تجزیه و تحلیل ۳۵صنعت به همراه پنج بازدید در ۱۴۰۲ انجام شد
کارنامه یک‌ساله ۳۵ صنعت بورسی
عباس بیات : ماموریت گروه کدال «دنیای‌اقتصاد» همواره تجزیه و تحلیل صورت‌های مالی صنایع مختلف و شفاف‌‌‌سازی اثر بخشنامه‌‌‌های متعدد بر صنایع بورسی بوده است. ما همواره بر اقتصاد آزاد و ایجاد رقابت سالم در میان صنایع تاکید داشته و بارها اثرات مثبت اقتصاد آزاد بر صنایع را عنوان کرده‌‌‌ایم تا فعالان بدانند پاشنه‌آشیل صنایع بورسی چیست. گروه کدال برحسب وظیفه خود تلاش کرده است تا صدای سهامداران و تولیدکنندگان باشد و با بررسی صنایع مختلف، سهامداران را نسبت به ریسکها و فرصتهای موجود در صنایع آگاه کند. در سال 1402، بیش از 35صنعت تولیدی و خدماتی بورسی و هرکدام چند مرتبه در فواصل مختلف در صفحه کدال «دنیای‌اقتصاد» مورد بررسی قرار گرفته‌اند.
در صفحه کدال روزنامه «دنیای‌اقتصاد» همواره در چاپ روز شنبه هر هفته و همین‌طور چاپ اولین روز هر ماه، صنایع به‌طور هفتگی و ماهانه از لحاظ بازدهی و اخبار مرتبط طی سال 1402 مورد ارزیابی قرار گرفته‌اند. همچنین در 10روز نخست هر ماه تمامی گزارش‌های ماهانه صنایع بورسی زیر لنز تحلیلگران «دنیای‌اقتصاد» سبک و سنگین شده و گزارش آن به عموم مردم عرضه می‌شود تا سهامداران از وضعیت درآمدی صنایع و شرکت‌های مختلف آگاهی یابند. این اقدام در پایان هر فصل نیز صورت گرفته و میزان سودآوری صنایع و مقایسه آن با دوره‌‌‌های مختلف در صفحه کدال به انجام رسیده است. طی سال 1402، در مجموع پنج بازدید از شرکت‌های بزرگ صنایع مختلف توسط گروه کدال صورت گرفت؛یعنی شرکت‌های نیشکر خوزستان، فولاد خوزستان، پتروشیمی پردیس (شپدیس)، شرکت پاکسان (شپاکسا) و مادیران. این بازدیدها موجب شده تا عمق نگاه تحلیلی گزارش‌های کدال «دنیای‌اقتصاد» افزایش یابد و خواننده با واقعیات صنایع آشنا شود. قیمت‌گذاری دستوری، بخشنامه‌‌‌های یکشبه (جهش نرخ خوراک به 15سنت و افزایش عوارض صادراتی) و قطعی گاز و برق مشکلات مشترک تمامی شرکت‌های مورد بازدید بوده‌‌‌اند.
رکود؛ عامل تعویق عرضه‌‌‌اولیه تاریخی
اولین بازدید گروه کدال در سالی جاری، در تاریخ 17اردیبهشت 1402، از شرکت نیشکر خوزستان انجام شد. بازدید این شرکت عمیقا به درک ما از صنعت قندوشکر افزود و باعث شد در هنگام ارائه تحلیل این صنعت فقط به اعداد صورت مالی اکتفا نکنیم، بلکه تجربیات و مشاهدات خود را نیز ارائه کنیم تا مخاطبان به ادراک بهتری از این صنعت دست یابند. نیشکر خوزستان با 26هزار نفر پرسنل و بیش از هفت‌شرکت زیرمجموعه یک‌هلدینگ بزرگ محسوب می‌شود. همچنین با توجه به درصد بالای عرضه آن در بازار سرمایه، لقب بزرگ‌ترین عرضه‌‌‌اولیه تاریخ بورس ایران به نیشکر خوزستان تعلق گرفت و این شرکت قرار بود تا پایان شهریورماه 1402 به عموم مردم عرضه شود که با توجه به شرایط بحرانی بازار سرمایه، این عرضه‌‌‌اولیه در سال‌جاری انجام نشد.
مزیت اصلی نیشکر خوزستان کامل بودن زنجیره آن است، به‌طوری که هنگام بازدید از این شرکت همزمان با چند شرکت مختلف و خطوط تولید متفاوت آشنایی پیدا خواهید کرد. تا پیش از حضور در هلدینگ نیشکر خوزستان، خواص فراوان و جادویی این گیاه بر ما پوشیده بود؛ گیاهی که هیچ دور‌ریزی ندارد و از آن برای تولید خوراک دام، شکر، الکل و خمیر مایه استفاده می‌شود. قسمت جذاب بازدید از نیشکر خوزستان، شرکت الکل رازی بود. تولید سالانه الکل در شرکت رازی بین ۳۶ تا ۴۰میلیون لیتر است که از نوع طبی با خلوص بسیار بالای ۹۶درصد است و ۸۰ تا ۹۰درصد الکل طبی موردنیاز کشور در شرکت رازی تامین می‌شود. تا پیش از این الکل با درصد خلوص بیش از 90درصد مشاهده نشده بود. بخش جذاب این بازدید شیر الکل خلوص بالای شرکت رازی بود که این الکل بوی خاصی نداشت و بی‌رنگ بود. با وجود اینکه بخش اعظمی از شکر دنیا از نیشکر به‌دست می‌آید، عمده شکر ایران، از طریق چغندرقند تامین می‌شود.
با این حال طی سال‌های اخیر کشت نیشکر در ایران افزایش یافته و استفاده از آن رواج پیدا کرده است. هلدینگ نیشکر خوزستان با خرید شرکت هفت‌تپه، انحصار نیشکر خوزستان را در دست گرفته است. در سال 1402 صورت‌های مالی صنعت قندوشکر در بازه‌‌‌های سالانه، فصلی و ماهانه توسط گروه کدال بررسی شد. همواره براساس روال سال‌های قبل «دنیای‌اقتصاد» معتقد است که قیمت‌گذاری دستوری عامل زیان بسیاری از صنایع بوده و قندوشکری‌‌‌ها نیز از این قاعده مستثنی نیستند. البته باید در نظر داشت این مساله در شرکت‌های قندوشکری آنچنان معضل بزرگی نیست؛ چرا که حجم تولیدی این صنعت بالاست و همواره با افزایش قیمت جهانی مجوز افزایش نرخ دریافت می‌کنند. از طرفی چون مواداولیه این صنعت وارداتی نیست، قیمت‌گذاری دستوری آسیب چندانی به تولیدکنندگان نخواهد زد. بزرگ‌ترین ریسک موجود در قندوشکری‌‌‌ها، ریسک خشکسالی است که می‌‌‌تواند به میزان برداشت چغندرقند و نیشکر آسیب جدی وارد کند. با توجه به کشت بهاره و پاییزه چغندرقند و همین‌طور ماه مبارک رمضان، شرکت‌های قندوشکری در بازه‌‌‌های مذکور با افزایش تقاضا همراه می‌‌‌شوند.
ریسک تداوم سودآوری در صنعت فولاد
در 29 آذر 1402 در شرکت فولاد خوزستان همایشی برگزار شد که عاملی بود تا تحلیلگران با فولاد خوزستان بیشتر آشنا شوند. این شرکت بزرگ‌ترین عرضه‌‌‌کننده فولاد میانی و اولین تولیدکننده فولاد میانی به روش احیای مستقیم است. همچنین به لحاظ صادرات در میان فولادی‌‌‌ها بزرگ‌ترین صادرکننده کشور محسوب می‌شود. در این همایش مدیرعامل فولاد خوزستان ترکیبی از اخبار خوش و تلخ را به سهامداران ارائه کرد. از جمله اخبار مثبت این شرکت می‌‌‌توان به چهاربرابر شدن ارزش جایگزینی و تملک 10معدن توسط «فخوز» اشاره کرد. با این حال گلایه اصلی مدیرعامل فولاد خوزستان از قطعی مکرر برق و گاز و بخشنامه‌‌‌های خلق‌‌‌الساعه دولت بود. همچنین افزایش عوارض صادراتی از سوی دولت جوی بسیار منفی برای صنایع بزرگ و صادرات‌محور ایجاد کرد.
در گزارش‌های صفحه کدال «دنیای‌اقتصاد» طی سال جاری همواره به اثرات مخرب عوارض صادراتی اشاره شده است. البته سرانجام این اطلاع‌‌‌رسانی‌‌‌ها موجب تسلیم دولت شد و عوارض صادراتی صنایع بزرگ کاهش زیادی را تجربه کرد. از جذابیت‌‌‌های بازدید از فولاد خوزستان می‌‌‌توان به وجود یک ورزشگاه بزرگ فوتبال در دل این شرکت اشاره کرد که هنگام ورود به آن انرژی مثبتی به مدعوین منتقل شد. در این بازدید همچنین اهمیت مصرف انرژی و تامین همزمان برق، گاز و آب برای تولید شمش فولاد پیش از پیش به ما اثبات شد. صنعت فولاد تنها صنعتی است که اگر در هر چرخه از تولید یک منبع انرژی آن (آب، برق یا گاز) قطع باشد تولید به‌طور کامل متوقف می‌شود. از طرفی مصرف بالای انرژی، آلایندگی این صنعت را افزایش داده است. زمانی که با هماهنگی مسوولان ذی‌ربط وارد محل کوره قوس الکتریکی شدیم، حجم گرمای موجود در این مرحله فراتر از تصورات ما بود. میزان آلودگی و گرد موجود به حدی زیاد بود که هیچ‌کس نمی‌‌‌توانست به بالا نگاه کند. سختی کار کارگران و مهندسان فولاد کشور بسیار بالاست و در گرمای خوزستان کار کردن در کوره‌‌‌ها طاقت‌فرساست.
صنعت فولاد یکی از صنایع محبوب گروه کدال «دنیای‌اقتصاد» است، به‌طوری که در سال 1402 وضعیت این صنعت بیش از 10مرتبه تحلیل و بررسی شده است. شرکت‌های فولادی در بازار سرمایه همواره نسبت قیمت به سود پایینی را تجربه می‌کنند و بازار به آنها P/E بالایی نمی‌‌‌دهد. علت این موضوع به ارائه سوبسید بالای دولت به فولادی‌‌‌ها بازمی‌گردد. فعالان بازار خواستار این هستند که این سوبسید تداوم نداشته باشد و به همین دلیل به فولادی‌‌‌ها P/E پایین می‌دهند. دلاری شدن هزینه انرژی (برق، گاز) در سال‌های آتی امری بدیهی و تنها راه بقای انرژی در ایران است؛ همان‌طور که چند روز قبل دولت بهای برق صنایع فلزی (کانی فلزی، فولاد و آلومینیوم) را به دوبرابر قبل افزایش داد! این موضوع موجب افت بالای سودآوری در فلزات اساسی خواهد شد، به همین دلیل بزرگ‌ترین چالش پیش‌روی این صنعت چالش انرژی است. از طرفی قیمت‌گذاری نادرست انرژی در ایران موجب فرار سرمایه‌گذاران از ورود به زیرساخت انرژی کشور شده است. در سال‌های آتی باید روی افزایش ذخیره‌‌‌سازی گاز یا جمع‌آوری گاز فلر سرمایه‌گذاری شود تا گاز پایدار بماند و به دنبال آن برق تولیدی از گاز در نیروگاه‌‌‌ها نیز تداوم داشته باشد. دولت کسری بودجه بالایی دارد و مجبور است از سود شرکت‌های بزرگ دولتی بکاهد تا بتواند زیرساخت انرژی کشور را نجات دهد. بر همین اساس ریسک بزرگ دیگر برای شرکت‌های دولتی بزرگ همچون فولادی‌‌‌ها و پتروشیمی‌‌‌ها کاهش تقسیم سود آنها و دست‌درازی دولت به سود این صنایع است.
بداقبالی پتروشیمی‌‌‌ها با دست‌درازی دولت
در تاریخ 12دی‌ماه 1402، به همت سازمان بورس و اوراق بهادار یک نشست خبری با اصحاب رسانه در پتروشیمی پردیس انجام شد و پس از آن از مراحل و خطوط تولید این پتروشیمی بازدید به عمل آمد. «شپدیس» از سه فاز با مساحت 64.5هکتار تشکیل شده است و در مجموع سالانه 3میلیون و 225هزار تن اوره و 2میلیون و 40هزار تن آمونیاک تولید می‌کند. یکی از چالش‌‌‌های اوره‌‌‌سازان مساله حساسیت دولت نسبت به محصولات تولیدی آنهاست. از آنجا که اوره بر بهای تمام‌شده تمامی محصولات کشاورزی تاثیر می‌‌‌گذارد، همواره ریسک دخالت دولت را بالا می‌‌‌برد. یکی از صحنه‌‌‌های تلخ بازدید از شرکت پردیس، مشاهده شرکت‌های تعطیلی همچون زاگرس یا از مدار خارج شدن دو فاز تولیدی «شپدیس» به دلیل قطعی و کمبود گاز بود. دیدن این صحنه‌‌‌ها آن‌‌‌هم برای کشور ایران که دومین ذخایر بزرگ گاز دنیا را دارد، مشکل است.
قیمت‌گذاری دستوری معضلی است که همواره حوزه‌های مختلف کشور را تحت‌‌‌الشعاع قرار داده است. امید می‌رود در سال‌های آتی مشکلات این‌چنینی برای صنایع ایران وجود نداشته باشد تا این شرکت‌ها بتوانند استوارتر از قبل به تولیدات خود ادامه دهند و چرخ اقتصاد کشور را به حرکت درآورند. پتروشیمی‌‌‌ها از صنایع بداقبال سال 1402 بودند و با کاهش بالای سودآوری و درآمد طی سال جاری مواجه شدند. جهش یکشبه نرخ خوراک پتروشیمی‌‌‌ها به 15سنت، شوک بزرگی به این صنعت وارد کرد. بررسی وضعیت پتروشیمی‌‌‌ها در گروه کدال طی آخرین گزارش با عنوان «تراژدی پتروشیمی‌‌‌ها» نشان از افت 23درصدی درآمد دلاری این صنعت در سال‌جاری دارد. با این حال اثر افزایش نرخ انرژی بر صنایع طی سال‌های آتی، برای پتروشیمی‌‌‌ها صفر بوده؛ چرا که در حال حاضر نیز نرخ خوراک این صنعت در بالاترین حد قرار دارد.
اما همان‌طور که عنوان شد، دولت مجبور است برای بهبود زیرساخت انرژی، سود صنایع بزرگی مثل پتروشیمی‌‌‌ها را محدود کند که این موضوع موجب کاهش سود تقسیمی این صنایع در سال‌های آتی خواهد شد. گروه کدال در سال 1402، با تکیه بر ماموریت خود، همواره با گزارش‌های مختلف و تحلیل وضعیت صنعت پتروشیمی، سعی کرده است از مصوبات یکشبه همچون جهش نرخ خوراک جلوگیری کند و اثرات آن را پیش‌تر به گوش سهامداران برساند.
کمرشکنی شوینده‌‌‌ها با قیمت دستوری
شرکت پاکسان که در تهران قرار دارد یکی از قدیمی‌‌‌ترین شرکت‌های تولیدکننده محصولات شوینده در ایران است. در سال 1402، گروه کدال پس از دیدار با مدیرعامل، از خطوط تولید پاکسان بازدید به عمل آورد. یکی از صنایع ریالی که شدیدا مورد ظلم قرار گرفته صنعت شوینده است. قیمت‌گذاری دستوری کمر صنعت شوینده را شکسته است. خطوط تولید از کار افتاده پاکسان بر اثر قیمت‌گذاری دستوری از جمله صحنه‌‌‌های بسیار تلخ بازدید از این شرکت بود. تفاوت اثر قیمت دستوری بر شوینده‌‌‌ها نسبت به دیگر صنایع در مواداولیه آنهاست. بسیاری از صنایع که مواداولیه خود را از طریق واردات تامین می‌کنند مشمول ارز ترجیحی شده و از این طریق اثر مخرب قیمت‌گذاری را به حداقل می‌‌‌رسانند.
با این حال در صنعت شوینده، مواداولیه از طریق ارز نیما و آزاد تامین می‌شود که در این شرایط قیمت دستوری ظلم بزرگی در حق این صنعت است. این موضوع سبب شده تا اخیرا زمزمه واردات محصولات شوینده به گوش برسد و همین‌طور بسیاری از خطوط تولید یا شرکت‌های کوچک شوینده‌‌‌ساز با زیان انباشته فراوان مجبور به تعطیلی شوند. در سالی که تاکنون سپری شده گروه کدال بارها صنعت شوینده را مورد تحلیل و بررسی قرار داد. همواره گروه کدال صدای تولیدکننده بوده و اثرات مخرب قیمت دستوری در تمامی گزارش‌های تحلیلی بارها ذکر شده است. امید است که دولت با نگاهی به اثرات مخرب اقتصاد دستوری طی سال‌های اخیر، برای عمل به شعار رهبری مبنی بر رونق تولید، اقدام به آزادسازی قیمت‌ها کند تا شرکت‌ها بتوانند زنده بمانند و با یکدیگر به رقابت سالم بپردازند.
