جستاری از اهمیت باغ ایرانی در توسعه توریسم و شهرها
باغ‌های تاریخی ایرانی، میراث تاریخی محسوب می‌شوند که می‌توان مهارت‌های انسان‌ها در طول زمان را در آنها مشاهده کرد. پس از راه‌یابی باغ‌های ایرانی به فهرست میراث جهانی یونسکو در سال ۲۰۱۱ میلادی، نقش این فضاها در صنعت گردشگری و توسعه آن نیز آشکار شد. این باغ‌ها، زمانی که چشم‌انداز فرهنگی موردنظر باشد، اهمیت زیادی دارند. ابعاد مختلف زیبایی‌شناختی، تاریخی و اجتماعی در این باغ‌ها قابل مشاهده است و از آن جمله می‌توان به جنبه فرهنگی و هویتی که با این باغ‌ها عجین شده، اشاره کرد. تاریخ ایجاد باغ‌های ایرانی به قرن ششم پیش از میلاد و دوران هخامنشیان برمی‌گردد و طراحی باغ در ایران روند تکاملی خود را تا قرن ۱۹ ادامه داده است.
در تجربه محیط طبیعی، کیفیت بصری چشم‌انداز مشاهده‌شده، نقش اساسی ایفا می‌کند و ارزش این کیفیت، در تعامل میان انسان و محیط طبیعی نهفته است. یکی از بهترین الگوها برای نشان دادن این تعامل، باغ‌های تاریخی ایرانی هستند. علاوه برآن، با افزایش شهرسازی و صنعتی شدن در سراسر جهان، یکی از مولفه‌هایی که باید موردتوجه قرارگیرد، مناطق شهری سبز هستند. فضای سبز یکی از مهم‌ترین شاخص‌های شهر است و بر کیفیت چشم‌انداز شهری تاثیرگذار است. باغ‌های ایرانی با تاثیر بر سطوح اجتماعی، فرهنگی و تعاملی افراد، یکی از بهترین نمونه‌های فضای سبز شهری هستند که بر منظر شهر تاثیرگذارند.
نمونه موردی
یکی از نمونه‌های باغ‌های تاریخی ایرانی در شهرستان قدمگاه نیشابور قرار دارد. این مکان با توجه به نزدیکی به شهر مشهد هرسال پذیرای جمع عظیم گردشگران است. باغ قدمگاه از معدود نمونه‌های باغ ایرانی و تاریخی در استان خراسان رضوی است که از دوران صفویه به‌جای مانده است. اهمیت این باغ در ارزش فرهنگی و تاریخی و نیز پتانسیل مذهبی آن برای جذب گردشگر است. بنای کنونی قدمگاه که ظاهرا در ابتدا عمارتی مخروبه بوده است، در زمان شاه عباس اول صفوی احداث و به دستور وی ۲۸ درخت کاج نیز در آن زمان در آن کاشته شده است. پایان ساختمان بقعه قدمگاه و حمام و رباط جدول کشی باغ مربوط به شاه سلیمان‌صفوی به سال ۱۰۹۱ هجری قمری است.
این باغ در زمان صفویان جزو باغ‌های معتبر و زیبای ایران بوده است که در دوره قاجاریه و پهلوی به‌صورت جدی دچار آسیب‌دیدگی و بعضا غارت‌های شدید قرار گرفت و باغ آن آبادانی گذشته را نداشت. به‌خصوص که با توجه به ارزش مذهبی این باغ، شاهد بازدید و حضور خیل عظیمی از زائران در این باغ هستیم و این حجم بازدید موجب آسیب‌هایی به این باغ شده و لزوم محافظت از آن احساس می‌شود. با توجه به حضور باغ‌های ایرانی در فهرست جهانی یونسکو که منجر به افزایش آشنایی با این فضاها و نیز بازدید بیشتر می‌شود ضرورت معرفی، محافظت و توسعه زیرساخت‌ها برای بهره‌برداری صحیح از آنها در حوزه گردشگری احساس می‌شود. این درحالی است که در ایران هنوز به اهمیت ساختاری باغ‌های تاریخی و مرمت آنها پرداخته نشده و مرمت باغ در بسیاری از کشورهای جهان به مراحل عملی رسیده و پشتوانه علمی بسیاری از گردهمایی‌های بین‌المللی است؛ به‌طور مثال، در دسامبر سال ۱۹۸۱، به دنبال تلاش ایکوموس (شورای بین‌المللی یادمان‌ها و جایگاه‌های تاریخی) در فلورانس منشوری در این خصوص صادر شد.
چرا حفظ باغ ایرانی مهم است؟
باغ‌های تاریخی با توجه به میراث‌فرهنگی و ارزش تاریخی می‌توانند هدف عملکردی و زیبا شناختی منظر شهری را تامین کنند و نیز به هدف فرهنگی و هویتی منظر، جامه‌عمل بپوشانند. از منظر گردشگری نیز می‌توانند منجر به توسعه و جذب توریست بشوند. باغ ایرانی بیانگر رابطه تنگاتنگ میان بستر فرهنگی و طبیعی است و نشانه‌ای از سازگار کردن و همسو کردن نیازهای انسان و طبیعت است. با بیان تاثیراتی که باغ‌های تاریخی ایرانی در جذب گردشگر و بهبود فضای شهری دارند باید دانست که برای محافظت از آنها، ابتدا باید آنها را شناسایی و فهرست‌بندی کرد. باغ‌های تاریخی نیازمند انواع مراقبت یعنی نگهداری، حفاظت و مرمت هستند. در مواقع به‌خصوص، بازسازی جدی نیز توصیه می‌شود. در مورد باغ قدمگاه این آسیب با توجه به حجم بالای بازدید زودتر رخ داده و این ضرورت توجه و محافظت از این نمونه باغ ایرانی و تاریخی را می‌طلبد.
ارسال نظر