توریسم پرطرفدار در تعطیلات عید چه میزان مسافر جذب کرد؟
صید ناموفق بومگردیها در نوروز
یاور عبیری، رئیس هیات‌مدیره جامعه اقامتگاه‌‌‌های بومگردی ایران درباره وضعیت این اقامتگاه‌‌‌ها در نوروز به«دنیای‌اقتصاد» میگوید: در تعطیلات سال نو ضریب اشغال اقامتگاه‌‌‌های بومگردی حدود ۵۵درصد بود. البته این ۵۵درصد در استان‌‌‌های مختلف متفاوت است. به عنوان مثال در استان مازندران عدد ۹۵درصد را داشتیم در حالی که در استان‌‌‌هایی مانند خراسان رضوی به عددی در حدود ۲۰درصد می‌‌‌رسید. روح اله فرقانی رئیس انجمن بومگردی مازندران نیز به «دنیای‌اقتصاد» میگوید: مازندران یکی از استان‌‌‌های هدف گردشگری است و به واسطه شرایط و جاذبه‌‌‌های طبیعی بسیاری مایل به سفر به این منطقه هستند. با این حال در ایام نوروز مشابه سال‌های گذشته در این استان شاهد مشکلاتی نظیر تراکم گردشگران در یک منطقه بودیم. او با اشاره به اینکه در تعطیلات سال نو چالوس با مشکل آب و کمبود آرد نانوایی‌‌‌ها مواجه شد، اضافه می‌کند: بروز چنین مشکلاتی برند گردشگری یک شهر یا منطقه را دچار آسیب می‌کند.
به گفته فرقانی در استان مازندران ۴۰۰ اقامتگاه بومگردی جدا از هتل‌‌‌ها و خانه مسافرها وجود دارد که در تعطیلات سال نو ضریب اشغال آنها ۹۰درصد بود. او میگوید: با وجود این ضریب اشغال بالا، همچنان مشکل تراکم در یک منطقه وجود داشت. استان مازندران جاذبه‌‌‌های تاریخی و طبیعی فراوانی دارد که به کلاردشت، رامسر یا چالوس محدود نمی‌شود. زمانی که تعداد زیادی از توریست‌‌‌ها به یک منطقه سفر می‌کنند، این امر علاوه بر چالش‌‌‌ها برای مقصد، بالا رفتن هزینه‌‌‌های اقامت و... را هم برای گردشگران به دنبال دارد. از این رو توصیه ما به کسانی که می‌‌‌خواهند به مازندران سفر کنند این است که سایر گزینه‌‌‌ها جز چالوس، رامسر یا کلاردشت را هم مدنظر قرار داده و به شهرهایی مانند گلوگاه، ساری، نکا، قائم‌‌‌شهر، سوادکوه و... سفر کنند.
روزبه طاهریان صاحب اقامتگاهی در روستای هریوند خراسان جنوبی است. او درباره وضعیت گردشگری در این منطقه به «دنیای اقتصاد» میگوید: معمولا رزروهای ما در سال‌های گذشته پیش از نوروز انجام می‌‌‌‌‌‌شد. با این حال در سال‌جاری شاهد چنین وضعیتی نبودیم، هر چند در روزهای ابتدایی سال که تعطیل رسمی بود اقامتگاه ما هم ضریب اشغال ۱۰۰ درصدی داشت. این فعال کسب و کار بومگردی می‌‌‌افزاید: اگر یک میانگین از میزان گردشگران در نظر گرفته شود، هم اقامتگاه ما و هم سایر اقامتگاه‌‌‌های این استان ضریب اشغال ۵۰ درصدی داشتند. علاوه بر آن در سال‌جاری با گردشگرانی مواجه بودیم که از زاهدان به سمت خراسان جنوبی آمده و اقامت‌‌‌شان را در مجموعه ما قرار داده بودند. او می‌‌‌افزاید: در خراسان جنوبی، طبس، بشرویه و فردوس به واسطه تبلیغات انجام شده مقصد گردشگران هستند، در حالی که درباره سربیشه چندان که باید و شاید تبلیغات انجام نشده است.
طاهریان ادامه می‌دهد: به عنوان مثال مدیریت شهری طبس با هماهنگی مدیران شهری در تهران توانستند تبلیغات محیطی داشته باشند و همین امر به معرفی طبس بین ساکنان تهران منجر شد. در نتیجه در سال‌های اخیر ما شاهدیم طبس و جاذبه‌‌‌های آن نزد بسیاری شناخته شده است و بسیاری یا به این منطقه سفر کرده‌‌‌اند یا قصد سفر به آن را دارند. این فعال کسب و کار بومگردی معتقد است اگر در حال حاضر نفت محرک اقتصاد ایران است، آینده از آن گردشگر است و باید در این زمینه فعالیت‌‌‌های بیشتری صورت گیرد. شایان بهرامی صاحب اقامتگاهی در بوشهر به «دنیای‌اقتصاد» میگوید: بوشهر به دلیل ظرفیتی که دارد در ایام نوروز میزبان تعداد بالای گردشگران است. در تعطیلات ابتدایی سال ۱۴۰۲ هم تمام هتل‌‌‌ها، اقامتگاه‌‌‌ها، خانه مبله‌‌‌ها و خانه مسافرها تکمیل شد.
او در این باره که آیا توزیع گردشگران در تمام مناطق استان اتفاق افتاد یا تنها مناطق ساحلی ضریب اشغال ۱۰۰ درصدی داشتند، عنوان می‌کند: اسم بوشهر همراه با ساحل و دریاست. از این رو نوار ساحلی بیشترین مسافران را داشت و اقامتگاه‌‌‌های ساحلی نیز سریع‌‌‌تر از سایر مناطق پر شدند. با این حال در مناطقی مانند دشتستان به واسطه بازاریابی که داشتند نیز دو ماه قبل از عید رزروها انجام شد، هر چند بقیه بخش‌‌‌ها و مناطق هم تنها ۵ تا ۱۰درصد کمتر از بقیه گردشگر جذب کردند. در خراسان جنوبی بین روزهای تعطیل هفته ابتدایی سال و هفته دوم اختلاف جدی به لحاظ ورود گردشگر وجود داشت، آیا بوشهر نیز مشمول چنین وضعیتی بود؟ بهرام پاسخ می‌دهد: در این استان کسانی که کارمند بودند بیشتر در هفته اول و صاحبان مشاغل آزاد در هفته دوم به بوشهر سفر کردند و همین باعث شد توزیع گردشگر به شکل یکسان در طول ایام تعطیلات وجود داشته باشد.
حضور چنین تعداد گردشگرانی می‌تواند کمک بالایی به اقتصاد این استان باشد؟ بهرامی با این گزاره موافق است. با این حال او میگوید: ما در مواردی با گردشگرانی مواجه بودیم که حتی تا جزئی‌‌‌ترین وسایل موردنیاز خود را از شهر مبدا خریداری کرده بودند و در مقصد که همان بوشهر باشد کمترین خرید را انجام دادند. در این زمینه باید فرهنگ‌‌‌سازی صورت گیرد که حضور گردشگر باید به رونق اقتصاد مقصد منجر شود. او در این باره که آیا بوشهر در نوروز با مشکل آب مانند چالوس مواجه بوده است، بیان می‌کند: در بوشهر سالیان سال است مشکل آب را داریم که تبدیل به معضل شده است. اقامتگاه‌‌‌های بومگردی به‌ویژه اقامتگاه‌‌‌های ساحلی نیاز بیشتری به آب دارند. آنها به صورت آزاد باید آب خریداری می‌کردند که هزینه بالایی داشت. اقامتگاه اگر دو سه اتاق داشته باشد روزی ۵۰۰ تا یک میلیون تومان هزینه خرید آب دارد زیرا آبی که به صورت سهمیه‌بندی داده می‌شود جوابگوی نیاز خانواده نیست چه رسد به اینکه مراکز اقامتی بخواهد این میزان آب را مصرف کند. خراسان رضوی یکی از استان‌‌‌های محبوب برای گردشگران است. با این حال سهم اقامتگاه‌‌‌های بومگردی در این استان چندان مساعد نیست.
صادق کاظمیان، عضو هیات‌مدیره جامعه اقامتگاه‌‌‌های بومگردی کشور در این باره به «دنیای‌اقتصاد» میگوید: هر چند مکانیزم مشخصی برای اعلام آمارهای دقیق وجود ندارد ولی آمارهای کلی اعلام شده نشان می‌دهد که نه تنها در اقامتگاه‌‌‌های خراسان رضوی بلکه در سایر کشور نیز با افت زیادی مواجه بوده‌‌‌ایم که این امر به کاهش توان اقتصادی مردم برمی‌گردد؛ موضوعی که اقبال به خانه‌‌‌های مبله را به همراه داشته که هم هزینه کمتری دارند و هم نظارتی بر آنها نمی‌شود. رئیس جامعه اقامتگاه‌‌‌های بومگردی خراسان رضوی می‌‌‌افزاید: علاوه بر این دو عامل اغلب توریست‌‌‌ها کمتر با مسیرهای گردشگری استان خراسان رضوی آشنا هستند و جاذبه‌‌‌های اطراف مشهد را نمی‌شناسند. این مساله چالش بلندمدتی است که ما سال‌هاست با آن دست به گریبان هستیم.
همچنین از آنجا که گردشگران با سطح درآمدهای مختلف به مشهد سفر می‌کنند، بسیاری ترجیح می‌دهند در مراکزی که توسط مدیریت شهری یا آموزش و پرورش ساماندهی شده‌‌‌اند اسکان پیدا کنند، اما علاوه بر مشهد در شهرها و شهرستان‌‌‌های کوچک یا حتی در روستاهای استان که اقامتگاه‌‌‌های بومگردی راه افتاده‌‌‌اند صاحبان آن با زحمت فراوان و صرف هزینه، تبلیغات و تجهیز کرده و منطقه‌‌‌شان را معرفی کرده‌‌‌اند. مراکز اسکانی شکل گرفته مخاطبان این اقامتگاه‌‌‌ها را کم کرده و به یکی از چالش‌‌‌های ما بدل شده‌‌‌اند. محدودیت‌هایی که در دسترسی به فضای مجازی برای معرفی مناطق و جاذبه‌‌‌های آن اتفاق افتاده، از دیگر چالش‌‌‌هایی است که کاظمیان به آن اشاره کرده و می‌‌‌افزاید: با کاهش دسترسی‌‌‌ها، بسیاری از روستاها و شهرهای کوچک که می‌توانستند با معرفی به مقاصد گردشگری بدل شوند، این فرصت را از دست داده‌‌‌اند، از این رو با کمرنگ شدن تبلیغات، بازاریابی نیز با مشکل مواجه شده است. مجموع این عوامل کاهش توریست‌‌‌ها را نه در خراسان رضوی بلکه در اغلب مناطق کشور به همراه داشت. از این رو به نظر می‌رسد متولی گردشگری به طور عاجل فعال شده و درصدد است نواقص را اصلاح کند تا از مشکل بزرگی که برای اقامتگاه‌‌‌ها به وجود آمده و صاحبان این کسب و کار را یا به سمت تعطیلی یا فروش اقامتگاه‌‌‌ها انداخته است، جلوگیری کند.
سید مصطفی فاطمی، مدیرکل توسعه گردشگری داخلی در تازه‌‌‌ترین اظهارنظر خود اعلام کرد که هرچند آمار سفر در نوروز ۱۴۰۲ افزایشی بود اما آمار اقامت درهتل‌‌‌ها تا حدودی کاهشی است. به گفته او ضریب اشغال تخت در هتل‌‌‌ها تنها در چند استان بیش از ۸۰درصد است اما در بیشتر استان‌‌‌های کشور زیر ۵۰درصد است و گاه به ۱۷درصد هم رسیده است. از نظر این مقام مسوول مهم‌ترین عامل عدم‌استقبال از اقامت در هتل‌‌‌ها و مراکز اقامتی رسمی، توان اقتصادی عموم جامعه است که باعث شد هتلهای ۴ و ۵ ستاره ضریب اشغال بالایی داشته باشند اما در مقابل این هتلهای یک تا سه‌ستاره ضریب اقامت پایینی را تجربه کنند. گزینه جایگزین طبقه متوسط به‌جای اقامتگاه‌‌‌های بومگردی و هتلهای یک تا سه ستاره، از نظر فاطمی زائرسراها بودند. به نظر می‌رسد ادامه‌‌‌دار بودن این رویه زنگ خطری برای متولیان گردشگری است؛ زیرا سبب می‌شود روند فروش و تغییر کاربری اقامتگاه‌‌‌های بومگردی در کشور شدت یافته و به جای روند صعودی شاهد خارج شدن بسیاری از صاحبان این کسب و کارها از بازار گردشگری ایران باشیم.
