«دنیای‌اقتصاد» شرایط تولید، صادرات و واردات صنعت چرم را بررسی می‌کند
صنعتی با قابلیت‌های بسیار ولی کم‌توان
ایران به‌دلیل شرایط اقلیمی، یکی از ۱۰ کشور برتر درحوزه مواد اولیه چرم است و چرم خام گاوی و گوسفندی یا به عبارتی خام سبک و سنگین ایران نسبت به سایر کشورها کیفیت مطلوب و مثال‌زدنی دارد. از سویی سرانه مصرف کفش که سالانه حدود ۲۰۰ میلیون جفت می‌شود می‌تواند اشتغال قابل‌توجهی ایجاد کند. بزرگ‌ترین کمبودی که در مسیر توسعه صنعت چرم محسوس است، انتقال تکنولوژی و دسترسی به ماشین‌آلات روز دنیاست. اگر نگاه سیاست‌گذاران نسبت به صنایع بومی که مواد اولیه آن در کشور موجود است، نگاه صادراتی باشد و زیرساخت‌های آن فراهم شود، این صنعت قابلیت ارزآوری قابل‌توجهی دارد. درحال‌حاضر نیز تبریز به‌عنوان قطب صنعت چرم و کفش در ایران شناخته می‌شود. با این وجود درحال‌حاضر، این صنعت نتوانسته در کشور ما خود را با پیشرفت‌های روز همگام کند. در سال‌های اخیر صنعت کفش در کشور ما وارد فضای رقابتی شده؛ اما هنوز نتوانسته در مواجهه نسبی با بازارهای جهانی آن‌طور که باید و شاید، توانایی خود را نمایان کند. باتوجه به اهمیت کلیدی صادرات کالاهای نهایی صنعت چرم در اقتصاد، دولت‌های ممالک مختلف جهان برنامه‌های مفصلی برای صادرات هر چه بهتر در این حوزه تدارک دیده‌اند تا بتوانند همچنان در بازار محصولات چرمی به رشد و پویایی خود ادامه دهند. صادرات چرم به‌صورت کیف، کفش، کاپشن، کمربند و... سود قابل‌توجهی نسبت به صادرات چرم به‌صورت مواد خام دارد. از این رو می‌طلبد برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری‌ها در کشور بیشتر به این سمت و سو معطوف شود.
قاچاق چرم نمی‌صرفد
علیرضا جعفری، یک فعال صنفی حوزه چرم با بیان اینکه تفاوت نرخ ارز در دو سال گذشته قاچاق را از صرفه خارج کرده است، گفت: اگر امکانات به شکل عادلانه میان تولیدکنندگان توزیع شود، هیچ تولیدکننده‌ای نگران واردات نخواهد بود و با تمام توان در بازار رقابت خواهد کرد. جعفری با تاکید بر لزوم حمایت از تولیدکنندگان داخلی به ویژه در بخش چرم، اظهار کرد: با تمام مشکلاتی که در مسیر تولید وجود دارد؛ اما تولیدکنندگان ما در ارتقای کیفیت تولیدات چرم شاهکار کردند. درحال‌حاضر کشورهایی نظیر ترکیه امکانات بسیار خوبی برای بخش تولید پیش‌بینی کرده‌اند و اگر ما نیز امکانات مورد نیاز را به شکل عادلانه بین تولیدکنندگان داخلی تقسیم کنیم، دیگر هیچ تولیدکننده‌ای نگران واردات نبوده و با تمام توان در بازار رقابت می‌کند.
به گفته وی، اگر مشکلات نقدینگی، تامین اجتماعی، ارزش افزوده و تجهیز ماشین‌آلات برداشته شود، کیفیت تولید داخلی به مراتب بالاتر خواهد رفت و با چنین تولیداتی نیاز به واردات نخواهیم داشت. این فعال صنفی حوزه چرم با اشاره به لطمه‌ای که از واردات قاچاق به صنعت چرم وارد می‌شود، گفت: سود حاصل از قاچاق به مراتب بهتر از تولید بوده و قاچاق به‌طور سازمان یافته یا غیر از آن همواره به صنعت کفش و چرم آسیب رسانده و مشکلاتی را برای تولید به وجود آورده است. به گفته وی در دوسال اخیر تفاوت نرخ ارز باعث شده تا بخش عمده‌ای از واردات قاچاق هم دیگر به‌صرفه نباشد.
پیشتازان در معرض خطر
تبریز به‌عنوان قطب چرم کشور و همچنین کفش تبریز نشان تجاری محصولات چرم کشور محسوب می‌شود. درحال‌حاضر ۵۰ واحد صنعتی بزرگ در صنعت کیف و کفش چرم تبریز مشغول فعالیت هستند که در زمینه کفش، ۵۵۰۰ واحد تولید چرم در تبریز وجود دارد که حدود ۴۳۰۰ واحد آن دارای پروانه کسب و۱۲۰۰ واحد بدون پروانه کسب هستند. از این ۴۳۰۰ واحد تولیدی حدود۲۴۰۰ واحد در بخش تولیدی، ۱۴۰۰واحد در بخش فروش و۵۰۰واحد در بخش خدماتی فعالیت دارند. بر اساس آمارها درحال‌حاضر ۲۵۰ واحد تولیدی چرم که بیش از ۹۵درصد این واحدها در تولید چرم سنگین و بقیه در تولید چرم سبک فعالیت دارند، در تبریز فعالند و محصولات این صنعت علاوه بر تامین نیاز بازار داخلی به کشورهای چین، ترکیه، هنگ‌کنگ، ایتالیا، اسپانیا، هند، پاکستان، آذربایجان و ارمنستان صادر می‌شود.
اما کرونا و محدودیت‌های صادراتی از یک‌سو و تحریم و نبود شرایط نقدشوندگی از سوی دیگر باعث رکود در بازار کفش شده و وضعیت صادرات کفش تبریز مطلوب به نظر نمی‌رسد. این درحالی است که حدود ۴۰ هزار نفر به‌طور مستقیم در صنعت کفش تبریز فعالند و ۱۱۰ هزار نفر به‌صورت غیرمستقیم مانند کشتارگاه‌ها و صنایع پایین دستی و بخش‌هایی از این دست در این صنعت درحال فعالیت هستند.حدود ۷۰ تا ۹۰ میلیون جفت کفش در سال تولید می‌شود که بین ۶۰-۴۵ درصد تولید کل چرم کشور و سهم ۱۵ درصدی از میزان کل بخش صنعت را در برگرفته‌اند و تقریبا ۹۰درصد چرم کفش دست دوز کل کشور در تبریز تولید می‌شود. ایتالیا از جمله کشورهایی است که در صنعت چرم پیشگام محسوب می‌شود. این کشور با سرمایه‌گذاری در چین، هند و پاکستان و انتقال دانش فنی، در صنعت چرم آن کشورها تاثیر مطلوبی گذاشته است؛ اما ما چنین شرایطی نداریم.
ترکیه در این صنعت پس از از ایتالیا رتبه دوم را دارد و آمریکا نیز بزرگ‌ترین خریدار چرم و پوست در دنیا محسوب می‌شود. ایران نیز در زمره سه کشور اصلی در تولید پوست و صادرات محصولات نیم‌ساخته است. چرم تولیدی کشور ما به لحاظ کمی و کیفی در دنیا رتبه سوم را دارد؛ اما نکته‌ای که در این میان وجود دارد این است که بیشتر صادرات چرم کشور ما به‌صورت سالامبور و خام است که علت این امر نبود زیرساخت‌ها و ابزار لازم برای فرآوری و تولید محصولات چرمی است. این درحالی است که در کشورهای دیگر از جمله ترکیه ارزآوری از چرم، مهم‌ترین ویژگی این صنعت به‌شمار می‌رود.
مشکلات چرم در زمان کرونا
علی لشکری، عضو هیات‌مدیره جامعه صنعت کفش ایران با بیان اینکه شرایط سختی برای تداوم فعالیت تولیدکنندگان در سال‌جاری وجود دارد، اظهار کرد: «تولیدکنندگان انتظار همکاری بیشتری از دولت و مسوولان برای رفع موانع تولید و حفظ اشتغال موجود دارند.» مسعود بنابیان، رئیس اتحادیه چرم سازان استان آذربایجان‌شرقی می‌گوید: وضعیت چرم تبریز قبل از شیوع ویروس کرونا در رکود نسبی قرار داشت و حال نیز صنعت چرم از بحران کرونا آسیب کامل دیده است؛ ولی متاسفانه از طرف وزارت صمت در زمره صنایع آسیب دیده قرار نگرفته و طی دو ماه اخیر در تعطیلی و رکود کامل است و هیچ حمایتی از جانب دولت برای این صنعت نشده است.او بخشنامه اخیر بانک مرکزی مبنی بر بلااثر بودن چک‌های برگشتی را از اصلی‌ترین مشکلات در صنعت چرم می‌داند و ادامه می‌دهد: اکنون صنعت چرم انگیزه‌ای برای فعالیت خود ندارد؛ چراکه از طرفی پولی به این صنعت از طرف صنایع پایین دستی وارد نمی‌شود و این صنعت باید همه دیون شخصی و دولتی خود را پرداخت کند؛ در نتیجه سرمایه‌ای برای ادامه فعالیت در حوزه چرم وجود ندارد و به جز معدودی از کارگاه‌ها، بقیه تعطیل هستند. وی بیان می‌کند: کمبود سرمایه در گردش، بازگشت طولانی مدت سرمایه و کمبود نقدینگی که عدم توسعه صنعت را به دنبال دارد از سایر مشکلاتی است که می‌توان در این صنعت برشمرد.
