نیجل رومی (Nigel Roome) در سال ۲۰۰۴ مدلی برای طبقه‌‌‌بندی شرکت‌های مسوولیت‌‌‌پذیر در سه دسته کلی ارائه داد. سطح نخست به شرکت‌هایی تعلق دارد که از قوانین یا فشارهای افکار عمومی پیروی می‌کنند. پایداری محیطی این سطح، ضعیف و فقط منطبق با وظایف تصریح شده است. شرکت‌ها به تعامل با قانون‌گذاران (یا افکار عمومی) مشغول می‌‌‌شوند و از طریق نوآوری‌‌‌هایی ساده، اقدام به تغییراتی کوچک در محصولات و فرآیندهای عملیاتی خود می‌کنند تا وظیفه خود را انجام داده باشند. در سطح دوم، شرکت‌های کنش‌‌‌گر قرار دارند. آنها از وظایف قانونی خود فراتر می‌‌‌روند و به سطح متوسطی از پایداری محیطی کمک می‌کنند.

پیچیدگی نوآوری‌‌‌های آنها نیز بیش از سطح نخست است و اغلب برای ایجاد تغییرات در فناوری‌‌‌ها و زنجیره تامین به همکاری پویا با تمام حلقه‌‌‌های زنجیره تامین خود (مانند فروشندگان و تامین‌‌‌کنندگان) می‌‌‌پردازند. در بالاترین رده، سطح سوم شرکت‌های مسوولیت‌‌‌پذیر قرار دارند که پایداری قدرتمندی در محیط ایجاد می‌کنند. سبک نوآوری‌‌‌های چنین شرکت‌هایی پیچیده است و تمام ذی‌نفعان در تغییر الگوهای تولید و مصرف مشارکت دارند. به عبارتی، نوآوری با همکاری کل جامعه محقق می‌شود. هدف از چنین سطحی از مسوولیت‌‌‌پذیری تغییر سیستم‌های اجتماعی و زیست‌‌‌محیطی است. فعالیت‌‌‌های شرکت تاتا استیل در هند، با این سطح از مسوولیت‌‌‌پذیری شرکتی انطباق دارد.

تاتا استیل بزرگ‌ترین فولادساز هند و ششمین فولادساز بزرگ جهان است. این شرکت ۱۰۰ ساله در تمام زنجیره تولید فولاد (از معدن‌‌‌کاری و فرآوری سنگ‌‌‌آهن و زغال‌‌‌سنگ گرفته تا توزیع محصولات نهایی) حضور پررنگی دارد. البته حدود ۹۰‌درصد از فروش شرکت وابسته به فولاد است. این شرکت در صنایع خودروسازی و ساختمانی هند هم فعال است. بر اساس گزارش‌‌‌ها، سهم آن از این صنایع به ترتیب ۴۱‌درصد و ۲۶‌درصد است. شبکه توزیع شرکت شامل ۲۴ منطقه در هند و ۱۵ منطقه در آمریکای شمالی، اروپا، آفریقای جنوبی و آسیا می‌شود.

مواد اولیه تاتا استیل از معادن انحصاری شرکت به دست می‌‌‌آید. از طریق این فعالیت یکپارچه در تمام زنجیره تامین، توانسته است جریان دائمی مواد خام را تضمین کند و کم‌‌‌هزینه‌‌‌ترین تولیدکننده فولاد آسیا باقی بماند. البته قصد دارند که این دامنه فعالیت‌‌‌ها را بین‌المللی کنند تا به مواد خام در سراسر جهان دسترسی داشته باشند. محصولات باکیفیت و شرکت‌های دانش‌‌‌محور و فنی زیرمجموعه، حفظ مزیت رقابتی تاتا استیل را استمرار بخشیده‌‌‌اند. اما به طور کلی رمز موفقیت آن را باید ترکیبی از ۶ عامل زیر دانست: ذخایر معدنی قوی، تیم مدیریتی توانمند و معتبر، کنش‌‌‌گرایی نسبت به رقبا، انطباق با تغییرات سریع محیط، ارزش نشان تجاری و سیاست‌‌‌های مسوولیت‌‌‌پذیری اجتماعی و زیست‌‌‌محیطی.

شرکت‌های مسوولیت‌‌‌پذیر سطح نخست، اغلب قوانین و انتظارات افکار عمومی را دریافت کرده و بر اساس آن عمل می‌کنند. شرکت‌های مسوولیت‌‌‌پذیر سطوح بالاتر، علاوه بر این، خود به بررسی محیط و نیازهای آن می‌‌‌پردازند. تاتا استیل چنین کرده است. آنها در اقدامی گسترده، نیازها و آرزوهای جوامع کنونی و آتی پیرامون خود در ۱۰ سال آینده را مطالعه کرده‌‌‌اند. این پروژه، برنامه‌‌‌های توسعه بلندمدت و شیوه مناسب تدوین سیاست حاکمیت شرکتی را تسهیل کرده است. تاتا استیل، موارد زیر را بررسی کرده است: چگونه آسیب‌‌‌پذیری اجتماعی دگرگون می‌شود؟ انگاره‌‌‌های حقوق‌‌‌محور برای اقشار آسیب‌‌‌پذیر چگونه خواهند بود؟ چگونه دغدغه‌‌‌های اجتماعی و زیست‌‌‌محیطی پوشش داده خواهند شد؟ نقش رهبری سازمانی و حاکمیت شرکتی در این دگردیسی‌‌‌ها چیست؟ کجا می‌توان از مهارت‌‌‌ها و تخصص‌‌‌های کسب‌و‌کار برای بهبود رفاه و بهروزی جامعه استفاده کرد؟

توسعه شهری و روستایی یکی از برنامه‌‌‌های اجتماعی فولادساز هندی است. آنها همچنین روی نرخ اشتغال، بهداشت و معیشت جوامع پیرامون خود کار می‌کنند. ارتقای کیفیت زندگی این جوامع را از طریق توجه به حوزه‌‌‌های آموزش، امداد بلایای طبیعی و تغییرات اقلیمی تصویب کرده‌‌‌اند. کمیته پایداری و حاکمیت شرکتی تاتا استیل عنوان کرده است که به‌رغم آنکه تمام تلاش خود را برای اطمینان یافتن از بهره‌‌‌مندی همه جوامع از اقدامات مسوولیت‌‌‌پذیری اجتماعی و زیست‌‌‌محیطی شرکت انجام خواهد داد، تمرکز آنها بر گروه‌‌‌های اجتماعی در حاشیه است؛ شامل زنان، دختربچه‌‌‌ها و قبایل و جوامع اقلیتی.

برخی از فعالیت‌‌‌های تاتا استیل در جوامع محلی پیرامون معادن و کارخانه‌‌‌های آنها از این قبیل است: اطمینان از وجود خدمات بهداشتی و درمانی کافی، دسترسی به آب آشامیدنی سالم، آموزش‌‌‌های فنی و حرفه‌‌‌ای، ایجاد مدارس برای افزایش نرخ سوادآموزی کودکان (دست‌‌‌کم تا سال دهم)، توجه به مسأله کودکان کار و بازگرداندن آنها به تحصیل، حساس‌‌‌سازی جوامع به افراد دارای معلولیت، پرورش استعدادهای ورزشی، تقویت و افزایش توان خوداتکایی جوامع محلی به‌‌‌ویژه با تمرکز بر راهبری زنان، حفظ و ترویج زبان‌‌‌های محلی، درخت‌کاری، ترویج انرژی‌‌‌های تجدیدپذیر، تثبیت سطح آب‌‌‌های زیرزمینی، حفاظت از تنوع زیستی و افزایش آگاهی در این زمینه و همچنین افزایش آگاهی درباره مسائل زیست‌‌‌محیطی.

این میزان درگیر شدن در مسائل اجتماعی و زیست‌‌‌محیطی، به نوآوری‌‌‌های پیچیده، تغییرات گسترده در جامعه و محیط‌‌‌زیست و نتایجی غیرمنتظره و غیرقابل تصور می‌‌‌انجامد. با این حال، نیازمند سرمایه‌گذاری‌‌‌های مالی و زمانی فراوان و همکاری‌‌‌های فراسازمانی بسیار با نهادها و شرکت‌ها و گروه‌‌‌های مردمی گوناگون است. چنین سطحی به‌‌‌نظر فراتر از بازگرداندن منافع حاصل به جامعه است و شاید نتوان منطق روشنی برای آن یافت. بنیان‌گذار تاتا استیل چنین گفته بود: «در یک شرکت آزاد، جامعه فقط یکی از ذی‌نفعان نیست؛ بلکه یگانه دلیل هستی آن است.»

برگرفته از کتاب: مسوولیت سازمانی استراتژیک