فعالان توریسم ایران از سایه‌روشن این صنعت می‌گویند
۵ دیدگاه درباره گردشگری ۹۶
کارشناسان و فعالان این حوزه با ارزیابی عملکرد صنعت گردشگری کشور در سال گذشته و با توجه به رخدادهای پیش‌آمده در آن، بر این نکته اتفاق‌نظر دارند که سال ۹۶ را نمی‌توان سال موفقی در عرصه گردشگری نام‌گذاری کرد و بهبود چندانی در شاخص‌ها و کم و کیف این صنعت در سطح کشور حاصل نشد. هرچند برخی اعتقاد دارند با توجه به تعامل مثبت ایجاد شده میان سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری با تشکل‌های بخش خصوصی گردشگری می‌توان به بهتر شدن جایگاه این صنعت در سال‌های آینده امیدوار بود، اما برخی دیگر از کارشناسان با پیش‌بینی استمرار در سیر نزولی گردشگری کشور، فقدان برنامه‌ریزی کلان و منسجم در این عرصه را عامل مهمی در ایجاد این وضعیت می‌دانند. با این حال و بنا به باور کارشناسان، فاکتورهای متنوعی در توفیق صنعت گردشگری کشور اثرگذار هستند که با نگاه به فراز و نشیب‌های این حوزه در سال ۹۶، ردپای این عوامل را می‌توان مشاهده کرد. صاحب‌نظران معتقدند در کنار سایر عوامل مستقیم، مسائلی از قبیل مناقشات دیپلماتیک و بحران‌های داخلی همچون کمبود منابع آبی نیز به عنوان عواملی غیرمستقیم، بر عملکرد گردشگری کشور اثرگذار هستند که می‌توانند جلوه خوشرنگ توریسم ایران را نزد گردشگران خارجی مخدوش کنند و مانند حوادث رخ داده در سال ۹۶، اثرات سوئی بر تراز گردشگری کشور به‌جای بگذارند. در ادامه ارزیابی برخی از فعالان گردشگری کشور را از وضعیت گردشگری در سال گذشته خواهید خواند.
ضربه بی‌ثباتی مدیریتی به گردشگری
پروانه سلحشوری
نماینده مجلس و عضو ناظر مجلس در شورای‌عالی میراث فرهنگی و گردشگری
کشور از ظرفیت‌های گردشگری بسیاری برخوردار است اما آن‌طور که باید و شاید قدر دانسته نمی‌شود و در جهت ارتقای آن تلاش نمی‌شود. بنابراین توسعه گردشگری ایران جای کار بسیاری دارد و اقدامات صورت گرفته در سال ۹۶ پاسخگوی ظرفیت‌های موجود نبوده است. اما آنچه باعث ایجاد امیدواری به آینده این صنعت در کشور می‌شود، علاقه‌مندی روز‌افزون جامعه مدنی کشور به توسعه این حوزه است؛ به‌گونه‌ای که در خصوص آن نوعی حساسیت اجتماعی شکل گرفته است. گردشگری هر کشوری و خصوصا هویت گردشگرپذیری ایران وابستگی بسیاری به میراث فرهنگی دارد. در سال ۹۶ اتفاقات ناخوشایندی در خصوص آثار تاریخی و میراث فرهنگی کشور رخ داد و شاهد بودیم جامعه در خصوص این اتفاقات بسیار حساس بود و این حساسیت باید به شکل جدی‌تری در سطح دولت نیز ایجاد شود. دیگر نکته مثبتی که در سال ۹۶ در صنعت گردشگری به چشم می‌خورد، شکل‌گیری مقاصد جدید گردشگری در کشور است که بخش زیادی از این حرکت از طرف نسل جوان و بدنه اجتماعی صورت گرفت و این امر اهمیت فراوانی در توسعه گردشگری داخلی دارد؛ حوزه‌ای که به‌رغم سودآوری کمتر کنونی آن در مقایسه با تورهای خارجی، به‌صورت دلسوزانه‌ای از طرف بخش خصوصی و تشکل‌ها برای توسعه آن در سال گذشته تلاش شد.
توسعه صنعت گردشگری تنها دستاورد اقتصادی ندارد و دستاوردهای فرهنگی آن نیز به همان اندازه اهمیت دارد. سرزمین ایران رنگین‌کمانی از قومیت‌ها است و شکوفایی مقاصد جدید گردشگری در داخل کشور این احساس غرور و هویت ملی را تقویت می‌کند. در سال ۹۶ هرچند شرایط گردشگری کشور بهبود پیدا نکرد، اما گام‌های مثبت و روبه‌جلویی برداشته شد و ارزیابی عمومی من از این سال منفی نیست. آنچه اهمیت دارد این است که توسعه این حوزه به فعالیت و همکاری مستمر دولت و بخش خصوصی نیازمند است و اقدامات هر دو طرف باید تقویت شود. متاسفانه تغییرات مدیریتی در سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری به انسجام در توسعه گردشگری کشور ضربه می‌زند و این مساله یکی از چالش‌های اصلی در توسعه این صنعت در کشور است که در سال ۹۶ نیز خود را نشان داد. از همین رو است که انگیزه محکمی در مجلس شکل گرفته تا مدیریت گردشگری کشور به جای سازمان، در قالب وزارتخانه انجام شود تا کمتر شاهد بی‌ثباتی مدیریتی باشیم. اما با این حال نمی‌توان تمام عملکرد دولت در سال گذشته را نادیده گرفت، هرچند کمبودهای بسیاری وجود دارد، اما عملکرد سازمان میراث فرهنگی در سال ۹۶ عملکرد قابل قبولی بود.
بی‌توجهی به لزوم تعطیلات دوروزه
علی‌اصغر ظریفکار
رئیس کمیسیون گردشگری اتاق بازرگانی شیراز
مجموعه اتفاقات سال 96 نشان داد در مقطع کنونی دولت و بخش خصوصی فعال در حوزه گردشگری باید بیشتر بر مقوله گردشگری داخلی حساب باز کند. آمارها خبر از آن می‌دهند که ایران در این سال با ریزش ورود گردشگر به کشور روبه‌رو شد که این امر را می‌توان ناشی از چالش‌های دیپلماتیک کشور در عرصه بین‌المللی دانست؛ چراکه نرخ ورود گردشگر به یک کشور به‌شدت تحت‌تاثیر تعاملات و مناقشات بین‌المللی آن کشور است و ایران نیز در سالی که گذشت با چالش‌های بسیاری در این‌خصوص مواجه بود. با عنایت به این امر و به‌دلیل برخورداری گردشگری داخلی از ثبات بالاتر، لزوم تمرکز بیشتر بر آن اهمیتی دوچندان پیدا می‌کند. آمارهای منتشر شده نیز موید آن است که به‌رغم کاهش در تعداد گردشگران ورودی به کشور، تعداد گردشگران داخلی در سال 96 افزایش پیدا کرده است.
اما آنچه برای توسعه گردشگری داخلی و افزایش کیفیت و بهره‌وری آن لازم است، اصلاح سیاست‌ها در راستای توزیع مکانی و زمانی سفرها است. هم‌اکنون عموم سفرهای ایرانیان به فصول اوج سفر محدود شده و در سال 96 نیز شاهد آن بودیم که به هنگام معدود تعطیلات سال، ازدحام و ترافیک و شلوغی‌های بسیار ناخوشایندی در مقاصد سنتی سفر کشور شکل می‌گرفت؛ درحالی که سیاست ساماندهی تعطیلات و ۲ روزه شدن تعطیلات آخر هفته فرصت سفر را در تمام فصول سال برای گردشگر ایرانی فراهم می‌کند و به این ترتیب این گردشگر می‌تواند بسته به زمان سفر که در فصل اوج سفر یا غیر اوج سفر صورت می‌گیرد، حق انتخاب میان بسته‌های متنوع قیمتی داشته باشد. ساماندهی تعطیلات و ۲ روزه شدن تعطیلات آخر هفته که در سال گذشته نیز مورد بی‌توجهی از سوی مسوولان قرار گرفت، در صورت تحقق، فشار سنگین کنونی بر زیرساخت‌های محدود گردشگری کشور را تعدیل خواهد کرد و کیفیت سفر گردشگران ایرانی را بهبود خواهد داد.
از سوی دیگر، برای توسعه این صنعت در کشور به فعالیت بخش خصوصی نیاز است و بخش خصوصی نیز در شرایط کنونی بدون همیاری بانک‌ها و دولت نمی‌تواند خدمات خود را با قیمت‌های متعادل و مناسب برای مسافران داخلی ارائه کند. سازمان میراث‌فرهنگی همچون سال ۹۵، در سال ۹۶ نیز نتوانست یارانه مورد انتظار بخش خصوصی صنعت گردشگری را تامین کند و به همین دلیل فشار بر سرمایه‌گذاران این حوزه و خصوصا هتلداران افزایش پیدا کرده و از انگیزه‌های سرمایه‌گذاری در این بخش کاسته است. دولت باید در سال ۹۷ یارانه‌های معوقه از سال ۹۵ و ۹۶ را پرداخت کند تا بخشی از این هزینه‌ها به سرمایه‌گذاران بازگردد.
بحران بی‌برنامگی
حرمت‌الله رفیعی
رئیس انجمن صنفی دفاتر مسافرتی ایران
برای ارزیابی عملکرد صنعت گردشگری کشور در سال 96 باید این نکته را در نظر گرفت که فعالیت‌های صورت گرفته به چه میزان مطابق برنامه‌ریزی‌های انجام شده بوده؛ اما مساله اساسی این است که به صورت منسجم و کلان برای این صنعت برنامه‌ریزی مشخصی صورت نگرفته است، بنابراین نمی‌توان اظهارنظر موثقی در خصوص ارزیابی عملکرد این صنعت در سال گذشته انجام داد. این بی‌برنامگی و نبود انسجام، ضربه‌های مهلکی به توسعه این صنعت در کشور زده و مهم‌ترین عامل شکل‌گیری آن بی‌ثباتی در مدیریت دولتی این حوزه بوده است؛ اتفاقی که در سال 96 نیز مجدداً شاهد آن بودیم و ریاست سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری به‌عنوان عالی‌ترین نهاد مدیریت این صنعت در کشور بار دیگر تغییر پیدا کرد.
به علاوه، در سال ۹۶ وضعیت اقتصادی و معیشتی مردم در قیاس با سال‌های گذشته با چالش‌های جدی‌تری روبه‌رو شد و از آنجا که برای قریب به اتفاق مردم کشور گردشگری به‌هیچ عنوان اولویت محسوب نمی‌شود، این صنعت از بی‌ثباتی‌های اقتصادی سال ۹۶ و خصوصا نوسانات ایجادشده در بازار ارز بسیار ضربه دید. در وضعیت شکل گرفته، معدود افرادی که همچنان مایل بودند سفر را در سبد مصرفی خانواده خود حفظ کنند، ناچار بودند به شکل محسوسی از کیفیت سفرهای خود بکاهند. از طرفی در نقاط گردشگرپذیر کشور، مشاهده می‌شود که آسیب‌های جبران‌ناپذیری به محیط‌زیست و ذخایر طبیعی کشور وارد می‌شود.
افزایش بی‌کیفیت گردشگران داخلی
جمشید حمزه‌زاده
رئیس جامعه هتلداران
سال 96، سال سختی برای دست‌اندرکاران صنعت گردشگری و خصوصا فعالان صنعت هتلداری کشور بود و آنها با مشکلات بسیاری همچون کاهش مداوم مسافر و در نتیجه کاهش درآمد و سود روبه‌رو بودند. فعالان هتلداری نیز با معضلاتی همچون تحمیل مالیات‌های سنگین دست و پنجه نرم می‌کردند و از طرفی فعالیت اقامتگاه‌های غیررسمی و غیرمجاز با ایجاد بی‌نظمی، فضای رقابت در این بازار را برای آنان مخدوش کرده بود. هرچند در این سال و طبق آمار، رشد مناسبی در تعداد گردشگران داخلی به وقوع پیوست، اما عموم این گردشگران به دنبال اقامت در مراکز غیررسمی و غیرتخصصی بودند و تمایلی به اقامت در اقامتگاه‌های مجوزدار همچون هتل‌ها نداشتند. میزان قابل‌توجهی از این تعداد گردشگر نیز به‌دلیل ملاحظات اقتصادی چادرخوابی را ترجیح می‌دادند و به همین دلیل رشد تعداد گردشگر داخلی عواید اقتصادی چندانی برای کسب‌وکارهای گردشگری کشور نداشت. از طرف دیگر کیفیت خدمات دریافتی توسط مسافران و گردشگران به شکل محسوسی کاهش پیدا کرد. اما با این حال و در این سال، یک روحیه مثبت همکاری و تعامل میان تشکل‌های گردشگری کشور با سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری به عنوان متولی اصلی این صنعت در کشور برقرار شد که امید می‌رود با استمرار آن در سال‌های آینده، پیامد‌های عینی و ملموسی داشته باشد و با رقم خوردن اتفاقات مثبت، این صنعت در ایران توسعه پیدا کند.
چالش‌های سیاسی، گریبان‌گیر گردشگری
علیرضا خائف
عضو کمیسیون گردشگری اتاق بازرگانی تهران
نکته مثبتی که در سال 96 در صنعت گردشگری کشور شاهد آن بودیم، شکل‌گیری نوعی امیدواری به بهبود تراز گردشگری کشور بود و انگیزه بسیاری میان فعالان این حوزه ایجاد کرد تا این صنعت بیش از هر زمانی توسعه پیدا کند. مشابه این اتفاق در فضای پس از برجام نیز شکل گرفت. اما نکته منفی این بود که به دلیل چالش‌های سیاسی کشور در نیمه دوم سال 96، در منابع و رسانه‌های خارجی تبلیغات سوء و منفی حول ایران و سفر به آن شکل گرفت و همین امر روند ورود گردشگر خارجی به ایران را تحت‌‌الشعاع قرار داد و باید مراقب بود فضای شکل گرفته، گردشگری کشور را به فضای پیش از برجام سوق ندهد. از سوی دیگر، عملکرد دولت در این سال را نمی‌توان چندان مثبت و موفق ارزیابی کرد؛ این نکته حقیقت دارد که تراز گردشگری کشور در وضعیت نامطلوبی قرار دارد و در سال ۹۶ نیز شکاف میان ورود گردشگر خارجی به کشور و خروج گردشگر داخلی از کشور افزایش یافت. اما عملکرد دولت برای کنترل تراز نامساعد گردشگری کشور و خصوصا اتخاذ سیاست افزایش عوارض خروج از کشور را نمی‌توان اقدام مثبت یا موثری تلقی کرد؛ چنین سیاست‌هایی نه ورود گردشگر به کشور را افزایش می‌دهد و نه مانع از خروج گردشگر از کشور می‌شود و تنها به نارضایتی‌های موجود دامن می‌زند. عملکرد دولت در گردشگری در سال ۹۶ به خوبی نشان می‌دهد برای توسعه این صنعت در کشور به یک تحول مدیریتی جدی نیاز است.
ارسال نظر