در نشست «توسعه صنعت گاو شیری؛ فرصت یا تهدید؟» مطرح شد
مصرف شیر با طعم دستوری
روند رو به رشد صنعت گاو شیری
در ابتدای نشست آرمین توحیدی بیان کرد: در دهه‌‌‌های گذشته ما روند رو به‌‌‌رشدی در صنعت گاو شیری داشتیم و بعد از دهه‌‌‌ها شرایط به‌گونه‌ای است که نه‌‌‌تنها می‌توانیم نیازهای کشور را تامین کنیم، بلکه بر اساس آمار رسمی صادرکننده مواد لبنی هستیم. با وجود این در یک نگاه تقابلی، در حال حاضر کشورهای دنیا رویکرد حفاظت از محیطزیست و منابع پایه مانند آب و خاک را پیش رو دارند. بنابراین ما در یک تقابل ناخودآگاه قرار داریم که باید برای آن چاره‌‌‌اندیشی کنیم و طبیعی است که توسعه صنعت گاو شیری موانع زیادی دارد.
در ادامه عباس اکبری‌شریف با تشریح چشم‌‌‌اندازی از وضعیت سیاست‌‌‌های کلان کشور بیان کرد: نگاهی به جهان و بحث توسعه در دنیا نشان می‌دهد که توسعه امری اجتناب‌‌‌ناپذیر است. آمارهای فائو و تجربه سایر کشورها نشان می‌دهد که یا کشورها توسعه عمودی دارند یا مثل کشورهای آسیای جنوبی و عربستان در راستای توسعه افقی هم پیش می‌‌‌روند، به این‌‌‌صورت که سرمایه‌گذاری‌‌‌های خود را انجام می‌دهند تا هم در بازارهای جهانی حضور پیدا کرده و هم نیاز خود را تامین کنند. ما هم در ایران در گذشته ۷میلیون تن تولید شیر داشتیم که امروز به ۱۲ میلیون تن رسیده است و با این آمار می‌توانیم جزو صادرکنندگان محصولات لبنی باشیم. وی با بیان اینکه ارتقای ضروری خوداتکایی در محصولات اساسی نشان می‌دهد که ما باید توسعه پایدار داشته باشیم، افزود: الزامات توسعه، بحث استفاده از فناوری‌‌‌ها و رعایت اصول زیست‌‌‌محیطی قبل از ورود به فضای توسعه پایدار است. باید دقت کنیم که توسعه و تامین امنیت غذایی اجتناب‌‌‌ناپذیر است، اما دلیل نمی‌شود که وزارت جهاد کشاورزی، برای رسیدن به توسعه، رویکرد را بر حذف منابع پایه بگذارد. بنابراین همان‌طور که به الگوی کشت دقت می‌‌‌کنیم، باید به آمایش سرزمینی هم توجه کنیم.
اقدامات دولت روستاها را از حالت اشتغال خارج کرده است
رئیس مرکز اصلاح نژاد و بهبود تولیدات دامی کشور با بیان اینکه در گذشته نه‌چندان دور اشتغال را در روستاها نادیده گرفتیم، گفت: شاید تصمیمات و اقدامات دولت باعث این اتفاق شده، اما تغییراتی که در بافت روستا اتفاق افتاده، روستا را از حالت اشتغال خارج کرده است. امروز روستاها به فضایی برای خوش‌‌‌نشینی تبدیل شده‌اند و مهاجرت معکوس را رقم زده‌‌اند. از این رو در برنامه جهش تولید، یکی از برنامه‌‌‌ها ارتقای بهره‌‌‌وری در روستاها و به‌‌‌خصوص اشتغال در روستاهاست؛ زیرا اقتصاد مقاومتی از سلول‌‌‌ها و بنگاه‌‌‌های روستایی شروع می‌شود.
در ادامه توحیدی با اشاره به موضوع امنیت غذایی بیان کرد: در حال حاضر در دنیا رویکردی وجود دارد که در ایران هم در میان سیاستگذاران جا افتاده و آن امنیت غذایی است. این نگاه از منظر اقتصاد سیاسی به این معنی است که بتوانیم نیازهای مردم را با نگاه بازار تامین کنیم. ما موظف هستیم نیاز مردم را تامین کنیم؛ اما باید ببینیم اگر تامین نیازها در داخل انجام نشود، آیا مجاز به صادرات هستیم؟ زیرا خاستگاه حاکمیت غذایی اقتصاد چپ است و در این زمینه هدف ما نگاه به تولیدکننده است.
وی ادامه داد: نزدیک به ۷۰ سال است که در کشور ما از جمله در مانیفست جمهوری اسلامی هم نگاه به روستا بوده، اما در عمل به این مانیفست موفق نبودیم. در سال ۱۳۳۵، جمعیت روستایی ۶۸درصد بود و این آمار در سال ۱۴۰۰ به ۲۶درصد کاهش پیدا کرد. این موضوع نشان می‌دهد ما در شعارهای انقلاب اسلامی در این زمینه، کوتاهی کردیم. در این شرایط باید ببینیم آیا کماکان نگاه ما باید نگاه بازار باشد یا به نگاه راست تغییر کند؟ اینکه بعد از۷۰ سال وقتی صرفا به بازار نگاه کردیم و به بیراهه رفتیم، حالا باید به سمت توجه به روستا و تولیدکننده برویم؟
کشور به سمت صنایع مونتاژی پیش رفته است
سید‌فضل‌‌‌الله امیرارجمندی در ادامه این نشست اظهار کرد: در کشور ما به‌‌‌لحاظ منابع که البته خیلی محدود شده، مزیت بخش کشاورزی بسیار بیشتر از مزیت هر صنعت دیگری است. با وجود این کشور به سمت صنایعی رفت که بیشتر مونتاژ است و زیرساخت ندارد و کشاورزی از توجه خارج شده است. در حالی که اگر این همه سرمایه‌گذاری که در صنایع دیگر شده، در صنعت کشاورزی و با توجه به مزیت‌‌‌های آب و هوا و منابع دیگر در نظر می‌‌‌گرفتیم، امروز جزو بهترین تولیدکنندگان منابع کشاورزی در منطقه بودیم.
وی با بیان اینکه ما در کشور منابع آب و خاک و محیطزیست را به‌‌‌دلیل عدم‌نظارت و برنامه‌‌‌ریزی از دست دادیم، گفت: بخش دامپروری منابع غذایی خوبی در زمینه لبنیات و گوشت برای کشور تامین می‌کند؛ اشتغال و درآمدزایی خوبی هم دارد. همچنین سرمایه‌گذاری‌‌‌های خوبی در این زمینه انجام شده است و ما به لحاظ رشد کیفی و شاخص‌‌‌های فنی و استانداردهای پرورش و تولید از بسیاری از کشورهای اروپایی جلوتر هستیم.
مدیرعامل شرکت دامپروری و کشاورزی جهان‌‌‌صالح خاطرنشان کرد: انتظار ما از وزارت جهاد و سازمان دامپروری این است که بیشتر به این حوزه وارد شوند و مباحثی مانند تولید دارو و واکسن را مدنظر داشته باشند؛ زیرا سرمایه‌گذاری‌‌‌هایی که صورت می‌گیرد به حمایت‌‌‌های آنها وابسته است. اگر دارو و واکسن نباشد، سرمایه‌‌‌های بسیاری از دست خواهیم داد.
امیرارجمندی با بیان اینکه سودآوری در این صنعت هم خیلی مهم است و انگیزه سرمایه‌گذاری را افزایش می‌دهد، گفت: دولت باید به این حوزه وارد شده و تسهیلات مناسب به بخش خصوصی ارائه دهد. ما همچنین در بخش تکنولوژی ابزار بسیار ضعیفی داریم و هنوز از امکانات قدیمی و مستهلک استفاده می‌‌‌کنیم؛ در حالی که در شهرها ماشین‌‌‌های گران‌قیمت می‌‌‌بینیم، اما برای واردات تراکتور مشکل داریم. به بهانه تولید داخل جلوی واردات تراکتور را می‌‌‌گیرند اما تولیدات ما فعلا برای این کار کافی است.
همچنین اکبری‌شریف با اشاره به بازار و تولید و آنچه در دنیا رخ می‌دهد، گفت: بازار یک موجود زنده است. تولیدکنندگان هر کدام یک محصول تولید می‌کنند، اما قرار نیست خریدار این محصولات یکی باشد؛ زیرا کیفیت کالاهایی که تولید می‌‌‌کنیم و قیمتی که تعیین می‌شود، متفاوت است و دولت برای هر دوی اینها برنامه دارد. اما باید دید دولت چه کاری برای حفظ منابع تولید می‌کند؟ همچنین در بحث الگوی کشت طرح وسیعی در اختیار معاونت تحقیقات قرار گرفت، اما این طرح را اجرا نمی‌‌‌کند. ما نمی‌توانیم سطح کشت را زیاد کنیم، اما می‌توانیم منابع آب را مدیریت کنیم.
برای تولید گوشت قرمز، دو برابر دنیا آب مصرف می‌‌‌کنیم
توحیدی با اشاره به ناترازی در مصرف آب بیان کرد: در برنامه هفتم توسعه دولت موظف به صرفه‌‌‌جویی ۱۸ میلیارد مترمکعب در مصرف آب شده است، این یعنی ما ۱۸ میلیارد را از منابع بخش کشاورزی خارج می‌‌‌کنیم. برای تولید یک کیلو شیر ۱۰۰۰ لیتر آب مجازی از مزرعه تا انتهای زنجیره مصرف می‌‌‌کنیم. در تولید گوشت قرمز هم در حالی که برای هر کیلو گوشت در دنیا ۱۵هزار لیتر آب مصرف می‌شود، این عدد در ایران، ۲۷هزار لیتر است و ما دو برابر بیشتر آب صرف می‌‌‌کنیم. با تکلیفی که در قانون آمده و کاهش ۱۸ میلیارد مترمکعب مصرف آب، باید دید صنعت گاو شیری به کدام سمت می‌رود.
نگاه کاریکاتوری به توسعه در کشور
همچنین رضا زاهدی با بیان اینکه نگاه توسعه درکشور ما یک نگاه کاریکاتوری است، گفت: به تولیدکننده یارانه پرداخت می‌کنند که نهایتا قرار است صادر شود، از آن طرف تعهد ارزی برای صادرکنندگان قرار می‌دهند که مشکلات زیادی ایجاد می‌کند. با سیاست‌‌‌های دولت، گاوداری‌‌‌های کوچک از بین می‌‌‌روند و گاوداری‌‌‌های بزرگ رشد پیدا می‌کنند، چون یارانه به دست فارم‌‌‌های کوچک نمی‌‌‌رسد.
وی با اشاره به کشت‌‌‌های جایگزین و الگوی کشت در کشور بیان کرد: شما یارانه را طوری تقسیم می‌‌‌کنید که امکان رقابت را از کشت جایگزین می‌‌‌گیرید. وقتی فرصت کشت سویا نیست، برای کلزا هم این فرصت فراهم نمی‌شود و در این میان از منابع مهم تامین پروتئین یونجه است، اما بدون توجه به میزان پروتئینی که در یونجه خوراک دام‌ها است، این دام را از تولیدکننده می‌‌‌خرند؛ توسعه صنعت گاو شیری با همین نگاه کاریکاتوری نابود می‌شود.
مدیر کارگروه دام، طیور و آبزیان شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان اظهار کرد: منابع آبی ما در شرق و غرب اصفهان، به‌‌‌دلیل کشاورزی نابود شده است، زیرا کشت ترویجی در حوزه کشاورزی اصلا شکل نگرفته است. برای منابع آب و خاک باید درست برنامه‌‌‌ریزی شود؛ ما آب به اندازه کافی داریم، اما مدیریت منابع آبی نداریم و بزرگ‌ترین تولیدکننده فرسایش‌‌‌گر آب و خاک در زمین هستیم. برای اصلاح این روند کافی است کشت ترویجی درست و مدیریت آب داشته باشیم.
اگر نرخ دستوری حذف شود، عرضه و تقاضا نرخ را ثابت می‌کند
زاهدی خاطرنشان کرد: کافی است نرخ دستوری حذف شود، در آن صورت با تنظیم عرضه و تقاضا، نرخ ثابت می‌شود، اتفاقی که در دنیا هم رخ داده است؛ اما ما در ایران با دستور می‌‌‌خواهیم قیمت را ثابت نگه داریم. ما بهترین شیر و بدترین شیر را هر دو به قیمت ۱۵هزار تومان تولید می‌‌‌کنیم. در چنین شرایطی گاودار به‌‌‌سمت کشت قراردادی نمی‌‌‌آید. هیچ صنعتی به اندازه کشاورزی نمی‌تواند ارزش افزوده تولید کند و ارزان‌‌‌ترین راه برای مصرف پروتئین، شیر است اما باید دید دولت برای افزایش سرانه چه کاری انجام می‌دهد.
همچنین زاهدی با بیان اینکه ما نشست‌‌‌های متعددی در وزارت جهاد و بهداشت داشتیم، گفت: یکی از شاخص‌‌‌های توسعه‌‌‌یافتگی در دنیا سرانه مصرف شیر است و میانگین جهانی سرانه مصرف شیر حداقل دو برابر مصرف ماست. سرانه مصرف شیر ما فاجعه است و در آینده نزدیک اثرات خود را می‌‌‌گذارد. در حالی که ارزان‌‌‌ترین ماده غذایی لبنی، پروتئین شیر است؛ اما فرهنگ عامه مردم شیر را به‌‌‌عنوان ماده غذایی پروتئینی نمی‌‌‌شناسد.
در ادامه توحیدی با بیان اینکه دولت در دو سال گذشته سعی کرد برای مصرف لبنیات یارانه دهد اما چندان موثر نبوده است، گفت: طبق آمار داخلی سال گذشته در ایران ۱۲ میلیون تن شیر تولید کردیم، اما سرانه مصرف ما شاید نزدیک به ۶۰ کیلوگرم باشد. همچنین طبق آمار فائو، ایران نزدیک به ۸ میلیون تن شیر تولید می‌کند و 1.6 میلیون تن شیر صادر می‌شود. با وجود این باید توجه داشت که با این صادرات، منابع پایه محیطزیست ما هم صادر می‌شود. اکبری‌شریف هم با انتقاد نسبت به اظهارات زاهدی بیان کرد: توسعه یک الزام دارد به نام اقتصاد و نگاه ما به پدیده توسعه، کاریکاتوری نیست. نگاه ما ارتقای بهره‌‌‌وری و توسعه عمودی است با کاهش هزینه تولید، نگاه به فناوری و کاهش هزینه در واحد سطح. دولت برای توجه به فرهنگ‌‌‌سازی، بحث شیر در مدارس را مطرح کرد و با وجود همه محدودیت‌ها در منابع و مصارف، مصرف شیر در مدارس را فعال کردیم.
