«دنیای اقتصاد» عملکرد یک خودروساز سنگین را بررسی می‌کند
آینده از آن خاور؟
محصولات شرکت
موضوع فعالیت شرکت، مونتاژ انواع خودرو و وسایل نقلیه موتوری و دیزلی سبک و سنگین و انواع کامیون، اتوبوس، مینی‌بوس، کامیونت و تریلی است. شرکت ایران‌خودرو دیزل محصولاتی مانند کامیون سنگین، اتوبوس، ون و پیکاپ، مینی بوس و لوازم یدکی تولید می‌کند که هر کدام به‌طور میانگین 78 درصد، 11 درصد، 7 درصد، 3 درصد و یک درصد از مبلغ فروش شرکت را تشکیل می‌دهند. بخش عمده مواد اولیه شرکت مربوط به قطعات خودروها است که به صورت CKD وارد می‌شود. با بررسی روند تولید و فروش شرکت متوجه می‌شویم که مقدار تولیدات شرکت نسبت به سال گذشته تنها 16 درصد افزایش داشته است، اما باید دقت کرد که این افزایش اندک به دلیل تولید محصولات دیگر به جای وانت بوده که با قیمت بیشتری نسبت به وانت به فروش می‌رسند و این موضوع باعث رشد قابل توجه مبلغ فروش می‌شود. در فروش شرکت نیز می‌توان رشد تولید و فروش سه محصول کامیون سنگین، اتوبوس، ون و پیکاپ را مشاهده کرد که ناشی از قرارداد‌ها و محصولات جدید تولید شده توسط شرکت است. تعداد فروش کامیون سنگین در سال 1400 نسبت به سال 1399 رشد 92 درصدی داشته و این رشد در اتوبوس و ون به ترتیب برابر با 103درصد و 41 درصد بوده است. در نهایت به بررسی مبلغ فروش پرداخته می‌شود که مانند خیلی از شرکت‌ها روند صعودی دارد اما باید توجه کرد که در خاور برخلاف بسیاری دیگر از شرکت‌ها، این رشد درآمد هم ناشی از افزایش نرخ و هم ناشی از قرارداد‌ها و توسعه شرکت بوده است. با توجه به تاریخچه صورت سود و زیان، درآمد شرکت طی سه سال اخیر به ترتیب 36 درصد، 355 درصد و 175 درصد رشد داشته که رشد قابل توجهی محسوب می‌شود.
نسبت سهامداران شرکت
سهامداران خاور عباتند از شرکت ایران‌خودرو، شرکت سرمایه‌گذاری سمند و شرکت سرمایه‌گذاری ترنیان که هرکدام به ترتیب 40 درصد، 24 درصد و 3 درصد از شرکت را تحت مالکیت دارند.
تحلیل سود سال آینده
برای تخمین سود سال آینده شرکت خاور، ابتدا باید متغیر‌های اثر‌گذار بر این شرکت را بررسی و پیش‌بینی کنیم. از اثر‌گذار‌ترین متغیر‌ها می‌توان به نرخ فروش محصولات شرکت اشاره کرد که برای این شرکت سه محصول اصلی کامیون سنگین، اتوبوس، ون و پیکاپ است. قیمت فروش این سه محصول به ترتیب 2 میلیارد تومان، 3 میلیارد و 800 میلیون تومان و برای ون و پیکاپ نرخ فروش حدود یک میلیارد تومان در نظر گرفته شده است که با آمدن گزارش‌های ماهانه شرکت در آینده، نرخ‌های فروش ممکن است افزایش نیز داشته باشد. یکی دیگر از مهم‌ترین عواملی که بر فروش شرکت اثر می‌گذارد، تعداد فروش این سه محصول اصلی شرکت است. بر اساس قراردادهای شرکت و فروش‌های انجام شده تا به این روز، به‌نظر می‌رسد ایران خودرو دیزل بتواند در کل بیش از 17 هزار دستگاه محصول به فروش برساند که از این تعداد خودرو، 12 هزار دستگاه متعلق به کامیون سنگین، 850 دستگاه مربوط به اتوبوس و 4 هزار دستگاه مربوط به ون و پیکاپ باشد.
با محقق شدن این مفروضات می‌توان شاهد بود که شرکت ایران خودرو دیزل در سال 1401 مبلغ فروشی معادل 32 هزار و 277 میلیارد تومان داشته باشد که از این مقدار فروش مبلغی معادل 9 هزار و 653 هزار میلیارد تومان سود ناخالص کسب و در نهایت بتواند سود خالصی معادل 6 هزار و 969 میلیارد تومان بسازد. اگر سرمایه شرکت را عدد 86 میلیون و 360 هزار و 849 سهم در نظر بگیریم سود هر سهم شرکت در سال 1401 برابر با 807 ریال خواهد بود. برای ارزیابی سود شرکت از نسبت P/ E استفاده می‌شود و با در نظر گرفتن آخرین قیمت سهم خاور با عدد 198 تومان، نسبت قیمت به سود آینده‌نگری معادل 5/ 2 برای شرکت قابل پیش‌بینی است. اگر این نسبت را با تاریخچه همین نسبت برای خاور مقایسه کنیم متوجه می‌شویم که نسبت به دست آمده از میانه تاریخی P/ E، 72 درصد کمتر بوده و فاصله قابل توجهی از آن دارد.
برای کاهش ریسک تغییر مفروضات در آینده از دو متغیری که احتمال می‌رود در آینده نوسان کنند و بر سود شرکت اثر‌گذار باشند، جدول تحلیل حساسیتی ترسیم و تحلیل می‌شود. به دلیل اینکه شرکت خاور برای فروش اتوبوس و ون با وزارت کشور قرارداد‌هایی بسته است؛ تعداد فروش اتوبوس و ون را در دو گوشه جدول تحلیل حساسیت قرار می‌دهیم که بتوانیم تغییرات سود ناشی از نوسان تعداد فروش این دو محصول را زیرنظر داشته باشیم.
شرکت خاور طی 4 سال اخیر در دوسال 1397 و 1398 زیان‌ده بوده اما توانست با گرفتن تصمیمات مناسب این زیان‌ها را در سال‌های بعد به سود تبدیل کند. در سال 1399 یکی از عواملی که در سودآوری شرکت تاثیر داشته، درآمد ناشی از سرمایه‌گذاری‌های شرکت بوده که توانسته مقدار سود خالص را از دو سود ناخالص و عملیاتی بیشتر کند. در سال 1400 با وجود اینکه درآمد ناشی از سرمایه‌گذاری ناچیز و منفی بود اما شرکت به دلیل افزایش فروش توانست سودآوری خود را افزایش دهد.
با بررسی نسبت‌های شرکت مانند نسبت‌های سودآوری، نسبت‌های کارآیی و نسبت‌های نقدینگی نکات مهمی استخراج می‌شود. نسبت‌های سودآوری شرکت نشان می‌دهند که روند حاشیه سود یک روند صعودی بوده که ناشی از رشد فروش و سود شرکت طی چند سال اخیر است. نسبت‌های کارآیی شرکت مانند گردش دارایی‌ها رشد قابل توجهی داشته و سال 1400 نسبت به سال 1397 رشد 200 درصدی را تجربه کرده است. دوره گردش موجودی کالا افت خوبی را داشته است که نشان می‌دهد شرکت در دوره کمتری نسبت به گذشته یک کالا را ساخته و به فروش می‌رساند. نسبت گردش موجودی کالای شرکت خاور از 340 روز به 96 روز طی 4 سال رسیده است که قابل توجه است. نسبت‌های نقدینگی نشان می‌دهند که شرکت سیاست افزایش وجه نقد را در پیش گرفته است و با نگاه به این نسبت‌ها متوجه رشد آنها طی 4 سال اخیر می‌شویم.
ریسک‌ها و فرصت‌های شرکت
یکی از مهم‌ترین ریسک‌هایی که این شرکت و بخش بزرگی از صنایع کشور را تحت تاثیر خود قرار می‌دهد، ریسک نرخ بهره است. این نرخ به معنای قیمت پول ملی کشور بوده که بالا رفتن آن می‌تواند باعث افزایش ارزش ریال شود. همین موضوع می‌تواند برای شرکت‌های بورسی هم برای کارخانه و هم برای سهامدار، مضر باشد. بالا رفتن این نرخ از طرفی وام گرفتن شرکت را دشوار‌تر می‌سازد و باعث می‌شود هزینه مالی آن زیاد‌تر شده که اگر قابل توجه باشد به کاهش سودآوری شرکت نیز می‌تواند منجر شود. از طرف دیگر افزایش نرخ بهره باعث می‌شود سرمایه‌گذاران کمتر مایل به سرمایه‌گذاری در سهام شرکت‌ها شده و با واگذاری پول خود به بانک‌ها از سود بدون ریسک، بهره ببرند.
از دیگر ریسک‌های موثر بر شرکت می‌توان به افزایش قیمت قطعات که ناشی از افزایش نرخ دلار است، اشاره کرد. این موضوع باعث می‌شود در کوتاه‌مدت حاشیه سود محصولات شرکت کاهش پیدا کند. اما در بلندمدت به دلیل افزایش نرخ محصولات تولیدی همگام با نرخ مواد اولیه، این حاشیه سود حفظ خواهد شد. برنامه این شرکت برای جلوگیری از این ریسک یا کاهش هزینه‌های احتمالی، تسریع در خرید محموله‌های CKD یا قطعات خودروها است.
شرکت خاور طی چند سال گذشته توانسته است از فرصت‌های خوبی برخوردار باشد. از این فرصت‌ها می‌توان به تولید محصولات جدید، افزایش تعداد تولید، انعقاد قراردادهای مهم و افزایش نرخ محصولات اشاره کرد. شرکت ایران‌خودرو دیزل به تازگی محصولات جدیدی مانند کامیون کشنده H5 و همین‌طور پیکاپ نیو فیس دیزلی تولید کرد که با استقبال خوبی نیز رو‌به‌رو شدند. قراردادهای بسته شده توسط شرکت با وزارت کشور بوده که در پی نوسازی ناوگان حمل و نقل کشور بوده است. این قرارداد‌ها درباره فروش ون درون‌شهری بنزینی به تعداد 5000 عدد و 2500 دستگاه اتوبوس درون‌شهری دیزلی آتروس بوده که در سودآوری شرکت، تاثیرگذار است.
