عوامل کاهش سود سه ‌شرکت نوشیدنی بازار سهام بررسی شد

نگون‌بختی آشامیدنی‏‏‌ها در ۱۴۰۱

دنیای‌اقتصاد - عباس بیات : کسی نمی‌‌‌تواند اهمیت نوشیدنی‌‌‌ها در زندگی انسان برای هیدراته نگه‌‌‌داشتن بدن را نادیده بگیرد. صنعت نوشیدنی همیشه حرف‌‌‌های زیادی در صنایع ‌‌‌غذایی برای گفتن دارد و شرکت‌های مختلفی در ایران نوشیدنی‌‌‌های متنوع تولید می‌کنند. با این تفاسیر مواردی همچون تحریم‌‌‌های بین‌المللی، ابلاغ بخشنامه‌‌‌های لحظه‌‌‌ای دولتی، واسطه‌گری، کمبود نقدینگی و افزایش هزینه‌‌‌های تولید ناشی از رشد تورم طی سال‌های اخیر موجب شده است تا شرکت‌های آشامیدنی بازار سهام نتوانند آن‌طور که شایسته است، رشد را تجربه کنند. طی سال ۱۴۰۱ به‌‌‌دلیل سایه قیمت‌ دستوری برخی از محصولات حاشیه سودهای این گروه از بازار سهام با میانگین کاهش ۸درصدی همراه بود اما درآمد آنها رشد ۳۸درصدی را به ارمغان آورد. تولید سه‌شرکت نوشیدنی فعال در بورس رشدی را به ثبت نرساند و تولیدشان همچون سال ۱۴۰۰ رقم خورد که عمده دلیل آن به مشکلات موجود در صنعت همچون کمبود نقدینگی و عدم‌تامین به‌موقع مواداولیه بازمی‌گردد. در مجموع می‌‌‌توان گفت طی ۱۲ماه ۱۴۰۱ عملکرد سه‌شرکت آشامیدنی بازار سهام جالب نبوده؛ چرا که هم به لحاظ تولید و هم حاشیه سود با افت مواجه بودند، درآمد آنها نیز افزایشی کمتر از تورم را تجربه کرده است.

 پنج ‌چالش سد راه آشامیدنی‌‌‌ها

به‌‌‌طور کلی صنعت آبمیوه و کنسانتره را در ایران می‌‌‌توان صنعتی جوان تلقی کرد که در گروه صنایع تبدیلی کشور قرار گرفته است. در حالی که قبل از سال 1395 تنها سه‌واحد تولیدی در کشور در این زمینه فعالیت داشتند، اکنون تعداد این واحدها از مرز 250واحد گذشته است. آذربایجان‌غربی، تهران، البرز، مازندران، آذربایجان‌شرقی و خراسان‌رضوی بیشترین واحدهای تولید آبمیوه در سطح کشور را دارا هستند. در حال حاضر از تمام ظرفیت‌‌‌ تولید آبمیوه و کنسانتره کشور بهره‌‌‌برداری نمی‌شود و بخش زیادی از این ظرفیت مغفول مانده است. در واقع مشکلات متعددی در صنعت آبمیوه وجود دارد که مانع توسعه این صنعت می‌شود که از جمله آنها می‌‌‌توان به تحریم‌‌‌های بین‌المللی، ابلاغ بخشنامه‌‌‌های لحظه‌‌‌ای دولتی، واسطه‌گری، کمبود نقدینگی و افزایش هزینه‌‌‌های تولید ناشی از رشد تورم اشاره کرد.

 دو فرآیند تولید آبمیوه

به‌‌‌طور کلی تولید آبمیوه از دو مرحله کنسانتره و آبمیوه تشکیل شده است. در مرحله اول یعنی کنسانتره، میوه‌‌‌ها پس از حمل به کارخانه، با فشار آب، به کانال‌‌‌های مخصوصی منتقل و ضایعات و میوه‌‌‌های نامرغوب جدا می‌‌‌شوند. سپس به خردکن منتقل شده و تحت فشار پرس قرار می‌‌‌گیرند تا آب میوه جدا شود و پس از عبور از صافی به دستگاه‌‌‌های تحت خلا برده می‌شوند تا ماده غلیظی به شکل عسل تولید شود که به آن کنسانتره می‌‌‌گویند. در این میان کنسانتره تولیدی در مرحله اول، طی فرآیندی وارد مرحله دوم تولید می‌شود و با شکر، اسیدهای مجاز خوراکی و آب آشامیدنی به مخازنی از جنس استیل منتقل شده و پس از اختلاط در نسبت‌های معینی، آبمیوه مورد نظر تهیه می‌شود. آبمیوه حاصل پس از عبور از صافی‌‌‌های مخصوص وارد پاستوریزاتور شده و در دمای مناسب پاستوریزه می‌شود، سپس وارد مرحله بسته‌‌‌بندی می‌شود.

 مثلث 6 هزار میلیاردی بازار سهام

گروه نوشیدنی بازار سهام شامل سه‌نماد با ارزش بازاری به میزان 6هزار و 699میلیارد تومان است که در مجموع یک‌گروه کوچک در بورس اوراق بهادار محسوب می‌شود. در این بین بااهمیت‌‌‌ترین سهام این گروه به لحاظ ارزش بازار، نماد «غبهنوش» است که ارزشی بالغ بر 3هزار و 500میلیارد تومان از کل صنعت را تشکیل می‌دهد. نسبت قیمت به سود کل این صنعت 25واحد است که نشان می‌دهد عمدتا نمادهای معاملاتی این گروه با نسبت قیمت به سود بالایی معامله می‌‌‌شوند. هرچه این نسبت در شرکتی پایین‌تر باشد، نشان‌دهنده توانایی رشد بالای آن نماد است که کمترین میزان نسبت مذکور را شرکت «غدیس» با ثبت عدد 10واحد به ثبت رسانده است. سهامداران گروه آشامیدنی طی 30روز اخیر بازدهی 8درصدی را کسب کرده‌‌‌اند که در قیاس با بازدهی منفی 62/ 3درصدی شاخص بورس عملکرد مطلوبی محسوب می‌شود. بیشترین میزان رشد را شرکت «غبهنوش» با 34درصد بازدهی نصیب سهامداران خود کرده و «غدیس» نیز بازدهی منفی 8درصدی را طی مدت مذکور به ثبت رسانده و ضعیف‌‌‌ترین عملکرد ماه را در این گروه از آن خود کرده است.

 رد پای قیمت دستوری  بر حاشیه سود صنعت

اولین معیاری که می‌‌‌تواند میزان سودآوری و در نتیجه پایدار ماندن یک شرکت و صنعت را نشان دهد، میزان حاشیه سود حاصل از فروش محصولات در آن شرکت است. بر این اساس بررسی‌‌‌ها نشان می‌دهد که طی 10سال اخیر میانگین حاشیه سودهای ناخالص، عملیاتی و خالص در گروه آشامیدنی به‌‌‌ترتیب 31درصد، 15درصد و 5درصد بوده است. روند 10ساله حاشیه سودها نشان می‌دهد که در ابتدا تا سال 94 کاهشی بوده و از این سال روند افزایشی خوبی به خود گرفته است. با این حال طی دوسال اخیر یک‌بار دیگر روند کاهشی در حاشیه سودها رقم خورده، به‌‌‌طوری که حاشیه سود ناخالص در سال‌های 1400 و 1401 به‌‌‌ترتیب 34 و 26درصد به ثبت رسیده است. عمده علت این افت به قیمت‌گذاری دستوری حاکم بر برخی از محصولات این صنعت بازمی‌گردد. برای مثال در شرکت «غبهنوش» آخرین مرتبه در تاریخ 20اردیبهشت 1401 در محصولات ماءالشعیر و دلستر افزایش نرخ به ثبت رسیده است که این موضوع نشان می‌دهد شرکت‌های صنعت با وجود رشد تورم و هزینه‌‌‌ها نتوانستند نرخ خود را افزایش دهند.

 روند خنثی در تولیدات صنعت

از آنجا که تنوع زیادی در سبد محصولات شرکت‌های نوشیدنی وجود دارد، نمی‌‌‌توان آنها را با یک‌واحد اندازه‌‌‌گیری کرد. با این حال برای ارزیابی تولیدات صنعت می‌‌‌توان از ‌درصد افزایش یا کاهش سالانه آن استفاده کرد. بر این اساس میانگین افزایش تولید طی دهه اخیر 2درصد بوده که نشان می‌دهد عمده شرکت‌های این گروه به لحاظ تولید نتوانستند تولیدشان را به حد کافی افزایش دهند. بیشترین میزان رشد طی سال 1399 رقم خورده که شرکت‌های آشامیدنی افزایش 30درصدی تولید را تجربه کردند. بیشترین افت تولیدات نوشیدنی نیز طی سال 1397 با افت 23درصدی نسبت به 1396 اتفاق افتاده است. بیشترین میزان افزایش تولیدات را شرکت «غدیس» طی سال‌های اخیر تجربه کرده که میانگین 10ساله 4درصد توانسته است میزان تولید خود را افزایش دهد.

 تحقق رشد مثبت درآمد طی دهه اخیر

طی دهه اخیر هر سال درآمد این سه‌شرکت آشامیدنی به‌طور میانگین 36درصد رشد را تجربه کرده که نه می‌‌‌توان اذعان کرد رکورد خوبی بوده و نه می‌‌‌توان گفت عملکرد ضعیفی داشته است و رشدی معمولی را طی این سال‌ها با وجود فشار تورم تجربه کرده است. رکورد این 10سال طی سال 1399 رقم خورده که درآمد کلی صنعت افزایش 82درصدی داشته است. طی تمام این سال‌ها درآمد آشامیدنی‌‌‌ها رشد مثبت داشته؛ هرچند در برخی سال‌ها زیر 10درصد بوده و در برخی بیش از آن را تجربه کرده‌‌‌ است. با این حال کمترین میزان رشد طی سال 1395 با افزایش 6درصدی به ثبت رسیده که عمده علت آن به مشکل عدم‌تامین مواداولیه به دلیل تحریم‌‌‌های بین‌المللی بازمی‌گردد که این عاملی بوده تا شرکت‌ها نتوانند فروش خوبی را به ثبت رسانند.

 افزایش نرخ 46 درصدی ماءالشعیر

طی سومین ماه از سال 1402 به‌طور متوسط 32درصد شرکت‌های آشامیدنی مهم‌ترین محصولات خود را بیشتر از میانگین نرخ در 1401 به‌فروش رساندند. در میان سه شرکت فعال این گروه، «غبهنوش» توانست مهم‌ترین محصول خود یعنی انواع ماءالشعیر را 46درصد بیشتر از میانگین این نرخ در سال 1401 به فروش برساند. کمترین میزان رشد نرخ در «غنوش» به ثبت رسیده که در خردادماه کنسانتره مرکبات خود را تنها 9درصد بیشتر از میانگین 1401 به فروش رسانده است. بررسی ترکیب فروش «غبهنوش» و «غنوش» نشان می‌دهد که مهم‌ترین محصولاتشان در سال 1401، 86درصد از کل درآمد فروش این دو شرکت را تشکیل داده است.