«دنیای‌اقتصاد» بررسی کرد
افق روشن صنعت بنادر و کشتیرانی
تحولات اقتصاد و تجارت دریایی جهان
پس از شوک جدی که بر اثر همه‌گیری ویروس کرونا در فصل دوم سال ٢٠٢٠ به تجارت دریابرد جهانی وارد شد، میزان فشار در نیمه دوم ٢٠٢٠ اندکی کاهش یافت. با این حال روند بهبود بر اساس مناطق مختلف متغیر بوده است. با این حال به طورکلی به نظر می‌رسد روند بهبود در برخی بخش‌‌‌ها بهتر خواهد بود و سال ٢٠٢١ تجارت دریابرد شاهد بهبود قابل‌توجه نسبت به سال ٢٠٢٠ است. برای حجم تجارت دریابرد جهانی در سال ٢٠٢١، افزایش ٢/ ٤درصدی نسبت به سال ٢٠٢٠ پیش‌بینی شده است تا به سطحی بالاتر از سال ٢٠١٩ برسد. خبرها از شیوع نوع جدید ویروس کرونا موجب تداوم برخی عدم‌قطعیت‌ها شده است، از همین رو تاثیرات ناشی از موج‌‌‌های جدید شیوع کرونا می‌تواند به طور مستقیم بر روند بازیابی تاثیرگذار باشد، اما در حال حاضر روندهای کلی اقتصادی و همچنین بسته‌‌‌های محرک اقتصادی و واکسیناسیون گسترده، نشان‌دهنده رشد روزافزون تجارت جهانی است. با بهبود وضعیت تجارت، رونق اقتصادی و همچنین افزایش قیمت کالاها، بازار حمل فله در شرایط مطلوبی قرار گرفته است. آمارها نشان می‌دهد، میزان تجارت و تقاضا در بازار فله در پنج سال گذشته به استثنای سال ٢٠٢٠ دارای افزایش بوده است. پیش‌بینی می‌شود پس از افول پیش‌‌‌آمده در سال ٢٠٢٠ و بهبود وضعیت اقتصاد در جهان، موارد مذکور طی سال‌های آتی به روند افزایشی خود بازگردد. همچنین نرخ اجاره کشتیهای حمل فله در پنج سال گذشته دارای نوسانات بسیار بوده است، با این حال پیش‌بینی می‌شود در سال‌های پیش رو با روند افزایشی مواجه شود. بر اساس پیش‌بینی‌‌‌های انجام شده، تجارت دریایی فله خشک در سال ٢٠٢١ با رشد ٤درصدی نسبت به سال ٢٠٢٠ به 5376میلیون تن خواهد رسید. این امر با ادامه روند روبه‌‌‌رشد برای سنگ‌آهن (٤درصد در سال ٢٠٢١) و غلات (٤درصد در سال ٢٠٢١)و همچنین برگشت دوباره در بخش فله خرد (با کاهش ٢درصد در سال ٢٠٢٠ و پیش‌بینی افزایش ٤درصد برای سال ٢٠٢١) محقق خواهد شد. برای تجارت زغال‌سنگ (با کاهش ٩درصد در سال ٢٠٢٠ و پیش‌بینی افزایش ٥درصد در ٢٠٢١ ) نیز پیش‌بینی می‌شود بهبود صورت گیرد.
از سوی دیگر بازار حمل کانتینری در اواخر سال ٢٠٢٠ با موج افزایشی شدیدی مواجه شد، به نحوی که نرخ کرایه حمل و اجاره شناورهای کانتینربر به بالاترین سطح خود از سال ٢٠٠٨ رسیدند. با وجود تاثیر منفی شدید پاندمی کرونا بر بازار حملونقل کانتینری در نیمه اول سال ٢٠٢٠، بازگشت تجارت دریابرد به روند مثبت باعث ایجاد کمبود شدید کانتینر در آسیا و افزایش ازدحام در بنادر آن منطقه در ابتدای سال ٢٠٢١ شد. نرخ‌های بسیار بالای کرایه و اجاره در بازار حمل کانتینری در سه ماه دوم سال 2021 نیز ادامه یافت. دورنمای کوتاه‌مدت این بازار نیز بسیار مثبت ارزیابی می‌شود و حتی برخی پیش‌بینی می‌کنند این ارقام بسیار بالا، تا مدت طولانی برقرار بمانند. تقاضای قوی حمل کانتینری در طول سال 2021 و تاکنون ادامه داشته است. رشد تجارت دریایی کانتینری در سه ماه اول سال 2021 نسبت به دوره مشابه سال پیش از آن رشد 11درصدی داشته است.
شرکت‌های اصلی گروه
در بازار سهام ایران 9 شرکت در حوزه «بنادر و کشتیرانی» حضور دارند. ارزش بازار این شرکت‌ها 7/ 6 هزار میلیارد تومان است که 11/ 0 درصد از کل ارزش بازار سهام را به خود اختصاص داده‌‌‌اند. نسبت قیمت به درآمد این شرکت‌ها به طور میانگین کمتر از متوسط بازار و بر روی عدد 31/ 6 قرار دارد. این نسبت برای بورس ایران در حال حاضر 31/ 8 واحد محاسبه شده است. حاشیه سود ناخالص صنعت کشتیرانی و خدمات بندری در حد و اندازه بسیاری از گروه‌‌‌های سودده بازار قرار گرفته است، این نسبت حدود 50درصد است که بسیار مطلوب ارزیابی می‌شود. از میان 9 شرکت فعال در این گروه دو نماد «حخزر» و «حفجر» جزو زیرمجموعه‌‌‌های گروه کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران (حکشتی) قرار دارند. در سال 99 گروه کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران از حمل کالاهای غیرنفتی (مشتمل بر کانتینر، فله خشک و کالای عمومی) در بنادر شمالی و جنوبی کشور، ١٦درصد از واردات و ٢٠درصد از صادرات را به خود اختصاص داده است و در مجموع (واردات و صادرات) دارای ١٨درصد از سهم حمل محموله‌های دریایی کشور است.
حسینا
شرکت توسعه خدمات دریایی و بندری سینا در سال 1366 با نام بنیاد بارانداز به صورت شرکت سهامی خاص تاسیس شد. از سال 1372 تا سال 1374 به دلیل زیان عملیاتی فعالیت شرکت راکد و مجددا از سال 1375 به بازار خود بازگشت. در سال 1391 نام شرکت به توسعه خدمات دریایی و بندری سینا تغییر و در اواخر سال 1392 در فرابورس ایران پذیرفته شده است. درحال حاضر، این شرکت جزو واحدهای تجاری فرعی شرکت سیاحتی و مراکز تفریحی پارسیان و واحد تجاری نهایی گروه بنیاد مستضعفان انقلاب اسلامی ایران است.
فعالیت اصلی شرکت طبق ماده 2 اساسنامه انجام کلیه عملیات بندری شامل تخلیه و بارگیری، نمایندگی خطوط کشتیرانی، انبارداری و حفاظت از کالای وارداتی و صادراتی، خدمات گمرک و ارائه کلیه خدمات بندری، اداره ترمینالهای کانتینری و احداث پایانه بندری اختصاصی و عمومی، مدیریت بنادر و ساخت‌وساز اسکلههای اختصاصی و عمومی و صادرات و واردات کالای مجاز مرتبط بر اساس مقررات جاری کشور است. صنعتی که شرکت سینا در آن فعالیت می‌کند صنعت حملونقل دریایی است که متشکل از حوزههای مختلفی است. صنعت بندری(industry port ) یکی از این حوزههای مهم صنعت حملونقل دریایی است که خود متشکل از فعالیت‌های مختلفی است. مهم‌ترین ویژگی بنادر مدرن امروزی، ارائه خدمات در شبکه لجستیک است و به تعبیری بندر یکی از حلقه‌های مهم و ضروری زنجیره لجستیک و تامین است. خدمات بندری یکی از حوزههای صنعت بندری است که مشتمل بر تسهیلات و خدمات ترمینالهای عملیاتی برای جابه‌جایی، انبارداری و حملونقل انواع کالاها و مسافران است. ترمینالهای عملیاتی کالا در بنادر مشتمل بر ترمینالهای کانتینری، متفرقه یا کالایی عموم، فله خشک، فله مایع و نفتی، خودرو وRO-RO است که هرکدام دارای بازارهای جداگانه و خاص خود هستند. شرکت سینا در بنادر بوشهر، شهید رجایی، امام خمینی، نوشهر و چابهار خدمات ترمینالهای کانتینری، متفرقه یا کالای عمومی، فله خشک، فله مایع و نفتی را ارائه می‌دهد. اپراتورهای ترمینالهای عملیاتی در بنادر ممکن است در شرایط بازار رقابتی، انحصاری یا شبه انحصاری فعالیت کنند. در شرایط بازار رقابتی، ترمینالهای عملیاتی هم درگیر رقابت‌های داخلی (در صورت تعدد اپراتورها) و هم درگیر رقابت‌های بیرونی (در صورت وجود بنادر رقیب)هستند. در حال حاضر و با توجه به تعدد اپراتورها، رقابت برای شرکت سینا، رقابت داخلی است. سود خالص شرکت خدمات دریایی و بندری سینا در سال مالی 1399 با رشد 100درصدی نسبت به سال 1398 به حدود 314میلیارد تومان معادل 627 تومان به ازای هر سهم رسید. درآمدهای عملیاتی شرکت طی این دوره با 55درصد افزایش به بیش از 835میلیارد تومان رسید و حاشیه سود ناخالص آن از 41درصد به حدود 44درصد افزایش یافت. این شرکت در دوره 6 ماهه منتهی به تاریخ 31 شهریور ماه 1400، به ازای هر سهم 2830 ریال سود محقق کرده که نسبت به دوره مشابه سال قبل 4/ 4 درصد افزایش داشته است.
حتاید
شرکت تایدواتر خاورمیانه به همراه شرکت‌های تابعه خود طیف وسیعی از فعالیت‌ها شامل خدمات بندری، دریایی، لایروبی، سالویج، فنی و مهندسی، آموزشی، فناوری اطلاعات، ایجاد و مدیریت بنادر خشک و راه‌اندازی ترمینالهای اختصاصی را ارائه می‌کند. این شرکت در تاریخ 24 اردیبهشت ماه سال 1347 با نام شرکت داریوش با سرمایه 10میلیون ریال تاسیس شد و بعد از چند ماه با مشارکت شرکت تایدواتر آمریکا خدمات دریایی تایدواتر خاورمیانه را تشکیل دادند. در سال 1368 باتوجه به واگذاری 49درصد سهام تایدواتر آمریکا به دولت جمهوری اسلامی به مبلغ 699 هزار دلار، هیات دولت اقدام به واگذاری سهام یاد شده به سازمان بنادر و دریانوردی کرد. این شرکت در نهایت در اوایل سال 1397 از مالکیت بخش عمده سهام به بخش خصوصی واگذار شد.
تایدواتر خاورمیانه در فصل بهار امسال 171میلیارد تومان سود خالص ساخته (88 تومان به ازای هر سهم) که این عدد در بهار سال گذشته 70میلیارد تومان بوده است (144درصد رشد). حاشیه سود ناخالص شرکت از 92درصد در بهار 99 به 97درصد در بهار 1400 رسیده است. درآمد شرکت نسبت به بهار سال گذشته 38درصد رشد داشته است. درآمدهای غیرعملیاتی متفرقه شرکت بهار سال گذشته تقریبا صفر بوده که بهار امسال به حدود 92میلیارد تومان رسیده که بیشتر این رقم از طریق فروش دارایی‌های ثابت به دست آمده است.
حبندر
شرکت خدمات دریایی و کشتیرانی خط دریابندر در تاریخ 20/ 09/ 1379 تاسیس شد. این شرکت در تاریخ 25/ 02/ 1391 در بخش حملونقل، انبارداری و ارتباطات و طبقه زیر گروه حملونقل دریایی با نماد «حبندر» در بازار پایه فرابورس درج شده است. در حال حاضر شرکت خط دریا بندر جزو واحدهای تجاری فرعی شرکت تایدواتر خاورمیانه (سهامی عام) است. شاخه‌های اصلی فعالیت شرکت شامل عملیات حملونقل دریایی کالا، راهبری و تعمیر و نگهداری شناورها، خدمات‌دهی به سکوهای نفتی و انجام لایروبی بنادر شمالی کشور بوده است. شرکت در مناقصات دریایی حضور فعالی داشته و در مناقصات راهبری و تعمیر و نگهداری شناورهای جست‌وجو ونجات، علائم دریایی و خدمات ترافیک دریایی ادارات کل بنادر و دریانوردی استان‌های هرمزگان و گیلان، ارائه خدمات یدک‌کشی در آب‌های خلیج فارس و دریای عمان و همچنین لایروبی بنادر شمال شرکت کرده و پروژههای مربوطه در حال اجراست. شرکت خدمات دریایی و کشتیرانی خط دریا بندر در دوره 6 ماهه منتهی به تاریخ 31 شهریور ماه 1400 به ازای هر سهم 1238 ریال سود محقق کرده که نسبت به دوره مشابه سال قبل (58/ 995درصد) افزایش داشته است. همچنین سود خالص این شرکت طی این دوره 6/ 19 میلیارد تومان بوده که 2/ 991 درصد رشد داشته است. همان‌طور که در یکی از جداول گزارش مشخص است، در حال حاضر سهام 5 شرکت این صنعت در بازار معامله می‌‌‌شوند و مابقی نمادها به دلایل مختلف بسته هستند. در میان این 5 نماد کمترین نسبت قیمت به درآمد مربوط به شرکت تایدواتر و بیشترین این نسبت را «حخزر» دارد. در این جدول می‌توان شاخص‌‌‌های اصلی بنیادین دیگر این شرکت‌ها را با هم مقایسه کرد.
ریسک‌های صنعت
ریسک نوسانات نرخ ارز: با توجه به اینکه اغلب شرکت‌های گروه دارای درآمد و هزینههای ارزی هستند و همچنین جهت تامین منابع مالی پروژههای خود از منابع مالی ارزی استفاده می‌کنند، در نتیجه نوسان نرخ ارز می‌تواند منجر به تغییرات در درآمد و بهای تمام شده خدمات شود که در نهایت نوسان سودآوری گروه را در پی خواهد داشت.
ریسک قیمت نهاده‌های تولید خدمات: به دلیل شرایط تورمی حاکم بر کشور، اجرای طرح هدفمندسازی یارانه‌ها و نوسانات قیمت سوخت در سطح جهانی، قیمت نهاده‌های تولید خدمات دائما در حال نوسان است. عدم‌ثبات قیمت نهاده‌ها اعم از انواع سوخت سبک و سنگین، دستمزد کارکنان دریایی و سایر اجزای بهای تمام شده خدمات و عدم‌امکان افزایش متناسب بهای خدمات شرکت منجر به کاهش سودآوری گروه می‌شود.
باید گفت که یکی از مهم‌ترین ریسک‌های مترتب بر فعالیت این صنعت ریسک مربوط به سوخت مصرفی ناوگان است. هزینه سوخت یکی از عمده‌‌‌ترین رقم‌‌‌های تشکیل‌‌‌دهنده بهای تمام شده خدمات است و در شرکت‌های کشتیرانی که از سوخت بین‌المللی استفاده می‌کنند، بیش از 13درصد از هزینه‌‌‌ها را به خود اختصاص می‌دهد که در نتیجه نوسانات قیمت آن تاثیر بسزایی در سودآوری شرکت‌ها خواهد داشت.
ریسک مربوط به عوامل بین‌المللی یا تغییر مقررات دولتی: تحریم‌های کشورهای غربی و سایر کشورهای طرف معامله با شرکت و گسترش این تحریم‌ها به دیگر کشورها امکان ایجاد وقفه و کاهش میزان خدمات حملونقل و سایر خدمات برای گروه را ایجاد می‌کند و چه بسا تحریم‌های بین‌المللی امکان دسترسی به بخش وسیعی از بازار این شرکت‌ها را به طور کلی از بین ببرد. با توجه به اینکه فعالیت در حوزه حملونقل دریایی از اولین روز فعالیت به صورت بین‌المللی است و تعامل و پذیرش سایر کشورها از اجزای اصلی این فعالیت محسوب می‌شود، ریسک عوامل بین‌المللی بر روی این صنعت دارای ضریب بالایی است. مقررات دولتی نیز می‌تواند بر روی هزینه‌‌‌ها و نهایتا سودآوری شرکت‌ها تاثیر داشته باشد. از عمده‌‌‌ترین موارد می‌توان به مالیات‌ها و تعرفه‌‌‌های بندری اشاره کرد که می‌تواند هزینههای شرکت‌ها را دچار نوسان کرده و منجر به کاهش سودآوری صنعت شود.
