عملکرد چهار پتروشیمی برتر صنعت الفین بررسی شد
پیش‌بینی یک صنعت ارزآور
به طور کلی ترکیبات موجود در نفت خام به چهار دسته پارافین، الفین، نفتن و آروماتیک تقسیم‌بندی می‌شود که مسیرهای مبتنی بر آنها، نقاط مشترک متعددی با مسیرهای مبتنی بر گاز به‌خصوص در الفین دارد. همچنین برخی از محصولات تولیدی از مایعات گازی، از دیگر هیدروکربن‌ها و واکنش‌ها نیز قابل حصول است. به عنوان مثال تولید پروپیلن علاوه بر پروپان از طریق متانول نیز امکان‌پذیر است. به همین دلیل انتخاب مسیر بهینه جهت تولید محصولات الفینی که شامل محصولات گسترده‌ای است، به منزله یکی از اقدامات اساسی در توسعه و استفاده بهینه گازی از مایعات گازی و منابع گازی است. هفت ماده اصلی در صنعت پتروشیمی شامل الفین‌های سبک (اتیلن، پروپیلن، بوتادین و بوتیلن)، متانول و آروماتیک‌ها (بنزن تولوئن و زایلین) است که ۶۰ درصد این هفت ماده را الفین‌های سبک تشکیل می‌دهند که بیانگر اهمیت این مواد در صنعت پتروشیمی است. اتیلن، ساده‌ترین عضو الفین‌ها، گازی بی‌رنگ با بویی ملایم و مطبوع است و چون از ترکیب با کلر و برم، ترکیب‌های روغنی شکل به‌وجود می‌آورد، به آنها الفین یا روغن‌ساز می‌گویند. پلی الفین‌ها نیز در دسته پلیمر جای می‌گیرند که از یک الفین ساده تشکیل شده‌اند، برای مثال پلی‌اتیلن از پلیمریزاسیون اتیلن به وجود می‌آید. همه موادی که به نام پلاستیک می‌شناسیم به وسیله مواد الفینی ساخته می‌شود. خوراک مصرفی الفین‌ها شامل: اتان، میعانات گازی (پروپان، بوتان)، نفتا، گاز طبیعی، زغال‌سنگ و متانول می‌شود که تنوع خوراک و مزیت هر منطقه در تولید با یک نوع خوراک به شدت حاشیه سود این بخش را کنترل و محدود کرده است.
قیمت‌های جهانی
قیمت محصولات الفینی در دو سال گذشته مانند سایر قیمت‌های جهانی در حوزه‌های مختلف، متاثر از ظهور ویروس کرونا و همچنین با خبرِ کشف واکسن کرونا، دست‌خوش تغییرات قابل ملاحظه‌ای شد. به‌طور مثال اتیلن به عنوان اصلی‌ترین محصول این گروه در بهار سال ۹۹، به محدوده قیمتی ۳۶۰ دلار نیز نزول کرد، اما در ادامه با استفاده از روش‌های مختلف پیشگیری و رعایت پروتکل‌های بهداشتی در سطح جهانی، رفته‌رفته عرضه و تقاضا شروع به افزایش کرد و این محصولات نیز توانستند تا حد زیادی ریزش‌های خود را جبران کنند و حتی در بعضی موارد از سقف‌های قیمتی قبلی خود نیز فراتر رفتند. در حال حاضر نیز می‌توان انتظار داشت که قیمت اتیلن حوالی ۹۰۰ دلار، پروپیلن ۹۰۰ تا هزار دلار و پلی‌اتیلن‌ها نیز حوالی هزار دلار به تعادل نسبی برسند. هرچند که پیش‌بینی نشریه‌های جهانی حاکی از این است که واکسیناسیون جهانی منجر به شوک تقاضا و به دنبال آن افزایش قیمت‌ها خواهد شد.
الفین در ایران
پتروشیمی‌های الفینی کشور را می‌توان به دو دسته کلی تقسیم کرد. به این صورت که یک دسته شرکت‌هایی هستند که خودشان بسته به نوع خوراک اقدام به تولید اتیلن و پروپیلن می‌کنند، یا همه آن را به عنوان خوراک واحد‌های پایین‌دستی مصرف می‌کنند یا بخشی را مصرف و بخشی دیگر را به‌فروش می‌رسانند. دسته دوم، شرکت‌هایی هستند که اتیلن و پروپیلن مورد نیاز خود را از شرکت‌های تولید‌کننده خریداری می‌کنند و سرانجام اتیلن و پروپیلن خریداری شده را به پلی‌اتیلن و پلی پروپیلن و سایر محصولات تبدیل می‌کنند. همان‌طور که پیش‌تر نیز اشاره شد، به‌طور کلی خوراک مصرفی الفینی‌ها را می‌توان به دو دسته خوراک گازی و خوراک مایع تقسیم‌بندی کرد. کشورهای حوزه خلیج‌فارس و همچنین ایالات‌متحده عمدتا از خوراک گازی و کشورهای اروپایی و چین از خوراک مایع برای تولید محصولات الفینی استفاده می‌کنند.
نرخ فروش
الفینی‌ها محصولات داخلی را در بورس کالا به‌فروش می‌رسانند و نرخ فروش بر اساس فرمولی معین که به شرح زیر است محاسبه می‌شود:
قیمت پایه =۹۵% × قیمت FOB ایران در نشریات اعلام قیمت جهانی × میانگین ماهانه نرخ خرید و فروش ارز نیمایی اعلامی از سوی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران.
البته اخیرا معاون بازرگانی وزارت صنعت در نامه‌ای به مدیرعامل شرکت ملی پتروشیمی پیشنهاد کرد نحوه محاسبه قیمت پایه مورد بازنگری قرار گرفته و بازار هدف و مرجع قیمت‌های جهانی در فرمول قیمت پایه به میانگین قیمت‌های شرق و جنوب آسیا اصلاح شود. مقصد محصولات صادراتی نیز عمدتا کشورهای اروپایی و چین است که هر کدام از این مناطق فوب مختص به خود را دارند. هرچند که در ماه‌های اخیر بین فوب اروپا و چین اختلاف قیمت ملموسی ایجاد شده، اما به طور کلی و به‌صورت تاریخی این اختلاف قیمت برای جلوگیری از آربیتراژ به سمت قیمت میانگین همگرا خواهد بود یا به عبارتی دیگر قیمت فوب‌ها به یکدیگر نزدیک خواهد شد.
بررسی عملکرد چهار الفین‌ساز
الفینی‌ها در سال ۹۹ عملکرد خوب و بی‌سابقه‌ای داشتند، از یک طرف رشد قیمت‌های جهانی و از طرف دیگر ثبات نسبی قیمت نفت باعث شد تا به‌رغم رشد درآمد، بهای تمام شده افزایش نیابد (وابستگی خوراک به نوسانات قیمت نفت و فرآورده‌ها). یا به بیان ساده‌تر حاشیه سود‌های ایجاد شده منجر شد تا شرکت‌های فعال در حوزه الفین، در سال ۹۹، به سود‌های خوبی دست یابند.
اما در حال حاضر وضعیت متفاوت است و دیگر از آن هیجانات و رشد قیمت‌های جهانی خبری نیست و بازار‌ها تا حد زیادی به تعادل رسیده‌اند، به طور مثال پلی‌اتیلن‌ها از سقف قیمتی خود حدود ۲۵ درصد افت داشته‌اند و قیمت نفت نیز در ماه‌های اخیر رشد قابل‌توجهی داشته است، نتیجه این اتفاقات باعث خواهد شد تا حاشیه سود‌های سال ۹۹ تا حدی کاهش یابد و به سمت میانگین حاشیه سود تاریخی صنعت همگرا شود، اما این امر چیزی از جذابیت این صنعت کم نمی‌کند، به این دلیل که قیمت‌های فعلی در سطوح معقولی به ثبات رسیده‌اند و پیش‌بینی نشریه‌های جهانی نیز در مورد قیمت‌ها خوش‌بینانه و مثبت است، بنابراین با وجود افت قیمت‌های جهانی صنعت الفین را می‌توان جزو صنایع جذاب و مطمئن بازار سرمایه در سال پیش رو به حساب آورد. در یکی از جداول این گزارش عملکرد چهار شرکت برتر این صنعت آورده شده است.
همان‌طور که مشاهده می‌شود پتروشیمی جم به دلیل ظرفیت تولید بیشتر، فروش بیشتری نیز داشته است. علت اختلاف حاشیه سود این شرکت‌ها تفاوت در نوع خوراک دریافتی است، به دلیل ارزان‌تر بودن خوراک گازی، ضریب تبدیل بهتر و محصولات جانبی کمتر (اصطلاحا پرتی کمتر) نسبت به خوراک مایع، شرکت‌هایی مانند آریا ساسول و مارون که از خوراک گازی استفاده می‌کنند حاشیه سود‌های بهتری نسبت به شکبیر و جم که از خوراک ترکیبی استفاده می‌کنند، دارند. عمده محصول صادراتی را پلی‌اتیلن‌ها تشکیل می‌دهند. یکی دیگر از نکات جدول یادشده متحول شدن پتروشیمی امیر کبیر نسبت به سال گذشته است که رشد سود ۱۰ برابری داشته است که علت اصلی آن انعقاد قرار‌داد با پالایشگاه بید بلند برای تامین گاز اتان و راه‌اندازی مجدد کوره‌های گازی بوده است. در جدول دیگر مبلغ فروش و ترکیب فروش محصولات داخلی و صادراتی برای چهار شرکت برتر آورده شده است که بیشترین صادرات متعلق به آریا ساسول است. در مجموع نیمی از محصولات به بازار داخل ارسال و نیم دیگر آن به چین و کشورهای اروپایی صادر می‌شود و می‌توان صنعت الفین را جزو صنایع ارزآور کشور به حساب آورد.
پیش‌بینی و برآورد سود
با توجه به محاسبات انجام شده و با فرض ثبات قیمت‌های جهانی و نرخ دلار می‌توان انتظار داشت که پتروشیمی جم به سود حدودی ۶۰۰ تا ۷۰۰ تومان، آریا ساسول به۱۳۰۰ تا۱۴۰۰ تومان، شکبیر به۱۵۰۰ تا ۱۶۰۰ تومان و پتروشیمی مارون به سود حدودی ۱۶۰۰ تا ۱۸۰۰ تومان به ازای هر سهم دست یابند . با توجه به قیمت روز هرکدام از این نماد‌ها می‌توان به P/ E مورد نظر دست یافت. یکی دیگر از مواردی که بر جذابیت این صنعت می‌افزاید این است که این شرکت‌ها تقسیم سود‌های خوب و پرداخت به موقعی نیز دارند و به راحتی گپ قیمتی ایجاد شده را نیز پر می‌کنند.
