صفر تا صد پالایشی‌ها بررسی شد
یک صنعت و یک صندوق حاشیه‌ساز
از نظر وزن، نفت به دو نوع سبک و سنگین تقسیم می‌شود. برای تشخیص سبکی و سنگینی از شاخص API استفاده می‌شود. در توضیح نفت سبک باید گفت این نوع از نفت خام، دارای ویسکوزیته کم بوده و به راحتی و در دمای اتاق جاری می‌شود و ارزش بالاتری نیز دارد. در نقطه مقابل، نفت سنگین دارای غلظت بالایی بوده و استخراج آن از چاه‌های نفت به راحتی استخراج از چاه‌های نفت خام سبک نیست و به لحاظ قیمتی از نفت خام سبک ارزان‌تر است.
از نظر میزان گوگرد هم نفت به دو نوع شیرین و ترش تقسیم می‌شود. نفت شیرین به نفت خامی می‌گویند که میزان گوگرد آن کمتر از 5/ 0درصد و نفت ترش به نفت خامی می‌گویند که میزان گوگرد آن بیش از 5/ 0درصد باشد. میزان گوگرد موجود در نفت خام به طور معمول بین ۱/ ۰ تا 3 درصد وزن نفت خام است. بیشتر نفت خام‌های شیرین، سبک و بیشتر نفت خام‌های ترش، سنگین هستند.
فروش فرآورده ها
شرکت پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی، پنج فرآورده اصلی به جز گاز مایع شرکت‌های پالایشی را دریافت و عرضه می‌کند و طی فاکتور‌های یک ماهه آمار فروش محصولات به شرکت ارائه می‌شود. شرکت‌های پالایشی به صورت مستقیم امکان فروش فرآورده‌های اصلی را ندارند.
قیمت گذاری
فرآورده‌های تولیدی شرکت براساس کیفیت تعیین قیمت می‌شوند. مبنای تعیین قیمت فرآورده‌های اصلی، نشریه پلتس است اما دقیقا محصولات شرکت‌های ایرانی در سایر پالایشگاه‌های دنیا به فروش نمی‌رسد. بنابراین وزارت نفت، سازمان حسابرسی و سازمان برنامه و بودجه اقدام به تعیین نرخ می‌کنند اما در عمل تاکنون به شکل شفاف نرخ‌گذاری صورت نگرفته است.
کرک اسپرد
به اختلاف قیمت بین یک بشکه فرآورده و یک بشکه نفت خام کرک اسپرد می‌گویند. به طور مثال یک بشکه نفت خام ۶۰ دلار و یک بشکه بنزین ۷۰ دلار است، لذا کرک اسپرد بنزین ۱۰ دلار تعیین می‌شود. اگر شرکت پالایشی محصول با کیفیت‌تری تولید کند، کرک اسپرد آن محصول خاص افزایش می‌یابد. زیرا بدون افزایش هزینه با اهمیت، می‌تواند درآمد بالایی کسب کند. کرک اسپرد برای محصولات بنزین، نفت کوره، نفت سفید و نفت گاز تعریف می‌شود. کرک اسپرد با شتاب حرکتی قیمت نفت همبستگی مستقیم دارد. بنابراین اگر نفت با شتاب رشد کند کرک اسپرد نیز رشد می‌کند و بالعکس.
بهای تمام شده
تعیین نرخ ماده اولیه بر اساس کیفیت نفتی است که به شرکت پالایشی عرضه می‌شود. به دلیل اینکه ماده اولیه تحویلی به شرکت‌های پالایشی از میادین نفتی مختلفی هستند بنابراین قیمت‌گذاری‌های متفاوتی هم خواهند داشت. اما به طور کلی نرخ نفت تحویلی به پالایشگاه‌ها 95درصد قیمت نفت صادراتی ایران در فوب خلیج فارس است. این نرخ با نرخ دلار نیما تسعیر می‌شود.
ظرفیت پالایش
هر پالایشگاهی براساس ظرفیت دریافت خوراک روزانه فعالیت می‌کند. به طور مثال وقتی گفته می‌شود پالایشگاه اصفهان ۳۶۰ هزار بشکه‌ای است یعنی هر روز می‌تواند ۳۶۰ هزار بشکه نفت را پالایش کند و عموما هر پالایشگاهی ۳۰ روز اورهال یا تعمیرات اساسی انجام می‌دهد.
صندوق پالایش
پالایشی یکم دومین صندوق سرمایه‌گذاری دولت بود که در قالب ETF پذیره‌نویسی شد. این صندوق که شامل باقی مانده سهام دولت در چهار پالایشگاه نفت تهران، اصفهان، تبریز و بندرعباس است در شهریور ۱۳۹۹ در بورس عرضه شد. عرضه‌ای که با کش و قوس‌های فراوانی میان وزارت نفت و وزارت اقتصاد همراه شد. سقف خرید سهام در این صندوق ۵ میلیون تومان گزارش شده بود، اما سرمایه‌گذارانی که تا سقف ۲ میلیون تومان از «دارا یکم» را خریداری کرده بودند، تنها می‌توانستند ۳ میلیون تومان از واحدهای «پالایش یکم» را خریداری کنند.
نماد پالایشی یکم در اولین روز بازگشایی شاهد سقف قیمتی خود در سطح 130900 ریالی بود که بعد از همان روز اول دچار افت شد و تا قیمت 56200 ریال نیز کاهش یافت. نمادی که بنا به دعوت مسوولان رسمی با شعار توزیع عدالت و کمک به اوضاع سخت معیشتی مردم در شرایط بحرانی کرونا عرضه شد، امروز تبدیل به یکی از نمادهایی شده که عمده سهامداران خود را با ضرر قابل‌توجهی مواجه کرده است. همان‌طور که در نمودار ملاحظه می‌شود، بیشترین سهم از هر واحد این صندوق متعلق به پالایشگاه نفت اصفهان (شپنا) و پس از آن به ترتیب پالایشگاه نفت بندرعباس (شبندر)، پالایشگاه نفت تهران (شتران) و پالایشگاه نفت تبریز(شبریز) است.
مفروضات تحلیل پالایش یکم (جدول شماره 3):
الف- نرخ هر بشکه نفت سنگین ایران براساس آخرین داده‌ها معادل 62 دلار در هر بشکه در نظر گرفته شده است.
ب- نرخ دلار 23 هزار تومانی برای میانگین فروش سال 1400.
ج- افزایش 150 درصدی حامل‌های انرژی، افزایش حقوق و دستمزد و تورم براساس بودجه 1400 اعمال شده است.
نکته جدول شماره 4: NAV ابطال یعنی مجموع ارزش تمام سهم‌های موجود در هر واحد صندوق براساس قیمت پایانی هرکدام از آنها چقدر است و نسبت P/ Nav نشان‌دهنده این است که معامله‌گران در حال حاضر چه میزان بابت این ارزش در حال پرداخت هستند.
در نهایت «پالایش یکم» چه خواهد شد؟
همان‌طور که ملاحظه می‌شود با فرض تداوم مفروضات ذکر شده نمی‌توان انتظار رشد به لحاظ بنیادی از این نماد با توجه به قیمت سهم‌های موجود در این صندوق داشت. حتی فرض اصلاح نیز محتمل‌تر است. اما اگر شرایطی از قبیل رشد نرخ دلار، افزایش کرک اسپرد‌ها یا تغییراتی در عوامل تاثیرگذار بر مفروضات پیش آید، آن‌گاه می‌توان انتظارات را تعدیل و تحلیل‌ها را به روز کرد. شاید به همین دلیل است که اخباری از سوی تصمیم‌گیران مبنی بر جبران این خسارت توسط دولت به روش‌های مختلف مطرح و بیان می‌شود.
جداول مرتبط با تحلیل در ستون همین صفحه قابل مشاهده است.
مبنع داده‌های آماری: ENIGMA.IR
