وعده مسوولان آبی برای توریست‌های طبیعت چه شد؟
گردشگری سد در کما
جذاب‌ترین مناطق گردشگری از دید اروپایی‌هایی که در قاره سبز قرار دارند شاید کویر و بیابان باشد اما برای ایرانی‌ها که طبیعت چندان به آنها راحت نگرفته و همواره با مشکل و چالش کم‌آبی مواجه هستند، جنگل‌ها، سواحل، حاشیه رودخانه‌ها و دریاچه‌ها و... در اولویت مقاصد سفر هستند. آنها ترجیح می‌دهند در کنار یک گزینه کویر چند گزینه دریاچه و رود و جنگل را در برنامه‌های سفرشان بگنجانند. با چنین معیارهایی دریاچه پشت سدها می‌تواند انتخابی مطلوب برای توریست‌های ایرانی باشد. در راستای همین تقاضا و مدیریت گردشگری در این مناطق بود که در خرداد ۱۳۹۹ تفاهم‌نامه‌ای بین وزارت نیرو و وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی با موضوع فعالیت‌های گردشگری در حاشیه سدها امضا شد. مدیران وزارت نیرو در این مراسم ابراز امیدواری کردند که بتوانند راهکارهایی ارائه دهند تا از ظرفیت بخش‌خصوصی برای رونق این شیوه از گردشگری استفاده کنند. از میان حدود ۱۹۰ سدی که در ایران در اقلیم‌های مختلف تاسیس شده چهار سد سردشت (آذربایجانغربی)، گتوند (خوزستان)، کارون ۴ (چهارمحال و بختیاری) و داریان (کرمانشاه) به عنوان اولویت‌ها مطرح شدند و مسوولان هم عنوان کردند با چند آژانس گردشگری برای برگزاری تورهای آبی مذاکره کرده‌اند تا توریست‌ها علاوه بر تفریح با نحوه تامین آب آشامیدنی آشنا شوند. همچنین درباره این تفاهم‌نامه عنوان شد که این سدها در اقلیم‌ها و همه استان‌ها قرار دارند و می‌توانند به مناطقی تبدیل شوند که همه ایام سال امکان بازدید دارند. هشت ماه پس از این تفاهم‌نامه خبری میراث فرهنگی و گردشگری منتشر کرد و از فراخوان واگذاری گردشگری در مخزن سد سردشت به بخش‌خصوصی خبر داد. محمد عبدلی معاون سرمایه‌گذاری اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی آذربایجانغربی اعلام کرد که در راستای توسعه گردشگری در این شهرستان این سد به‌مدت سه سال به بخش‌خصوصی اجاره داده می‌شود تا در بخش‌های ورزشی مانند قایقرانی، کشتیرانی تفریحی، ایجاد اقامتگاه و رستوران روی آب و سایر ورزش‌های آبی سرمایه‌گذاری کنند. با این حال خبرها درباره این شیوه از توریسم با اوج‌گیری کرونا فروکش کرد و این حوزه از توریسم هم به حاشیه رفت.
کیانوش محرابی سال‌هاست در حوزه رفتینگ و سایر اقسام گردشگری آبی کار می‌کند. او به «دنیای‌اقتصاد» درباره گردشگری سد می‌گوید: گردشگری سد در ایران به شکل نامطلوبی جریان دارد و سدهای ما به مناطقی بدل شده که جوانان ما با رفتن به این مناطق جان خود را به خطر می‌اندازند.
او با اشاره به اینکه آمار کشته شده‌های دریاچه‌های سد و رودخانه‌هایی که به سدها منتهی می‌شوند بسیار بالاست، عنوان می‌کند: در ایران آمار غریق‌ها به 1200 نفر می‌رسد که یک‌سوم آنها با رودخانه‌هایی مرتبط است که بخش بزرگی از آنها به سدها منتهی می‌شوند، این درحالی است که ما با توسعه گردشگری رودخانه و سد می‌توانیم این آمار را به نحو بسیار محسوسی کاهش دهیم.
این کارشناس گردشگری آبی می‌افزاید: متاسفانه در این سا‌ل‌ها کار کسانی که در حوزه امداد و نجات فعالیت می‌کنند گشتن به دنبال مصدومان و پیکر گردشگرانی است که وارد رودخانه و دریاچه‌های منتهی به سدها شده‌اند. دیدن خانواده‌های منتظر برای یافتن پیکر این گردشگران به تجربه‌های تلخی برای امدادگران بدل شده، این درحالی است که اگر ما نقاط ایمن را شناسایی کرده و برای آنها برنامه گردشگری داشته باشیم، افراد در هر جایی نمی‌توانند وارد آب شده و جان خود را به خطر بیندازند. به گفته محرابی وقتی حادثه‌ای اتفاق افتاده و شخصی غرق شود باید آب سد را بسته و رودخانه را خشک کنند. او می‌گوید: بستن آب لطماتی برای کشاورزان به همراه دارد که محصول‌شان را دچار آسیب می‌کند. از این‌رو است که ما برای جلوگیری از این لطمات جانی و مالی برای گردشگری آبی اعم از سد، آبشار، تالاب، دریا و... باید طرحی داشته باشیم تا بتوانیم به حفاظت از جان گردشگران کمک کنیم.
محرابی اضافه می‌کند: ما چه دوست داشته باشیم و چه دوست نداشته باشیم باید گردشگری سد را برای حفاظت از جان انسان‌ها در وهله اول و برای درآمدزایی و اشتغال‌زایی در مرتبه دوم توسعه دهیم.
او یکی از موانع پیش روی گردشگری سد را حساسیت‌های مرتبط در این مناطق می‌داند و می‌افزاید: این حساسیت‌ها گاه برای ما که در حوزه اکتشاف رودخانه هم فعالیت می‌کنیم دردسرساز شده است. با این حال با توجه به همین ملاحظات هم می‌توان گردشگری سد را در مناطقی که حساسیت‌ها در آنها کمتر است توسعه داد. این کارشناس گردشگری آبی در همین رابطه می‌افزاید: چندی پیش جلسه‌ای با معاون وزیر نیرو داشتم و آنها از من خواستند طرحی در این زمینه ارائه دهم. در این جلسه از خوزستان و سدهای آن به‌عنوان منطقه‌ای با پتانسیل‌های بالا یاد و طرح هم ارائه شد که امیدوارم این حوزه از توریسم در آنجا توسعه یابد. او درباره حساسیت‌هایی که گردشگری سد بر محیط‌زیست خواهد داشت می‌گوید: بخشی از گردشگری سد می‌تواند بازدید از تاسیسات باشد که نمونه آن را در کشورهای خارجی دیده ایم. در این رابطه گردشگر بدون ورود به آب از ژنراتور و توربین و... دیدن می‌کند تا با نحوه تولید برق و چگونگی نگهداری آب آشنا شود. محرابی همچنین معتقد است گردشگری سد می‌تواند با در نظر گرفتن اصول پایداری یکی از بهترین و پایدارترین شاخه‌های گردشگری بدون آسیب رساندن به طبیعت و جامعه محلی باشد. او اضافه می‌کند: در این حوزه از توریسم می‌توان قایق‌های موتوری را حتی با وجود آلودگی اندک آنها کنار گذاشت و در عوض سراغ ورزش‌های پارویی مانند کایاک، رفتینگ و... که جزو گردشگری آرام و کم شتاب است رفت. همچنین اگر قرار است امکاناتی به گردشگر مانند رستوران، رختکن و سرویس بهداشتی ارائه داد، ملاحظات زیست‌محیطی را در آنها در نظر گرفت.
