«دنیای‌اقتصاد» همزمان با افزایش نرخ ارز و کاهش سفرهای خروجی بررسی کرد
۴ پیش‌شرط چرخش تقاضای سفر به مقاصد داخلی
در عین حال برخی بر این اعتقاد هستند مسافران خروجی که تا دیروز با توجه به نرخ ارز می‌توانستند به خارج از کشور سفر کنند، همگی به مقاصد داخلی جذب نخواهند شد. با این حال جای امیدواری دارد که بخشی از آنها جذب گردشگری داخلی شوند. اما برای آنکه این مهم محقق شود نیاز به چند پیش‌شرط اساسی است. مهم‌ترین این پیش‌شرط‌ها، عدم دخالت دولت در تصمیم‌گیری‌های خدمات گردشگری به‌ویژه در بخش خدمات، اقامت و هتلداری است؛ موضوعی که بارها مورد تاکید فعالان گردشگری قرار گرفته است. موضوع دیگر افزایش کیفیت خدمات است و البته تبلیغات و بازاریابی مناسب برای معرفی مقاصد داخلی نیز باید مورد توجه قرار گیرد. همچنین فرهنگسازی سفر داخلی در جامعه از طریق معرفی مناطق گردشگرپذیر کشور موجب خواهد شد تا بخشی از گردشگران خروجی ترغیب شوند در مقصد گردشگری خود تجدیدنظر کرده و گردشگری داخلی را در لیست اولویت خود قرار دهند.
حذف دخالت دولت در گردشگری
دستوری بودن قیمت‌گذاری هتل‌ها و وسایل حمل‌و‌نقل و شناور نبودن نرخ این خدمات، موجب شده بسیاری از صاحب‌نظران متفق‌القول بر این عقیده باشند که با حذف دخالت‌های دولت در این زمینه می‌توان به رونق گردشگری امیدوار بود. سهند عقدایی، فعال گردشگری در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» در این باره می‌گوید: «مساله‌ای که در زمینه سفرهای داخلی با آن روبه‌رو هستیم دستوری بودن نرخ هتل‌هاست. در بخش حمل و نقل اما از زمانی که وزیر راه‌و‌شهرسازی قیمت‌ها را شناور اعلام کرد تاحدودی با بهبود مواجه بودیم و مردم می‌توانند تصمیم بگیرند در چه زمانی و با چه قیمتی بلیت‌های مورد نیازشان را تهیه کنند. اما چنین اتفاقی هنوز در بخش اقامت رخ نداده است.»
عقدایی با اشاره به اینکه با شناور کردن قیمت‌ها رقابت را نیز وارد صنعت گردشگری می‌کنیم، ادامه می‌دهد: «شناورسازی قیمت‌ها در تمام دنیا وجود دارد که کمک می‌کند انگیزه هتلداری بالا برود. در حال حاضر این کار تا حدودی از طریق آژانس‌های مسافرتی صورت می‌گیرد. آنها با هتل‌ها قرارداد بلندمدت بسته‌اند و براساس زمان‌های گوناگون، قیمت‌های مختلفی را برای اتاق‌هایی که در اختیار دارند تعیین می‌کنند و در اختیار مسافران قرار می‌دهند. با این روش تا حدودی رقابت بین آژانس‌ها شکل گرفته است. البته این فعالیت تنها در دو شهر مشهد و کیش صورت گرفته است اما این اجازه باید به تمام هتل‌ها داده شود نه اینکه آژانس‌ها وارد عمل شوند.» به گفته این آژانس‌دار حرکت به سمت بازار آزاد بسیار حرکت خوش‌یمنی برای گردشگری خواهد بود: «اینکه مردم از سفر خروجی به سفر ورودی متمرکز شوند، نیاز به زمان دارد. در نهایت نیز ممکن است ۳۰ درصد بازار گردشگری خروجی به سمت سفر داخلی سوق پیدا کند و در نهایت ۷۰ درصد دیگر یا سفر را از سبد هزینههای خود حذف یا باز هم مقصد سفرشان کشورهای خارجی خواهد بود.»
حرمت‌الله رفیعی، رئیس انجمن صنفی دفاتر مسافرتی ایران نیز به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: «مدیریت در بخش گردشگری دچار مشکل است؛ چون متولیان گردشگری به گونه‌ای سیاست‌گذاری نمی‌کنند تا مدیریت نیز به درستی صورت گیرد. در این زمینه لازم است با بخش خصوصی مشورت شود چون بخش دولتی تاکنون هیچگاه از بدنه گردشگری نبوده و دانش و اطلاعات کافی در این زمینه ندارد. برای همین لازم است از نظرات، پیشنهادها و مشورت‌های بخش خصوصی بهره‌مند شود.»
رفیعی تسهیل یا حذف مالیات در بخش گردشگری را موضوع مهمی می‌داند و می‌گوید: «اکثر کشورها به تسهیل در بخش مالیات حوزه گردشگری رسیده‌اند؛ اما کمر هتلداری ایران در برابر رقم‌های سنگین مالیات شکسته است.» او همچنین به این نکته تاکید دارد که بسته سفر در کشور گران است و کیفیتی که لازم است در سفرهای داخلی مشاهده نمی‌شود: «هزینههای حمل و نقل بالاست. خدمات گردشگری یا به درستی صورت نمی‌گیرد یا در نهایت گران هستند. همه اینها دست به دست هم می‌دهد تا بسته سفر داخلی گران تمام شود. این در حالی است که هزینههای عوارض خروج نیز در صنعت گردشگری هزینه نمی‌شود.
در حالی که بسترسازی در رونق گردشگری می‌تواند بسیار کمک‌رسان باشد.» او در ادامه تاکید می‌کند: «بسته سفر در کشور ما گران است؛ اما کشورهای همجوار در این سال‌ها توانسته‌اند از طریق گردشگرهای ایرانی به کشورشان رونق ببخشند. چرا نباید این گردشگران به کشور خودمان رونق دهند؟ چرا اجازه فعالیت به بخش خصوصی داده نمی‌شود؟ چرا سواحل کشور باید در تسخیر بخش دولتی باشد؟ سواحل نباید نه در اختیار بخش دولتی و نه بخش خصوصی باشد؛ بلکه باید ساحل آزاد و در اختیار خود مردم باشد. مردم به دنبال آرامش هستند. معلوم است وقتی چنین اختیاراتی ندارند رغبتی نیز به سفر داخلی نخواهندداشت.»
در همین حال، به گفته رئیس انجمن صنفی دفاتر مسافرتی ایران، «لازم است برای گردشگر امنیت و رفاه کامل فراهم باشد. تاکنون در گردشگری شاهد شعارهایی بودیم که عملی نشده‌اند. در صورتی که واقعا گردشگری می‌تواند چرخه اقتصادی کشور را بچرخاند؛ اما این باور هنوز در بین مردم کشورمان هم جا نیفتاده است.» به باور رفیعی، «دفاتر مسافرتی می‌توانند این چرخه را به دست بگیرند و به اقتصاد رونق ببخشند. اما این مهم در صورتی رخ خواهدداد که از دخالت‌های دولت کاسته و به نظارت‌های آنها افزوده شود. دخالت‌های دولت موجب شده تا عرضه و تقاضا با هم همخوانی نداشته باشد. چون قیمت‌های دستوری نمی‌گذارد بازار رقابت جان بگیرد.»
اهمیت کیفیت سفر
به باور کارشناسان بالا بردن کیفیت و تعادل در قیمت اولین گامی است که می‌توان در زمینه رونق گردشگری داخلی برداشت. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که دفاتر گردشگری به‌صورت مستقل عمل کنند و دولت بدون دخالت به امر نظارت بپردازد. اردشیر اروجی، کارشناس برنامه‌ریزی میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری نیز به «دنیای‌اقتصاد» می‌گوید: «دولت باید یک قیمت سقف تعیین کند و روند به‌صورتی باشد که دفاتر بر سر قیمت کف با هم رقابت داشته‌باشند؛ روندی که در حال حاضر برعکس است.»
او کیفیت پایین خدمات را یکی از مهم‌ترین دلایلی می‌داند که باعث شده کمتر کسی تمایل به انتخاب گردشگری داخلی داشته باشد: «در حال حاضر کیفیت هتل‌ها نسبت به خدماتی که می‌دهند پایین و از طرف دیگر قیمت‌ها بالاست. پرسنل آموزش درست ندیده‌اند و مشتری‌مداری نمی‌دانند. همچنین در طول سال نمی‌توان برای تهیه بلیت برنامه‌ریزی کرد چون تعریفی در زمینه رزرو بلیت وجود ندارد. ۲ ماه مانده به اوج فصل سفر سایت‌های خرید بلیت باز می‌شوند که در نهایت به بازار سیاه رونق می‌بخشند و این درست نیست.»
آزاد گذاشتن مردم در امر تفریحات سالم از جمله پیشنهادهایی است که این کارشناس برنامه‌ریزی میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری آن را مطرح و تصریح می‌کند: «اگر می‌خواهیم گردشگر را به مقاصد داخلی جذب کنیم باید مردم را در انجام تفریحات سالم آزاد بگذاریم. مثلا اگر کنسرتی در یک شهر برگزار می‌شود و یک گردشگر با هدف دیدن آن کنسرت به آن شهر می‌رود ناگهان با خبر لغو مواجه نشود.»
معرفی مقاصد داخلی
در همین حال، تبلیغات و بازاریابی از جمله موضوعات دیگری است که اروجی به آن تاکید دارد و می‌گوید: «باید در زمینه گردشگری داخلی برندسازی صورت گیرد. امسال ایران شاهد سه رویداد خوب بود؛ از جمله رویداد تبریز ۲۰۱۸، انتخاب شهر همدان به‌عنوان پایتخت کشورهای آسیایی و زنجان به‌عنوان میزبان ۱۳ کشور در چهارمین جشنواره بین‌المللی غذای اکو. چقدر رسانه‌ها در این زمینه تبلیغ کرده‌اند؟ چقدر مردم درباره این سه رویداد اطلاع دارند؟ چقدر مسوولان و رسانه‌ها در معرفی مکان‌های تاریخی، فرهنگی و... تبلیغات کرده‌اند؟ هیچ برنامه‌ای در این زمینه‌ها وجود ندارد. در صورتی که کشورهای دیگر از کوچک‌ترین موقعیت، بهترین بهره‌برداری را می‌کنند.»
فرهنگ گردشگری در داخل کشور
از سوی دیگر، ایجاد فرهنگ سفر گروهی از جمله راهکارهایی است که به عقیده کارشناس برنامه‌ریزی میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری در زمینه رونق گردشگری داخلی کمک‌کننده است: «در حال حاضر آمارها نشان می‌دهد ۶۵ درصد سفرها به‌صورت خانوادگی و برای دیدار خانواده و آشنایان صورت می‌گیرد. تنها ۳تا ۴ درصد سفرها از طریق تور است. در صورتی که سفرهای گروهی به کاهش ترافیک، تصادفات جاده‌ای، حفاظت محیط‌زیست و... کمک می‌کند. نیروی انتظامی باید در این زمینه میزان سختگیری‌هایش را کاهش دهد.» همچنین عقدایی نیز در زمینه فرهنگسازی سفر خاطرنشان می‌کند: «فرهنگسازی در انجام گرفتن سفر داخلی بسیار اهمیت دارد. باید مردم را با فرهنگ سفر کردن آن هم در شهرهای ایران آشنا کنیم. این کار بیشتر برعهده رسانه‌ها است.»
شواهد نشان می‌دهد دولت نمی‌تواند تمام و کمال متولی تمام امور گردشگری باشد؛ چراکه حتی برای تامین مالی برخی نیازهای ضروری کشور نیز دچار مشکل است. در همین حال تجربه دیگر کشورها حاکی از آن است که آنها زمانی توانستند در امر گردشگری موفق عمل کنند که این فعالیت‌ها را به بخش خصوصی واگذار کردند و دولت تنها وظیفه‌اش نظارت بر امور بود. در حال حاضر هر جا که دولت وارد عمل شده نتوانسته به درستی عمل کند و بعضا در آن حوزه نیز اختلال ایجاد کرده؛ در حالی که می‌تواند با جذب سرمایه‌های بخش خصوصی که دارای تجربه لازم است حتی در توسعه زیرساخت‌ها نیز دست بخش خصوصی را برای توسعه باز بگذارد.
ارسال نظر