تبعات «مسافرت داخلی با قیمت دو برابر» برای توریستهای خارجی بررسی شد
ایست هوایی به ارزآوری توریسم؟
بر اساس اطلاعیه این انجمن سقف نرخ پروازهای داخلی زیر یک ساعت ۱۰۰ دلار و از یک ساعت بیشتر ۱۵۰ دلار برای اتباع غیرایرانی محاسبه خواهد شد در حالی که برای کسانی که کد ملی ایرانی دارند با همان شیوه قبلی قیمت بلیت لحاظ می‌شود. به این ترتیب بلیت پرواز برای شهرهایی مانند شیراز، کرمان، اصفهان و تبریز برای توریستهای خارجی ۱۵۰ دلار خواهد بود. اگر نرخ یک دلار را حدود ۳۰هزار تومان در نظر بگیریم این رقم معادل ۴میلیون و ۵۰۰هزار تومان است، در مقابل ایرانی‌‌‌ها برای سفر به اصفهان در یک تاریخ مشخص یعنی ۹ تیر، ۷۵۴هزار تومان، برای سفر به تبریز ۸۸۳هزار تومان، برای سفر به شیراز ۹۲۸هزار تومان و برای سفر به کرمان یک‌میلیون و ۲۴هزار تومان می‌‌‌پردازند. این اعداد نشان می‌دهد برای توریست خارجی در ایران سفر به شهرها تقریبا حدود دو برابر هزینه سفر هوایی شهروندان ایرانی است.
این نرخ قیمت‌گذاری و تبعات آن بر توریسم ایران باعث شد متولیان این حوزه مجموعه انتقادهایی را به آن وارد کنند. به عنوان مثال علی‌‌‌اصغر شالبافیان معاون گردشگری وزارت میراث‌‌‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌‌‌دستی با ارسال نامه‌‌‌ای به محمد محمدی‌‌‌بخش معاون وزیر راه و شهرسازی و رئیس سازمان هواپیمایی کشور درباره آسیب‌‌‌های این تصمیم‌گیری بر گردشگری کشور هشدار داد.
در بخشی از این نامه آمده است: «بند ۴ احکام سند راهبردی توسعه گردشگری» به شماره ۶۶۶۳۴ مورخ ۱۶ شهریور ۱۳۹۶ موضوع بند (الف) ماده (۱۰۰) قانون برنامه پنج‌‌‌ساله ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران، وزارت راه و شهرسازی را مکلف کرده است سیاست‌های حمایتی را در حوزه قیمت‌گذاری حمل‌ونقل هوایی در جهت توسعه مقاصد گردشگری تنظیم کرده و زیرساخت‌‌‌های حمل‌ونقل مسافری خود را با لحاظ سیاست‌های توسعه صنعت گردشگری تعیین و اجرا کند.»
به گفته معاون گردشگری وزارت میراث‌‌‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌‌‌دستی «گردشگری در دنیا صنعتی رقابتی بوده و رقابت‌‌‌پذیری قیمتی سفر و تورهای گردشگری ایران به‌‌‌عنوان یکی از مهم‌ترین مزیت‌‌‌های رقابتی کشور قلمداد می‌شود. این در حالی است که تصمیم فوق‌‌‌الذکر افزایش هزینه‌‌‌های تمام شده سفر را به دنبال داشته و بسیاری از کسب و کارهای دیگر به جز حمل‌ونقل را نیز متاثر می‌‌‌سازد.»
شالبافیان در بخش دیگری از این نامه به رونق دوباره صنعت توریسم پس از کرونا پرداخت و افزود: «پس از سپری شدن دوران دشوار رکود اقتصادی حاصل از شیوع گسترده بیماری کرونا اکنون که هم‌‌‌راستا با سیاست‌های مبارزه با ایران‌‌‌هراسی، رونق نسبی برای ورود گردشگران خارجی فراهم شده است، انتظار می‌رود همه ذی‌نفعان حوزه گردشگری به‌‌‌منظور افزایش این روند، اهتمام جدی به عمل آورند. بنابراین با توجه به مراتب فوق و نظر به اینکه تصمیم مزبور بدون اخذ نظرات این وزارتخانه و بدون در نظر گرفتن مصالح فعالان صنعت گردشگری اتخاذ شده است، دستور فرمایید مراتب مورد رسیدگی فوری قرار گرفته و تا زمان بررسی ابعاد مختلف موضوع و به‌ویژه چالش‌ها، اثرات و تبعات اجرای آن در کارگروهی با حضور نمایندگان مشترک بخش دولتی و خصوصی در حوزه، از اجرایی شدن این تصمیم خودداری شود.»
مدیرکل گردشگری داخلی وزارت میراث فرهنگی از دیگر متولیانی بود که نسبت به این موضوع انتقاداتی مطرح کرد. او در گفت‌‌‌وگویی بیان کرد: «ما به عنوان وزارت میراث فرهنگی که باید حامی گردشگری باشیم، با این افزایش نرخ مخالف هستیم. مهم‌ترین مزیت ما در حوزه رقابت، بحث ارزان بودن سفر به ایران است که این مزیت را به صورت کلی از دست می‌‌‌دهیم. همیشه در بحث نرخ‌‌‌گذاری باید نظر ذی‌نفعان هم گرفته شود.»
به گفته مصطفی فاطمی بسیاری از تورهای گردشگری که امروز بسته می‌شود از قبل با نرخ قدیم فروخته شده است. ضمن اینکه سود آژانس برای یک مسافر در حدی نیست که بتوان آن مبلغ را از سود آژانس پرداخت کرد. او افزود: «هتل‌‌‌ها قبل عید درخواست افزایش قیمت داشتند اما چون از قبل فروش تورها اتفاق افتاده این اجازه را ندادیم. مگر می‌شود هتل نرخ دلاری بگیرد اما راننده تاکسی یا راهنما به دلار نگیرد؟ چون در آن صورت ارزش پول ملی کشور از بین می‌رود.»
رئیس انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرتی ایران هم آزادسازی نرخ برای مسافران خارجی را صرفا و منحصرا دستاویز و به‌‌‌تعبیر بهتر بهانه‌‌‌ای برای هموار کردن و باز شدن مسیر گران‌‌‌تر کردن بلیت هواپیما می‌‌‌داند. او در گفت‌‌‌وگویی که در این باره داشت، چنین طرحی را بخشنامه‌‌‌ای خودنوشته دانست که توسط چند ایرلاین نوشته شده است و در ادامه خواستار ورود نهادهای نظارتی به این مساله شد.
به گفته حرمت‌‌‌الله رفیعی این موضوع باعث عدم‌استقبال گردشگران خارجی برای سفر به ایران شده و باعث می‌شود آنها گزینه‌‌‌های دیگری را در همسایگی ایران مدنظر قرار دهند که در نهایت به صنعت گردشگری کشور صدمه می‌‌‌زند.
آرش نورآقایی کارشناس حوزه گردشگری نیز در این باره به «دنیای‌اقتصاد» گفت: چندی پیش شاهد بودیم که پارکینگ یکی از سایت‌‌‌های پربازدید گردشگران خارجی از توریستهای خارجی پول بیشتری را طلب می‌کرد. زمانی که این اتفاق افتاد ما انتقاد کردیم و گفتیم این رویه قابل تعمیم به سایر حوزه‌‌‌های گردشگری مانند هتل، رستوران و... خواهد بود که امروز شاهد آن هستیم.
این کارشناس گردشگری با انتقاد از رفتارهای تبعیض‌آمیز با شهروندان ایران و گردشگرانی که در یک بازه زمانی محدود به ایران سفر می‌کنند، اضافه کرد: در ایران نسبت گردشگران خروجی بیش از توریستهای ورودی است و باید در نظر بگیریم اگر همین رویه نسبت به توریستهای ایرانی اعمال شود آیا رفتار مناسبی است؟
او ادامه داد: ترکیه، روسیه، هند و احتمالا برزیل چنین رویه‌‌‌ای را در برابر توریستهای خارجی دارند ولی بقیه کشورها این کار را نمی‌‌‌کنند. این موضوع به‌ویژه برای ایران که شعارش در حوزه توریسم «مهمان‌‌‌نوازی» است در تعارض است.
به گفته نورآقایی زمانی که مشکل اقتصادی داریم نباید به مستقیم‌‌‌ترین شکل آن را حل کنیم. او افزود: به عنوان مثال در یک سایت تاریخی به جای آنکه هزینه پارکینگ بیشتر از توریستهای خارجی گرفته شود، می‌توانستیم گزینه‌‌‌هایی مانند فروش صنایع‌‌‌دستی و... را لحاظ کنیم تا گردشگران با خرید آنها به شکل غیرمستقیم این هزینه را پرداخت کنند ضمن اینکه حس مورد تبعیض قرار گرفتن هم به آنها دست ندهد، اما به جای آن ما ترجیح دادیم تصویر منفی شکل بگیرد. او نمونه چنین رفتارهایی را در گردشگری داخلی هم مثال زد و گفت: برخی از روستاهای ما هم با عنوان روستای مقصد گردشگری یا منطقه نمونه شناخته شده‌‌‌اند که برای ورود باید هزینه‌‌‌ای بپردازیم. در مقابل این هزینه مشکلی که با آن مواجهیم این است که خدماتی دریافت نمی‌‌‌‌‌‌کنیم، به این معنا که نه زباله‌‌‌ها جمع می‌شود، نه سرویس بهداشتی وجود دارد یا در صورت در نظر گرفتن این گزینه برآنها نظارت نمی‌شود. همین موضوع بارها از سوی گردشگران و راهنمایان هم اعلام شده است. این کارشناس گردشگری معتقد است گردشگری تجارتی دو سویه است. او با بیان این مطلب افزود: در توریسم یک حلقه روی سایر حلقه‌‌‌ها اثر می‌‌‌گذارد و ما نباید تصمیمی بگیریم یا رفتاری داشته باشیم که روی سایر بخش‌‌‌ها تاثیر منفی داشته باشد. به این معنا
دو نرخه بودن بلیت هواپیمای داخلی برای توریستهای داخلی و خارجی گزاره غلطی است که سایر حوزه‌‌‌ها نیز متاثر از آن شده و نتایج منفی بر صنعت توریسم می‌‌‌گذارد.
ایران در سال‌های اخیر به دلیل افزایش چشمگیر ارزش دلار در برابر ریال عنوان بهشت توریست‌‌‌ها را به واسطه ارزان بودن سفر در جهان به خود اختصاص داده بود. با شیوع کرونا، صنعت گردشگری در بسیاری از کشورها دچار رکود شد و توریسم ایران نیز به تبع آن از رونق افتاد. حال که صنعت گردشگری در جهان در حال گشایش و رونق دوباره است ایران می‌توانست از این مزیت خود بار دیگر استفاده کند. با این حال تصمیم‌‌‌هایی نظیر دو نرخه بودن بلیت پروازهای داخلی، نه تنها به کاهش سفرهای داخلی توریست‌‌‌ها منجر خواهد شد بلکه با کمرنگ کردن مزیت کشورمان، این مسیر ارزآوری را از رونق خواهد انداخت.
