دهه سقوط صادرات طلا بررسی شد
طلای اصفهان در منگنه تحریم داخلی و خارجی
اگر در اصفهان زندگی می‌‌‌کنید یا با تاریخچه صنعت طلا در این جهان‌شهر نوستالژیک آشنایی دارید، اسم تک‌‌‌پوش ارمنی (نمونه خاصی از النگو) را شنیده‌‌‌اید، امروز دیگر کمتر کسی می‌تواند بدون استفاده از ماشین‌‌‌آلات پیشرفته و دقیق، چنین محصول ظریفی را بسازد، مصنوعی که ارزش آن نه‌‌‌فقط در وزن و عیار طلا، بلکه به‌‌‌واسطه ظرافت هنرمندانه ساخت و پرداخت تک‌‌‌پوش ارمنی است، مانند این محصول البته در ساخت انواع سینه‌‌‌ریز، انگشتر و گوشواره یا گردن‌‌‌آویز زینتی کم نیست، در خارج از ایران هم چیزی شبیه به این فرآیند وجود دارد که طی چند دهه اخیر به‌‌‌واسطه بازار تقاضای گسترده‌‌‌ای که در محصولات خاص طلایی وجود دارد، حضور ملموس‌‌‌تری پیداکرده است و محصولاتی با طراحی‌‌‌های گاه شگفت‌‌‌انگیز تحت نام نمانام‌‌‌های معروف مانند تیفانی، شوپارد، بوچلاتی، گراف و البته در راس همه اینها تیفانی‌‌‌‌اند کو (Tiffany & Co) به بازار عرضه می‌‌‌شوند که ناگفته نماند، آنجا دیگر جایی برای چانه زدن بر سر اجرت ساخت و کارکرده و نکرده آن نیست بلکه این طراحی و نام برند تولیدکننده است که به چند ده گرم آلیاژ طلایی ارزش می‌دهد.
حالا برگردیم به اصفهان خودمان، شهری که جلوتر از رقبای یزدی و تبریزی‌‌‌اش، مدعی شماره یک بازار طلای ایران است و برخی تولیدکنندگانش هم در خارج از ایران گویا شناخته‌‌‌شده‌‌‌تر از داخل کشور هستند، اینجا آمار متفاوتی از کارگاه‌‌‌های طلاسازی وجود دارد، از ۱۸۰۰ تا ۲۵۰۰ کارگاه مجوز‌دار که در زمان‌‌‌های رونق صادرات منبسط می‌‌‌شوند و به وقت رکود، می‌‌‌شوند مرجع بازار دارایی رزرو! در کنار اینها نام بازار طلای اصفهان را می‌توان در گزارش برخی خواسته‌‌‌های صنفی در دهه ۹۰ قرن گذشته خورشیدی هم شنید، اعتراض به قانون مالیات ارزش‌‌‌افزوده که امروزه دیگر تبدیل به قانونی شده که مو لای درزش نمی‌رود. اما آیا اصفهان فقط چند راسته‌‌‌بازار طلا و تعدادی کارگاه جوش دادن طلای شکسته است؟ باید به عرض برسانم که نخیر، بسیاری از ماشین‌سازان باسابقه صنعت طلا که از اتفاق محصولاتشان در خارج و کشورهای صاحب‌‌‌نام صنعت طلا مشتری دارد، اینجا در اصفهان ماشین می‌‌‌سازند، ۷۰درصد تولیدکنندگان ماشین‌‌‌آلات و صنایع طلا در استان اصفهان مستقر هستند که ۹۰درصد تولیدات داخلی را پوشش می‌دهند یا یکی از معدود لیزرسازان های‌تک که محصولاتشان همپوشانی خوبی با صنعت طلا دارد. پس با این اوصاف کاروکاسبی طلا باید در اصفهان سکه باشد، در حالی که آمارها چیز دیگری می‌‌‌گویند، صادرات طلا در اصفهان از اوج آن در دهه ۹۰ خورشیدی که بیش از ۷۵۰ میلیون دلار بوده حالا رقمی ناچیز را دربر می‌گیرد، چیزی در حدود ۹۰ میلیون دلار که همین رقم هم ۸۰درصد کل صادرات کشور است.
تحریم‌‌‌های خارجی و به قول اهالی انجمن طلا و جواهر اصفهان، تحریم‌‌‌های داخلی در کنار قواعد گاه دست و پاگیر در مورد واردات و صادرات موقت ازجمله دلایلی هستند که بازارهای سابق اصفهان در کشورهای منطقه را به رقبای ایران واگذار کرده، رقبایی که از فروش طلای ساخت ایران و اصفهان با نمانام‌‌‌های خودشان هم ابایی ندارند. از سوی دیگر حضور تجار و شرکت‌های خارجی در ایران با موانعی همراه بوده که در مواردی به سخت‌‌‌گیری‌‌‌های گمرکی داخلی در مورد ورود موقت ماشین‌‌‌آلات یا نمونه‌‌‌های نمایشگاهی مربوط می‌‌‌شدند.
اما اصفهان چندان هم دست‌‌‌بسته نیست، ظرف دو دهه گذشته این شهر توانسته جایگاه خود را به‌‌‌مثابه میزبان اصلی نمایشگاه‌‌‌های طلا و جواهر در کشور تثبیت کند، تعداد بالای شرکت‌کننده‌‌‌ها، حضور مشارکت‌‌‌کننده‌‌‌هایی از کشورهای خارجی یا هیات‌های تجاری همسایه توانسته به مدعای اصفهان برای حضورش به‌‌‌مثابه قطب طلای کشور رنگ واقعیت بزند.
اصفهان تولیدکننده ماشین‌‌‌آلات طلاسازی
تولیدکنندگان معتبری در اصفهان حضور دارند که برای مثال انواع دستگاه سی ان سی النگو، دستگاه نورد، کوره‌‌‌های القایی، دستگاه لیزر، دستگاه زنجیر و... را تولید و به سراسر کشور یا کشورهای منطقه صادر می‌کنند، بنا به آماری که محسن طلایی‌مینایی رئیس هیات‌مدیره انجمن تولیدکنندگان و صادرکنندگان طلا در اصفهان اعلام کرده ۳۷ تولیدکننده ماشین‌‌‌آلات تولید طلا در استان اصفهان به فعالیت مشغولند که محصولات خود را گاه به کشورهای صاحب‌‌‌نام حوزه طلا هم صادر می‌کنند.
از سوی دیگر سید معلمی مجری برگزاری نمایشگاه طلای اصفهان می‌‌‌گوید: ۷۰درصد تولیدکنندگان ماشین‌‌‌آلات و صنایع طلا در استان اصفهان مستقر هستند و ۹۰درصد تولیدات داخلی را پوشش می‌دهند.
تجربه گران‌‌‌سنگ صادراتی
صادرات طلا و مصنوعات طلا پایه به‌‌‌طور پیوسته یکی از اقلام سبد صادراتی اصفهان بوده و در سال ۱۳۹۱ که در کل کشور این رقم به حدود ۷۳۰ میلیون دلار رسید، سهم اصفهان از آن ۶۷۰ میلیون دلار بود، سهمی که با اجرای برخی قوانین همچون شمول عوارض گمرکی و مالیات بر شمش معوض و برخی مواد قانون مبارزه با قاچاق کالا و عطف بماسبق شدن بخشنامه وزارت صمت پیرامون شمش معوض، باعث افت صادرات طلا از اصفهان شد، افت صادراتی که تحریم‌‌‌ها نیز توانست به آن ضربات محکمی وارد کند.
با این‌‌‌حال تجربه فعالان حوزه طلای اصفهان برای نفوذ در بازارهای صادراتی و ساخت مجموعه (کالکشن) با برند ایرانی برای فروش در کشورهای منطقه باعث شده تا اصفهان در صورت مهیا شدن شرایط مثبت بین‌المللی و رفع موانع قانونی بازهم بتواند در این حوزه عرض‌‌‌اندام کند، برای مثال هیات ۳۰۰ نفره از تجار عمانی که چندی پیش به اصفهان سفر کردند، به گفته مسوولان علاقه‌‌‌مندی خود را برای همکاری در زمینه خرید ماشین‌‌‌آلات و محصولات این حوزه نیز اعلام کردند.
بازار نوپای گوهرسنگ‌‌‌ها
صنعت طلا همپوشانی بالایی با حوزه سنگ‌‌‌های قیمتی و نیمه قیمتی نیز دارد، در اصفهان البته حوزه گهرتراشی و برخی صنایع‌‌‌دستی مرتبط با آن مانند فیروزه‌کوبی از قدمت چندانی برخوردار نیست اما در همین چند دهه هنرمندان اصفهانی توانسته‌‌‌اند موفقیت‌‌‌های بسیاری در این زمینه پیدا کنند.
از سوی دیگر اقبال نسل جوان به خرید سنگ‌‌‌های به‌‌‌خصوص نیمه قیمتی، باعث شده تا اصفهان در کنار مشهد، یکی از قطب‌‌‌های فرآوری، تراش و ساخت مصنوعات با استفاده از سنگ‌‌‌های قیمتی شناخته شود.
به گفته سید معلمی برگزارکننده شانزدهمین نمایشگاه طلا در اصفهان امسال برای نخستین بار برای فعالان گوهرسنگ‌‌‌ها یک قسمت خاص در نظر گرفته‌‌‌شده است و اکثر فعالان صنعت گوهرسنگ‌‌‌های نیمه‌قیمتی از شهرهای مشهد، شیراز، اصفهان و تهران امسال در کنار هم قرار دارند و از این نظر فرصت مناسبی برای تبادل تجربه بین این فعالان در اصفهان فراهم‌‌‌شده است. تجربه مثبت ماشین‌سازان در این استان نیز می‌تواند زمینه مناسبی برای توسعه بازار فرآوری و صادرات مجدد گوهرسنگ‌‌‌ها را فراهم کند، همچنان که زمزمه‌‌‌هایی در مورد حضور فعالان روس حوزه الماس در نمایشگاه شانزدهم به گوش می‌‌‌رسد، فرصتی که در صورت تحقق آن می‌تواند بازار جدیدی برای صنعت طلا و جواهر استان باشد.
طراحی حلقه وصل هنر و صنعت
یکی از ضعف‌‌‌های جدی حوزه برندینگ طلا در ایران به‌‌‌طور پیوسته ضعف در ارائه طراحی‌‌‌های جدید و مبتنی بر سلیقه بازار بوده، امری که در نمایشگاه پانزدهم طلا که سال گذشته برگزار شد مورد توجه قرار گرفت، به گفته مجتبی غلام‌‌‌زاده عضو هیات رئیسه انجمن طلا و جواهر اصفهان: سال گذشته ۲۲ نفر از طراحان جوان صنعت طلا و جواهر در یک پاویون تولیدات خود را ارائه دادند که بسیاری از آنها امسال کسب و کار خود را راه‌‌‌اندازی کرده‌‌‌اند و غرفه‌‌‌های اختصاصی خود را در نمایشگاه خواهند داشت. او می‌‌‌گوید: امسال نیز غرفه‌‌‌های۶ متری به ۲۴ نفر از جوانانی که به‌‌‌تازگی وارد این حوزه شده‌‌‌اند با هزینه‌‌‌ای مختصر تعلق می‌گیرد و امید می‌رود با همکاری این جوانان بتوان خلأ موجود در زمینه طراحی مصنوعات طلا را رفع کرد.
شهرک طلا، خاطره‌‌‌ای که زنده می‌شود
محسن طلایی مینایی رئیس انجمن تولیدکنندگان و صادرکنندگان طلا و جواهر اصفهان در زمینه شهرک طلا می‌‌‌گوید حدود ۱۶ سال پیش در این زمینه اقدام شده و سال ۹۱ مصوب شد که این شهرک حتما در اصفهان ساخته شود، ولی امروز باگذشت بیش از یک دهه هنوز این شهرک احداث نشده، با این‌‌‌حال بنا به پیگیری‌‌‌های «دنیای‌اقتصاد» در اصفهان این طرح در میان برخی تولیدکنندگان و صاحبان کارگاه‌‌‌های سنتی از اقبال مناسبی برخوردار نیست که از جمله دلایل آن می‌شود به هزینه‌‌‌های بالای جابه‌جایی یا تجهیز کارگاه جدید اشاره کرد و از سوی دیگر فعالان این حوزه اختصاص تنها ۳۰ هکتار به ساخت شهرک طلا که با الگوبرداری از نمونه ترکیه‌‌‌ای آن پیشنهادشده را برای حداقل ۱۸۰۰ کارگاه کددار شهر اصفهان کافی نمی‌‌‌دانند.
قدر زرگر و سرنوشت اصفهان
با این همه نمایشگاه شانزدهم طلا همراه با میز کشوری طلا این هفته برگزار می‌شود، بازهم هیات‌‌‌ها و بازدیدکنندگان می‌‌‌آیند و چند قرارداد هم منعقد خواهد شد، اما سرنوشت طلا و حوزه‌‌‌های مرتبط با آن را نمی‌توان به چند بخشنامه یا سلیقه‌‌‌های مدیریتی گره زد، چند دهه است که جهان فارغ از ارزش ذاتی طلا و جواهر، خلق ارزش‌‌‌افزوده در این حوزه‌‌‌ها را پی گرفته که ماحصل آن رامی‌توان در اوج‌‌‌گیری نمانام‌‌‌های جهانی طلا یا جواهر یا حضور برخی کشورها به‌‌‌مثابه مرجع در حوزه طلا، جواهر و ماشین‌‌‌آلات وابسته به آن مشاهده کرد، مسیری که ایران و اصفهان هم با توسعه نمایشگاه‌‌‌های بین‌المللی و حرکت به‌‌‌سوی جهانی‌‌‌شدن می‌توانند به آن راه یابند.
