تا پایان ۲۰۲۳ عملیاتی می‌شود
بازار جهانی ۱۱۲میلیارد دلاری سیبزمینی
سیبزمینی پس از برنج و گندم از نظر مصرف انسانی سومین محصول غذایی مهم جهان است و در حالی که بیش از ۴۰۰۰ نوع سیبزمینی خوراکی وجود دارد اغلب این گونه‌‌‌ها در آمریکای جنوبی یافت می‌شود. با این حال بازار جهانی سیبزمینی پویاست و بر اساس آمار سازمان فائو، کشورهای «چین، هند، اوکراین، ایالات متحده، روسیه، آلمان، بنگلادش، فرانسه، لهستان و مصر» در واقع اصلی‌ترین تولیدکننده‌‌‌های محصول سیبزمینی محسوب می‌شوند.
بلژیک، هلند و کانادا؛ ۳ صادرکننده برتر سیب زمینی منجمد
با وجود این محصول سیبزمینی با اشکال و انواع مختلفی مورد استفاده قرار می‌گیرد. یکی از فرم‌‌‌های متداول آن به صورت منجمد است که بازاری پویا نیز دارد. به طوری که بر اساس داده‌‌‌های منتشرشده از سوی موسسه Fact.Mr در سال مالی ۲۰۲۱ بازار سیبزمینی منجمد به ارزش ۸/ ۵۷ میلیارد دلار تا پایان سال ۲۰۲۲ به ۲۷/ ۶۱میلیارد دلار نیز رسید. این در شرایطی است که بر اساس آنچه سازمان فائو منتشر کرده است در سال ۲۰۲۰-۲۰۲۱ کشورهای بلژیک، هلند و کانادا بزرگ‌ترین صادر‌‌‌کننده‌‌‌های سیب زمینی منجمد‌شده دنیا هستند. از سوی دیگر این موسسه آماری-تحلیلی اعلام کرده است انتظار می‌رود در یک دوره ارزیابی ۱۰ ساله یعنی از ۲۰۲۲ تا ۲۰۳۲ بازار سیبزمینی منجمد به میزان ۶درصد رشد کند و در پایان سال ۲۰۳۲ به بیش از ۱۰۹ میلیارد دلار برسد.بر اساس این گزارش، سیبزمینی منجمد در سال‌های اخیر به دلیل معرفی طعم‌‌‌های جدید و همچنین محصولات جدید، محبوبیت زیادی پیدا کرده که منجر به افزایش تقاضا برای سیبزمینی منجمد شده است. از سوی دیگر با توجه به رشد سریع تقاضای داخلی و بین‌المللی برای محصولات سیبزمینی منجمد، تقاضا برای سیبزمینی منجمد در سطح جهانی در رستوران‌‌‌های فست‌فود افزایش یافته است. از سوی دیگر طبق گزارش اخیر Fact.MR، صنعت محصولات سیبزمینی منجمد هند تا پایان سال ۲۰۲۱ از یک میلیارد دلار فراتر رفته است و انتظار می‌رود در دوره پیش‌بینی ۲۰۳۲-۲۰۲۲ حدود ۶درصد رشد کند.
علاوه بر این بر اساس این گزارش، آلمان نیز جزو کشورهایی است که انتظار می‌رود رشد قابل‌توجهی در این بخش به ثبت برساند. به طوری که طبق گزارش انجمن کشاورزی آلمان (DlG)، این کشور سالانه ۱۰ تا ۱۱ میلیون تن سیب زمینی تولید می‌کند که این کشور را به بزرگ‌ترین تولیدکننده در سراسر اتحادیه اروپا تبدیل می‌کند.
تولید ۴ میلیون و ۴۷۰هزار تنی و جایگاه نوزدهم ایران در تولید سیب زمینی
بر اساس گزارش‌های منتشرشده در سال ۲۰۲۲ مانند سال‌های پیشین چین در جایگاه اول تولید سیبزمینی قرار دارد به طوری که در مدت نام‌برده این کشور حدود ۹۲ میلیون تن سیبزمینی تولید کرده است. بر این اساس اگرچه بخش قابل‌توجهی از محصول تولیدشده توسط خود مردم چین مصرف می‌شود، اما باز هم نام آن در بین صادرکنندگان محصول سیبزمینی دیده می‌شود. از سوی دیگر هند و روسیه نیز جزو تولیدکننده‌‌‌های برتر این محصول قرار دارند به طوری که در مدت نام‌برده هند بیش از ۵۰ میلیون تن و روسیه نیز حدود ۲۲ میلیون تن سیبزمینی تولید کرده است و به این ترتیب در بحث قاره‌‌‌ای، آسیا در جایگاه اول تولید سیبزمینی جای گرفته است.
تولید جهانی سیبزمینی روند رو به رشدی را در پیش گرفته است که بر اساس داده‌‌‌های آماری منتشرشده از سوی سازمان فائو در سال زراعی ۲۰۲۱-۲۰۲۰ چین بیش از ۷۸ میلیون تن تولید داشته است و هند نیز با تولیدی به میزان ۵۱ میلیون تن در جایگاه دوم جای داشته است. فائو همچنین می‌‌‌گوید در این مدت اوکراین نیز تولیدی حدود ۲۱ میلیون تن داشته و سومین تولیدکننده در این بخش بوده و پس از آن نیز روسیه با تولیدی بالغ بر ۱۹ میلیون و ۶۰۰هزار تن چهارمین کشور است و پس از آن نیز ایالات متحده و آلمان قرار دارد.
آمارهای فائو طی سال‌های ذکر شده حاکی از جایگاه نوزدهم ایران در صادرات سیبزمینی است. در واقع داده‌‌‌های فائو نشان می‌دهد در مدت نام‌برده حدود ۱۳۳هزار تن سیبزمینی از ایران به دیگر کشورها ارسال شده است.
پیش‌بینی ارزش ۱۳۳ میلیارد دلاری بازار جهانی سیبزمینی تا ۵ سال آینده
از سوی دیگر بر اساس این داده‌‌‌ها، در مدت نام‌برده نیز کشورهای «فرانسه، هلند، آلمان، بلژیک، ایالات متحده، مصر، کانادا، پاکستان، چین و ایران» در جایگاه اول تا دهم صادرات سیبزمینی تازه قرار دارند. به گفته مسوولان مربوطه در ایران نیز سالانه تا ۵ میلیون تن سیب زمینی تولید می‌شود که غالبا مصرف داخلی است و در حال حاضر با گرم شدن هوا و نبود تقاضا، بخش کمی از آن نیز راهی بازارهای اطراف می‌شود.
از سوی دیگر بر اساس داده‌‌‌های Mordor Intelligence بازاری به ارزش ۸۳/ ۱۱۱میلیارد دلار برای بازار جهانی سیبزمینی تا پایان سال ۲۰۲۳ تخمین زده می‌شود. همچنین انتظار می‌رود تا سال ۲۰۲۸ ارزش بازار به حدود ۱۳۳ میلیارد دلار برسد.
قیمت ۶ تا ۹هزار تومانی سیبزمینی در مزرعه
محمد‌رحیم نیازی، سخنگوی انجمن سیبزمینیکاران کشور نیز در خصوص شرایط فعلی تولید و بازار این محصول به خبرنگار بازار می‌‌‌گوید: قیمت فروش تولیدکننده ارزان است به نحوی که الان قیمت هر کیلوگرم سیبزمینی تازه سر زمین بین ۶ تا ۹هزار تومان است و در بازارهای میادین میوه‌و‌تره‌بار نیز با توجه به کیفیت محصول با قیمتی بین ۱۱ تا ۱۳هزار تومان عرضه می‌شود. البته این قیمت‌ها قاعدتا برای تولیدکننده قیمت خوبی نیست و می‌توان گفت قیمت ارزان و بازار اشباع است. نیازی در خصوص شرایط صادراتی فعلی نیز اظهار کرد: صادرات انجام نمی‌شود البته صادرات سیبزمینی الان ممنوع نیست، اما کشورهای اطراف خود این محصول را تولید می‌کنند و در فصل گرما نیز غالبا صادرات ما بسیار جزئی است.
به نوشته وب‌سایت آماری تحلیلی Mordor Intelligence مصرف جهانی سیبزمینی از سیبزمینی تازه به سمت محصولات غذایی با ارزش افزوده و فرآوری‌شده در حال تغییر است. بر اساس این گزارش، سیب زمینی محصول ارزشمندی است که برای اهداف مختلفی استفاده می‌شود و تنها به عنوان سبزی و صیفی برای پخت و پز نیست. به طوری که بر اساس داده‌‌‌های Mordor Intelligence کمتر از ۵۰درصد سیب‌‌‌زمینی‌‌‌های کشت‌شده در سطح جهان به صورت تازه مصرف می‌شود و بقیه آن به محصولات مبتنی بر سیب زمینی و مواد غذایی تبدیل می‌شود، در برخی موارد به عنوان خوراک دام مصرف می‌شود یا نشاسته آن برای صنعت مصرف می‌شود. به این ترتیب مصرف جهانی سیبزمینی از سیبزمینی تازه به سمت محصولات غذایی با ارزش افزوده و فرآوری‌شده در حال تغییر است.
صنایع تبدیلی کافی برای تولید محصولات مبتنی بر سیبزمینی داریم
نیازی در پاسخ به این سوال که چقدر تولید این محصول در کشور به سمت مصارف صنعتی و تولید محصولات غذایی با ارزش افزوده بالا پیش رفته است نیز می‌‌‌گوید: خوشبختانه در کشور صنایع تبدیلی به حد کافی داریم، اما به نظر بنده به اندازه ظرفیت خود کار نمی‌‌‌کنند چون سیبزمینی صنعتی معمولا برای کارخانه‌‌‌هاست و در برخی فصل‌‌‌ها به حد کافی موجود نیست.
وی ادامه داد: در فصل پاییز که سیبزمینی صنعتی بیشتر است تولید و تبدیل آن به محصولات غذایی بیشتر است، اما الان سیب‌زمینی‌‌‌هایی که هست بیشتر مصرف تازه‌خوری دارد و در صنعت کمتر مصرف می‌شود. به عبارت دیگر در مناطق گرمسیر مثل جیرفت، گرگان، اصفهان و همچنین بهار همدان که سیبزمینی تابستانه می‌‌‌آید کمتر به سیب زمینی‌‌‌های صنعتی رغبت می‌کنند چون دوره رشد سیب‌‌‌زمینی‌‌‌های صنعتی معمولا طولانی و بالای ۱۱۰ روز است. بنابراین در مناطق گرمسیر این طولانی بودن زمان موجب آسیب دیدن محصول می‌شود. به همین دلیل مصرف تازه‌خوری غالبا بیش از مصارف صنعتی است در حالی که صنایع تبدیلی و تکمیلی کافی داریم.
