مقایسه جایزه تعالی گردشگری ایران و عربستان

مشابه جایزه ملی تعالی گردشگری ایران، در عربستان نیز وجود دارد. در این جایزه، بخش‌های مختلف حاضر در گردشگری سالانه در قالب جایزه‌های جداگانه مورد ارزیابی قرار می‌گیرند و در نهایت برگزیدگان آنها معرفی می‌شوند. اما دامنه شمول جایزه ملی تعالی گردشگری در ایران شامل کلیه سازمان‌ها، نهادها، موسسات و شرکت‌های فعال در صنعت گردشگری می‌شود. این جایزه، نهاد‌های دولتی مرتبط با صنعت گردشگری، واحدهای اقامتی، دفاتر مسافرتی، رستوران‌ها و خدمات غذایی، شرکت‌های حمل و نقل گردشگری، واحدهای تفریح و سرگرمی، برگزارکنندگان رویدادها و همایش‌های گردشگری و دیگر کسب و‌کارهای مرتبط را مورد ارزیابی قرار خواهد داد. محمدحسین ایمانی خوشخو، رئیس پارک ملی علوم و فناوری‌های نرم و صنایع‌ فرهنگی، در نشست خبری جایزه ملی تعالی گردشگری، با اشاره به هدف‌گذاری برای بهره‌گیری از گردشگری در توسعه اقتصادی گفت: «چنین جایزه‌ای با هدف کمک به استانداردسازی و بهبود کیفیت موسسات گردشگری و همچنین با هدف توسعه هرچه بیشتر این صنعت شکل گرفته است.»

به گفته وی، در ۱۰ سال اخیر بخش‌های مختلف گردشگری درحال حرکت رو به جلو بوده‌اند اما همواره گله‌هایی از کیفیت نازل برخی تاسیسات گردشگری وجود داشته است؛ حالا این جایزه می‌تواند به افزایش سطح کیفی خدمات گردشگری بینجامد. وی با یادآوری اینکه در منطقه این جایزه تنها در عربستان وجود داشته، تصریح کرد: «ما نیز در ایران به چنین جایزه‌ای نیاز داشتیم.» ایمانی خوشخو با اشاره به روند طرح ایده این جایزه گفت: «سه سال پیش ما این ایده را در دانشگاه علم و فرهنگ مطرح کردیم. اما از چندی پیش در قالب پارک علم و فناوری‌های نرم و صنایع‌فرهنگی آن را پیگیری و با نشست و مشورت با متخصصان و مسوولان سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری جزئیات آن را تدوین کردیم.»

سازوکار ارزیابی و اعطای جایزه

رئیس دانشگاه علم و فرهنگ درباره ساز‌وکار شرکت در این جایزه نیز گفت: «موسسات داوطلبانه وارد این جایزه می‌شوند و خود را در معرض ارزیابی قرار می‌دهند. در این راستا ابتدا ۵۰ موسسه اعلام آمادگی کردند اما از میان آنها ۲۳ موسسه برای داوری و ارزیابی انتخاب شدند. این ۲۳ موسسه مورد ارزیابی قرار گرفتند و هم‌اکنون نیز مرحله نهایی ارزیابی درحال انجام است.» وی درباره جوایز این دوره اظهار کرد: «این جوایز در سه رده اعطا خواهد شد. رده آخر، رده تعهد به تعالی است و کسانی که علاقه‌مند به رشد سازمان خود هستند و به این مرحله راه پیدا کرده‌اند این جایزه را به دست خواهند آورد. رده دوم نیز جایزه اشتهار به تعالی است و شامل آن دسته از کسب و کارها می‌شود که به نحوی در این عرصه شهرت دارند و تعهد به تعالی را طی کرده‌ و به این مرحله راه یافته‌اند.» به گفته ایمانی خوشخو، رده نخست که تندیس تعالی است نیز به موسساتی که دو مرحله نخست را سپری کرده‌اند اعطا می‌شود. رئیس پارک علم و فناوری با یادآوری اینکه این جوایز به لحاظ معنوی برای موسسات مهم است، تصریح کرد: «برای حدود ۱۰۰نفر از ارزیابان توسط متخصصان امر دوره‌های آموزشی ۴۰-۳۰ ساعته برگزار شد.» در این جایزه کمیته‌های علمی، ارزیابی و... تعریف شده که سطوح مختلف جایزه را تعیین کرده‌اند.

تجربه سعودی‌ها

چنانچه اشاره شد تنها کشور منطقه که تا پیش از این جایزه ملی تعالی گردشگری داشته، عربستان سعودی است. جایزه تعالی گردشگری عربستان‌سعودی درواقع فرصتی را برای حمایت از توسعه گردشگری در این کشور فراهم می‌سازد. از این رو کمیسیون گردشگری و میراث‌ ملی عربستان (SCTH) تلاش می‌کند تا از طریق اعطای چنین جوایزی برای توسعه کار مکانیزم‌ها و سیستم‌های گردشگری در بخش‌های مختلف انگیزه ایجاد کند و همچنین سطح خدماتی که به گردشگران ارائه می‌شود به استاندارد‌های کیفی بالا برسد. باتوجه به حصول موفقیت‌های این طرح طی سال‌های گذشته و اهمیت این جوایز در تاثیر‌گذاری برای توسعه صنعت گردشگری داخلی، این کمیسیون در همکاری با شرکای خود به‌دنبال آن بوده تا برای بخش‌های مختلف در گردشگری جوایزی را در نظر بگیرد. گستره جوایز تعالی گردشگری در سال جاری شامل همه نهاد‌ها و فعالیت‌های گردشگری مستقیم و غیر‌مستقیم در بخش خصوصی و عمومی می‌شود. برای جوایز تعالی گردشگری عربستان در سال ۲۰۱۹ چند دسته مختلف درنظر گرفته شده‌اند. به‌علاوه الزاماتی برای هر یک از این بخش‌ها که مایل به شرکت در رقابت‌ هستند تعیین شده است.

در بخش‌ هتل‌ها، تاسیسات و مراکزی مورد ارزیابی قرار می‌گیرند که برای شرکت در رقابت به تایید کمیسیون گردشگری و میراث ملی عربستان رسیده‌ باشند که شامل هتل‌های سه تا پنج ستاره، هتل‌های تاریخی و اقامتگاه‌های روستایی و مراکز خرید هتل‌ها می‌شود. بخش آپارتمان‌ها و واحدهای مبله نیز تاسیساتی را شامل می‌شود که از سوی کمیسیون یادشده مجوزهای لازم را دریافت کرده و فعالیت آن در حوزه گردشگری نیز به اثبات رسیده باشد. این بخش به سه دسته آپارتمان‌های مبله درجه یک، آپارتمان‌های مبله درجه دوم و سوم و هتل آپارتمان‌ها تقسیم می‌شود. بخش تفریحگاه‌ها نیز شامل تمامی تفریحگاه‌هایی است که به تایید رسیده باشند. در این بخش دو دسته تفریحگاه‌های صحرایی و دریایی دیده می‌شوند. در بخش رویداد‌ها و جشنواره‌ها، جشنواره‌های تاریخی، فرهنگی و تفریحی مورد ارزیابی قرار خواهند گرفت. بخش خدمات نیز شامل شرکت‌ها و سازمان‌هایی است که خدماتی را برای گردشگران در عربستان‌سعودی فراهم می‌سازند. این خدمات شامل پمپ‌بنزین‌ها، استراحتگاه‌ها، فرودگاه‌ها و خدمات مربوطه آنها می‌شود. این بخش زیرمجموعه‌های بهترین پمپ‌بنزین و استراحتگاه، بهترین شرکت هوایی و بهترین ارائه‌کنندگان خدمات فرود‌گاهی را دربر می‌گیرد.

در این جایزه بخش کارکنان در گردشگری نیز تعریف شده است. در این بخش مدیران هتل، مدیران آژانس هواپیمایی، مدیران مرکز خرید، افسرهای خدمات اتاق‌ها، تهیه‌کنندگان خدمات رستوران‌ها، مدیران فروش، مدیران آموزش در اقامتگاه‌های گردشگری، مسوولان تورهای مسافرتی، مسوولان تالار‌ها در اقامتگاه‌های تفریحی و گردشگری، افسرهای خدمات میهمانان و خدمه‌های کابین‌ها در بخش‌ جوایز به رقابت خواهند پرداخت. در بخش جاذبه‌های گردشگری نیز بخش‌هایی همچون باغچه‌ها، موزه‌ها، پارک‌ها و روستاهای تاریخی که می‌توانند به جذابیت شهرها و مناطق محلی بیفزایند، مورد ارزیابی قرار می‌گیرند. بخش نهادهای آموزشی در گردشگری نیز در این جایزه بنا دارد تا به نهادهایی بپردازد که وظیفه آموزش در زمینه فراهم ساختن خدمات منحصر به‌فرد را برای گردشگران برعهده دارند و از آنها تقدیر کند. این بخش نیز شامل موسسات آموزش گردشگر و دانشکده‌های آموزش گردشگری می‌شود. در بخش مراکز خرید و تفریحی، نهاد‌ها، مراکز و موسساتی ارزیابی می‌شوند که خدمات تفریحی مختلفی را در سرتاسر عربستان فراهم می‌کنند که می‌توان به مراکز خرید و مراکز تفریحی اشاره کرد.

جایزه بخش آژانس‌های هواپیمایی و گردانندگان تور‌های مسافرتی نیز موسسات و شرکت‌هایی را دربر می‌گیرد که مجوز کمیسیون یاد شده را دریافت کرده‌اند و در راستای طراحی و بازاریابی برنامه‌های گردشگری در دو حوزه مذکور فعالیت دارند. در بخش موزه‌های خصوصی نیز موزه‌های مشخصی مورد ارزیابی قرار می‌گیرند که توانسته‌اند مجوز لازم را دریافت کنند. بخش رستوران‌ها نیز هر رستورانی را شامل می‌شود که در سه بخش رستوران‌های محلی عربستان، رستوران هتل‌ها و رستوران‌های بین‌المللی فعالیت می‌کند. در جایزه بخش کافه‌ها نیز تمامی کافه‌های فعال در عربستان سعودی می‌توانند حضور پیدا کنند. در نهایت بخش خدمات ترابری نیز مخصوص شرکت‌های اجاره خودرو و ترابری زمینی و جاده‌ای است که مورد ارزیابی قرار می‌گیرند.

حضور چشمگیر دولتی‌ها در دوره اول

اما جایزه ملی تعالی گردشگری ایران قرار است به‌صورت سالانه برگزار شود. به این ترتیب، برای جایزه سال ۹۸، از ابتدای تابستان فراخوان و ثبت‌نام متقاضیان انجام خواهد شد. سپس از مردادماه برای ارزیابان فراخوان و ثبت نام صورت خواهد گرفت. در نهایت همایش ملی تعالی صنعت گردشگری و معرفی سازمان‌های برتر در اسفندماه ۹۸ انجام خواهد شد. اگرچه همچنان تعداد موسساتی که در این جایزه شرکت کرده‌اند اندک هستند اما مسوولان اجرایی آن می‌گویند امیدوارند در سال‌های آتی شرکت‌کنندگان بیشتری در این رویداد حضور داشته باشند. از سوی دیگر، بیشتر شرکت‌های بزرگ دولتی یا نیمه دولتی از جمله شرکت‌کنندگان هستند. از این رو، منتقدان می‌گویند باید بستر بهتری برای حضور کسب و کارهای خرد و متوسط خصوصی گردشگری در این جایزه فراهم شود. در هرحال دست‌اندرکاران برگزاری جایزه ملی تعالی گردشگری معتقدند با به‌کارگیری تعالی صنعت گردشگری در این صنعت، سازمان‌ها علاوه بر بهره‌مندی از دستاوردهای متعدد مرتبط با نتایج کلیدی خود از قبیل سود، سهم بازار، میزان فروش و... می‌توانند از یکسو میزان موفقیت خود را در اجرای برنامه‌های بهبود در مقاطع مختلف زمانی مورد ارزیابی قرار دهند و از سوی دیگر عملکرد خود را با سایر سازمان‌ها در صنعت گردشگری مقایسه کنند.