جانشین روستا در «فیلبند»

با گرم شدن هوا و آغاز فصل گردشگری تابستانی، که عمدتا از اواسط اردیبهشت تا اوایل مهر ادامه دارد، پناه بردن به طبیعت و مناطق بکر در ییلاقات به‌‌‌ویژه در شمال کشور رونق بسیاری خواهد یافت و به‌‌‌ویژه طی چند سال اخیر، سفر به طبیعت جایگزین شهرهای بزرگ شده است. همچنین با افزایش تعداد طبیعت‌‌‌گردها و شناخته شدن یک منطقه به‌‌‌دلیل استفاده فزاینده شبکه‌‌‌های اجتماعی توسط بلاگرهای سفر، برخی مناطق به ناگاه تبدیل به یک مقصد مهم سفرهای تابستانی می‌‌‌شوند.

این اتفاق، از طرفی به نفع جامعه و اقتصاد محلی و بازار گردشگری یک منطقه است و  به رونق و توسعه گردشگری یک مقصد کمک می‌کند. همچنین منجر به رشد و آگاهی جوامع محلی و تلاش در جهت برند شدن و توسعه هرچه بیشتر و رقابت با دیگر جوامع می‌شود، که این امر، پارادایم مهم یک جامعه محلی در راستای رسیدن به توسعه گردشگری پایدار است. اما در مقابل آسیب‌‌‌های متعددی بر یک مقصد بکر وارد می‌شود که در صورت عدم‌پیشگیری از آن و آسیب‌‌‌زدایی نکردن، خسارت‌‌‌های غیرقابل جبرانی را به طبیعت بکر و محیط روستا و فرهنگ بومی و هویت آن وارد خواهد کرد.  

از مهم‌ترین خسارت‌‌‌هایی که هجوم مسافران به یک منطقه وارد می‌کند، میل به سهم‌‌‌خواهی مسافران از منطقه و در نتیجه تکه تکه شدن زمین‌‌‌ها به واسطه خرید از مردم بومی است که شروع به ساخت‌وساز بی‌‌‌رویه در طبیعت بکر روستا می‌کنند که عمدتا بدون در نظر گرفتن هویت و بافت روستا و متناسب با فرهنگ جامعه محلی همراه است. نمونه بارز این تغییر بافت و هویت خانه‌‌‌های روستایی را می‌توان در منطقه گردشگری منتهی به فیلبند مشاهده کرد. فیلبند، که نامی آشنا در میان طبیعت‌‌‌‌‌‌‌‌‌گردان و گردشگران طی چند سال گذشته بوده و به اقیانوس ابر شهرت دارد، در حال حاضر، تبدیل به محلی برای ساخت‌‌‌وسازهای بی‌‌‌‌‌‌‌‌‌رویه غیر‌بومی‌ها و فراموشی تدریجی فرهنگ روستا شده است. در کنار تمام زیبایی‌‌‌‌‌‌‌‌‌هایی که در فیلبند می‌توان یافت، اما شهرت این روستای ییلاقی مانند بسیاری از مناطق دیگر شمال، آن را دستخوش تغییرات و آسیب‌‌‌‌‌‌‌‌‌های گسترده‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای کرده که علاوه بر زشت شدن چهره روستاهای اطراف در مسیر فیلبند، بافت و هویت محیط را نیز تغییر داده است. پدیده زمین‌‌‌‌‌‌‌‌‌خواری و واگذاری زمین‌‌‌‌‌‌‌‌‌های روستایی را می‌توان در تمامی مسیر چلاو به فیلبند مشاهده کرد که ساخت‌‌‌وسازهای بی‌‌‌رویه بافت روستاها را تغییر داده و آسیب‌‌‌‌‌‌‌‌‌های گسترده‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای هم به محیط‌‌‌زیست و هم به فرهنگ جامعه محلی وارد کرده است.

شهرت این روستاها منجر به هجوم مسافرانی شدکه میل به سهم‌‌‌خواهی از یک منطقه بکر به نفع خود برای برخورداری دائم از مواهب طبیعت به‌‌‌جای سفری کوتاه و گذری در فصول سال و استفاده از خدمات محلی دارند. بنابراین، شروع به ساخت ویلا و عمدتا آپارتمان در روستاهای این منطقه می‌کنند تا تعطیلات خود را در این منطقه ییلاقی بگذرانند. اما این حجم از تعدی به زمین‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها و ساخت‌‌‌وسازهایی که هیچ شباهتی به محیط روستایی ندارد، علاوه بر شلوغی بیش از حد در این روستاها در آخر هفته‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها، چهره این مسیر پر پیچ و خم بسیار زیبا را تغییر داده و در بسیاری از مواقع تا چشم کار می‌کند به‌‌‌‌‌‌‌‌‌جای درختان و مناظر زیبا، ساختمان‌‌‌‌‌‌‌‌‌های بلند و خانه‌‌‌‌‌‌‌‌‌های متفاوت از شکل روستایی دیده می‌شود. این موضوع تاثیر مستقیمی بر فرهنگ بومی منطقه خواهد داشت، زیرا در حال حاضر حضور افراد غیربومی بسیار بیشتر از افراد بومی است.

اما در فاصله ۲۲ کیلومتری این روستای گردشگرپذیر و درست در موازات آن در ارتفاعات بابل، روستایی کمتر شناخته شده با طبیعتی بکر و دست نخورده وجود دارد که در حال حاضر، عمدتا مقصد آخر هفته بومیان استان مازندران یا طبیعت‌‌‌گردان طرفدار محیط‌زیست و پایداری است. این امر منجر به ناشناخته ماندن روستای «شیخ موسی» و بکر ماندن و حفظ هویت و بافت روستا تا به امروز شده است. اگرچه دامداری و کشاورزی اقتصاد اول روستا محسوب می‌‌‌شود، اما گردشگری نیز در فصل‌‌‌های گرم، یکی از منابع مهم درآمدزای «شیخ موسی» به‌‌‌شمار می‌رود که به‌‌‌دلیل وجود دو آبشار بلند، جنگل‌‌‌هایی در دل کوه و دشت‌‌‌های پهناور و زیبا در یک جاده تقریبا هموار و پرپیچ و خم، و از آن مهم‌تر برخورداری از دریای ابر در ساعات خاصی از روز، در رقابت با فیلبند قرار دارد. اما با یک تفاوت بسیار مهم.

اینکه برخلاف مسیر منتهی به فیلبند که با تغییرات اساسی نافرم محیطی و آسیب‌‌‌های جدی در بافت و هویت روستا مواجه شده است، روستای «شیخ موسی» به دلیل ناشناخته بودن و مخفی ماندن از دید مسافران، همچنان یک منطقه بکر محسوب می‌شود که از زمین‌‌‌خواری و هجوم مهاجران و ساخت‌وسازهای بی‌رویه و در نتیجه تغییر بافت و هویت روستا در امان مانده است.

روستای «شیخ موسی»، در ارتفاع ۲۵۰۰ متری در ۶۵ کیلومتری بابل، از معروف‌‌‌ترین روستاهای ییلاقی در بخش بندپی شرقی شهرستان بابل است که از یک جاده جنگلی پرپیچ و خم کوهستانی با چشم‌‌‌اندازی بی‌‌‌نظیر عبور می‌کند و در بالاترین نقطه ارتفاعات، خانه‌‌‌های چوبی و گلی با حصارهای سنگی و تپه‌‌‌های سرسبز برای اجاره به مسافران جهت گذراندن تعطیلات و بازدید از منطقه بکر و بی‌‌‌نظیر روستا به چشم می‌‌‌خورد. روستایی که گردشگری آن کاملا بر اساس «سفر پایدار» (سازگار با محیط‌زیست) بنا شده و درصورت مصون ماندن از هجوم مسافران و مهاجران، می‌تواند به مقصد مهم پایداری کشور بدل شود. این روستا همچنین مقصد مناسبی برای گردشگران ماجراجوی علاقه‌مند به کمپینگ است که به‌‌‌دلیل برخورداری از دشت‌هایی وسیع امکان چادرمانی و کمپینگ شبانه نیز وجود دارد.

این روستای ییلاقی با بافت کاملا سنتی و روستایی، در تعطیلات و به‌‌‌ویژه در فصل تابستان، میزبان گردشگران است. برای رفتن به این ییلاق باید در ابتدا خود را به بابل رساند و با عبور از مسافت ۱۵کیلومتری به گلوگاه رسید. بعد از عبور از گلوگاه، با طی کردن مسافت ۳۰ کیلومتری در جاده‌‌‌ای آسفالته که از دل جنگل سرسبز و رودخانه‌‌‌ها می‌‌‌گذرد، به یک جاده خاکی می‌‌‌رسد. این مسیر ۱۰ کیلومتری خاکی، به روستای بکر و دست نخورده شیخ موسی منتهی می‌شود. روستایی که با زیارتگاهی نقره‌‌‌ای رنگ از دور نمایان می‌شود و خانه‌‌‌های لارده‌‌‌ای و کاه‌‌‌گلی و خانه‌‌‌هایی با سبک جدید اما کاملا متناسب با بافت روستا، به چشم می‌‌‌خورد. روستایی که ۷۰۰ خانوار دارد و گردشگری یک قطب مهم اقتصاد آن به‌‌‌شمار می‌رود.

از نکات جالب و قابل‌توجه در این روستا، قیمت مناسب خانه‌‌‌های روستایی برای اجاره به مسافران است که برخلاف فیلبند که یک مقصد بسیار گران محسوب می‌شود، اجاره‌بهای اقامت یک شب در این روستا از ۶۰۰هزار تومان تا یک میلیون و ۲۰۰‌‌‌هزار تومان متغیر است. این رقم در مقایسه با مقاصد معروف ییلاقی، مقصدی اقتصادی محسوب می‌شود که در کنار برخوردار شدن گردشگران از یک محیط بکر و دست نخورده، به اقتصاد جامعه محلی کمک می‌کند.