوان مزیت ‌رقابتی برای خلق ارزش پایدار را جایی دیگر یافت و نه الزاما در اقیانوس سرخ پلتفرم‌ها و ایده‌های تکنولو‌ژی‌محور. اگرچه چشم‌انداز نانوشته بعضی از کارآفرینان ایجاد یک یونیکورن است، ولی نباید فراموش کرد که ثروت‌آفرینی محصول جانبی ارزش‌آفرینی است و مسیر دستیابی به آن الزاما از گذرگاه تکنولوژی‌ عبور نمی‌کند.

*تحلیلگر اقتصادی