قیمت اوره خلیج‌فارس با رشد ۴۹درصدی به ۴۲۸دلار رسید
معمای چندمجهولی نرخ خوراک اورهسازان
میانگین بازدهی این صنعت در یک‌سال گذشته به میزان ۱۷درصد بوده و در این مدت شاخص‌های کل و هم‌وزن به ترتیب بازدهی ۴۷ و ۷۹درصدی داشتند. مهم‌ترین عوامل تاثیر‌گذار بر صنعت اوره، نرخ جهانی اوره، قیمت دلار و نرخ گاز خوراک است که هر یک تابع عوامل متعددی است و در این گزارش به آنها و میزان تاثیر‌گذاری هر عامل پرداخته شده است. با توجه به احتمال افزایش قیمت گاز در فصل‌های آینده، قیمت اوره رشد خوبی را تجربه کرده، به طوری که قیمت اوره خلیج‌فارس به ۴۲۸دلار افزایش یافته است. بر این اساس انتظار می‌رود در صورتی که دولت از سیاست نادرست تثبیت نرخ خوراک این صنعت عقب‌نشینی کند، فصل آتی برای صنعت اوره، فصل بسیار خوبی باشد و این موضوع در گزارش تابستان به‌وضوح خود را نشان دهد.
تاریخچه و مقدمه‌ای بر صنعت اوره
اوره یک ترکیب آلی با فرمول شیمیایی CO (NH2)2 است. بیش از ۹۰درصد تولید اوره در دنیا، به‌منظور استفاده به‌عنوان کود شیمیایی حاوی نیتروژن، به دلیل وجود ازت در کودهای جامد است. همچنین با خاصیت محلول‌شدن اوره در آب، این محصول در کودهای محلولی مورد استفاده قرار می‌گیرد. از دیگر مصارف و استفاده‌‌‌های اوره می‌‌‌توان صنایع دارویی، مواد شیمیایی و پلاستیک، مواد منفجره و صنایع آرایشی را نام برد. اوره متناسب با کاربرد در ابعاد و ماهیت‌‌‌های مختلف که نمونه‌ای از آنها عبارتند از کریستال، گلوله، گرانول و پریل، در صنعت تولید میشود. در به‌‌‌کارگیری اوره، شکل گرانولی آن بر شکل پریل ارجحیت دارد؛ چراکه به دلیل کوچک‌تر بودن اندازه ذرات در نوع گرانولی توزیع و انتشار آن راحت‌‌‌تر انجام میشود.
زنجیره ارزش آمونیاک
در دنیا اوره را از آمونیاک تولید می‌کنند و برای تولید آمونیاک 67درصد از گاز طبیعی، 27درصد از زغال‌سنگ (عمدتا در چین)، 3درصد از نفت سیاه و 2درصد از نفتا (عمدتا در هند) استفاده میشود. در کنار تولید اوره از آمونیاک، محصولات دیگری از جمله نیترات‌آمونیوم، اسیدنیتریک، سولفات‌آمونیوم و فسفات آمونیوم نیز تولید می‌شوند. میزان گاز مصرفی به صورت خوراک برای تولید هر تن آمونیاک به طور متوسط 700 تا 750مترمکعب است. اما در مورد مصرف گاز سوخت با توجه به نوع کارخانه و تحت شرایط مختلف مصرف سوخت به ازای هر تن تولید آمونیاک میتواند بازه متنوع‌تری داشته باشد (برای مثال در پتروشیمی پردیس مصرف سوخت به ازای هر تن تولید آمونیاک 330مترمکعب است). نسبت مصرف گاز خوراک به گاز سوخت در پتروشیمی‌های اوره‌ساز در ایران حدود 60 به 40درصد است. همچنین برای تولید یک‌تن اوره، 560 کیلوگرم آمونیاک مورد نیاز است.
صنعت اوره در جهان
با توجه به زنجیره ارزش و تاثیر‌گذار بودن گازطبیعی به عنوان فراوان‌ترین و پرمصرف‌‌‌ترین ماده اولیه این صنعت، کشورهای دارای منابع سرشار گاز طبیعی، بازیگران اصلی این صنعت در عرصه جهانی هستند و نتیجه آنکه روسیه و قطر به‌عنوان بزرگ‌ترین صادرکنندگان و چین و هند به‌عنوان بزرگ‌ترین مصرف‌کنندگان این صنعت شناخته شده‌اند. به همین دلیل برای تحلیل روند قیمتی آینده این بازار تحلیل سیاست‌های اقتصاد چین و به‌خصوص هند به‌عنوان بزرگ‌ترین وارد‌کننده بسیار حائز اهمیت است. پارس جنوبی و میادین مشترک ایران و قطر به‌عنوان بزرگ‌ترین میدان گازی در جهان شناخته شده‌اند که در صورت توانایی و استخراج در این میادین ظرفیت بالقوه بسزایی از لحاظ تامین خوراک در این صنعت برای ایران وجود دارد. همچنین با توجه به موقعیت جغرافیایی ایران و دسترسی به آب‌های آزاد میتواند به‌عنوان یکی از صنایع پیشرو و ارز‌آور در ایران مورد توجه باشد.
قیمت جهانی
قیمت اوره نیز مانند هر محصول دیگری متاثر از عرضه و تقاضا در جهان قرار دارد. بنابراین زمانی که رخدادهایی مانند تنشهای سیاسی (به طور مثال جنگ روسیه و اوکراین)، تغییرات فصلی (کشت بهاره و پاییزه)، بحران‌های اقتصادی یا پنیک‌های جهانی (مانند کرونا) و تغییر سیاست‌های داخلی کشورهای اثر‌گذار مانند چین، هند و روسیه در دوسمت عرضه و تقاضای این محصول اتفاق می‌افتد، قیمت اوره هم دستخوش نوساناتی میشود. همچنین قیمت اوره با تغییرات نفت، گاز، زغال‌سنگ و شاخص‌های قیمت مواد غذایی همبستگی زیادی دارد.
صنعت اوره در ایران
صنعت اوره در ایران با افتتاح اولین فاز از پتروشیمی شیراز کار خود را آغاز کرد که امروزه با هفت‌پتروشیمی پردیس، شیراز، خراسان، کرمانشاه، لردگان، مسجدسلیمان و رازی ظرفیت تولیدی اوره کشور به بیش از 8میلیون و 700هزار تن در سال رسیده است و با پنج‌طرح در حال توسعه میتواند تا 5میلیون تن به ظرفیت سالانه تولید خود بیفزاید. پتروشیمی لردگان هم از سال مالی 1401 وارد مدار تولید شد. ظرفیت تولید اوره در جهان در سال 2022 بالغ بر 233میلیون تن در سال بوده و ایران 4درصد از کل تولید جهان را به خود اختصاص داده است.
بررسی عملکرد صنعت اوره
ارزش بازار پتروشیمی‌های اوره‌ساز در بازار سرمایه بالغ بر220هزار میلیارد تومان است. حاشیه سود ناخالص در این صنعت به‌صورت فصلی و به‌طور میانگین 60درصد و نسبت بهای تمام‌شده به فروش شرکت بین 35 تا 40درصد است که 58درصد آن را مواد مستقیم و 40درصد آن را سربار تشکیل داده است. در سربار هزینه‌های انرژی با 50درصد بیشترین وزن را به خود اختصاص داده است. در واقع گاز طبیعی به دو صورت خوراک و سوخت تقریبا 80درصد بهای تمام‌شده فروش را شامل میشود. به‌عنوان مثال در پتروشیمی کرمانشاه بهای تمام‌شده هر تن اوره تقریبا 140دلار بوده که 110دلار آن را گاز طبیعی تشکیل داده است.
نرخ‌گذاری گاز طبیعی در ایران
با توجه به اهمیت نرخ گاز طبیعی برای پتروشیمی‌های خوراک گازی، هرساله یکی از پارامترهای تاثیر‌گذار بر این صنعت، تعیین نرخ گاز از طرف دولت است. در سال‌های گذشته نرخ گاز 11سنت تعیین می‌شد؛ اما از دوسال گذشته فرمول جدیدی مبنای نرخ‌گذاری گاز خوراک پتروشیمی‌های گازی قرار گرفت که در این فرمول 50درصد میانگین نرخ گاز 4هاب اروپا و آمریکا و 50درصد متوسط نرخ داخلی با سقف 5هزار تومان است که در واقع همان نرخ سقف قیمتی برای صنایع لحاظ می‌شد. در سال 1402 مجلس تعیین نرخ خوراک را در بودجه برعهده دولت گذاشته؛ اما بعد از گذشت بیش از سه‌ماه از شروع سال هنوز نرخی برای صنایع از طرف دولت تعیین نشده است. بعد از جنگ روسیه و اوکراین و تنشهای روسیه با اتحادیه اروپا قیمت گاز طبیعی بر اثر تغییرات در عرضه و تقاضا رشد شدیدی را در دنیا تجربه کرد. با توجه به فرمول هاب‌های اروپا عموما اضافه تقاضا وجود دارد. بنابراین نرخ‌های گاز بالاتری دارند و اساسا ارتباط دادن نرخ گاز ایران به هاب‌های اروپا به دلیل ماهیتی اشتباه است و باعث کاهش رقابت‌پذیری صنایع خوراک گازی میشود. اما در حال حاضر با کاهش تنش‌ها بین روسیه و اروپا نرخ گاز هاب‌های اروپا به میانگین خود بازگشته است و حتی با همین فرمول و دلار 28هزار و 500تومانی نرخ گاز صنایع پایین‌تر از 5هزار تومان و در محدوده‌های 3هزار و 700تومان برآورد میشود.
وضعیت بنیادی با دید نسبت قیمت به سود
در حال حاضر شرکت پتروشیمی پردیس با نماد «شپدیس» و نسبت قیمت به سود گذشته‌نگر 7/ 3واحد وضعیت بهتری در گروه خود دارد و بعد از آن پتروشیمی‌های شیراز، کرمانشاه، خراسان و لردگان قرار دارند. نسبت قیمت به سود گذشته‌نگر در این صنعت در محدوده 5واحد است. با فرض قیمت جهانی اوره 300دلاری، قیمت گاز خوراک 5هزار تومانی، گاز سوخت 2هزار تومانی و دلار 40هزار تومانی باز هم نماد «شپدیس» با نسبت قیمت به سود آینده‌نگر 1/ 5واحدی نسبت به هم‌گروهی‌های خود در محدوده ارزنده قرار دارد.
