بررسی بنیادی صنعت متانول نشان می‌دهد
ضرورت افزایش ظرفیت تولید در کشور
پروسه تولید متانول
در ایران به دلیل در دسترس بودن منابع گازی فراوان و ارزان، متانول را از گاز طبیعی به دست می‌آوریم. اما در برخی کشورها نظیر چین، متانول را از زغال سنگ تولید می‌کنند. در این روش از لحاظ نسبت خوراک و محصول، به ازای هر ۶/ ۱ تن زغال مصرفی، یک تن متانول تولید می‌شود.
همبستگی نرخ متانول و زغال سنگ
به دلیل اینکه خوراک برخی متانول‌سازان زغال سنگ است، بین نرخ جهانی متانول و زغال سنگ همبستگی مستقیم وجود دارد. چرا که اگر زغال سنگ رشد کند به دلیل افزایش بهای تمام شده، برخی متانول‌سازان فعالیت خود را متوقف می‌کنند و در نتیجه عرضه متانول کاهش پیدا کرده و نرخ آن رشد می‌کند. همچنین بین نرخ متانول و نفت خام نیز همبستگی نسبتا زیادی وجود دارد.
حجم و ارزش صنعت در جهان و ایران
طبق آمار موجود منتشر شده به واسطه موسسه MMSA در سال 2020 ظرفیت اسمی تولید متانول جهان 150 میلیون تن(بر اساس آخرین گزارش تفسیری مدیریت پتروشیمی زاگرس) و تولید و مصرف آن حدود 82 میلیون تن بوده است. چین نیز بزرگ‌ترین تولیدکننده و مصرف‌کننده متانول در دنیا است. تولید چین 36 میلیون تن و مصرف آن 48 میلیون تن بوده و این مهم به معنی وجود کسری 12 میلیون تنی در این کشور است که از محل واردات تامین می‌شود. ارزش بازار متانول نیز حدود 20 میلیارد دلار برآورد می‌شود.
این در حالی است که مصرف داخلی در حدود 700 هزار تن بوده و مازاد تولید کشور عموما به چین و هند صادر می‌شود.
شرکت‌های فعال صنعت متانول
پتروشیمی زاگرس (بندر عسلویه): فاز اول زاگرس از سال ۱۳۸۰ آغاز و با ظرفیت سالانه یک میلیون و 650 هزار تن متانول گرید AA در سال ۱۳۸۵ پایان یافت. با خاتمه عملیات اجرایی فاز دوم در سال ۱۳۸۸، شرکت پتروشیمی زاگرس با ظرفیت تولید سالانه 3 میلیون و 300 هزار تن در زمره پنج شرکت بزرگ تولیدکننده این محصول در دنیا قرار گرفت. مشتریان عمده شرکت شامل زاگرس چین، هند و صنایع شیمیایی سامد (چسب مشهد) می‌شود و سهامداران عمده نیز شرکت‌های پارسان و پتروشیمی تابان فردا هستند.
گفتی است تامین متان پتروشیمی زاگرس از مجتمع پارس جنوبی و تامین اکسیژن از مبین (فروش بخار حاصله به مبین) صورت می‌گیرد.
پتروشیمی فن آوران (بندر ماهشهر): پتروشیمی فن آوران سال 1377 تاسیس شد. فعالیت این شرکت در زمینه ساخت، راه‌اندازی و بهره‌برداری واحدهای متانول، اسید استیک و منواکسید کربن است. مشتریان عمده این شرکت شامل پتروشیمی بندر امام، پتروشیمی تندگویان و شیمی بافت می‌شوند. از طرفی شرکت‌هایی اعم از «تاپیکو»، صندوق بازنشستگی کشوری و پتروشیمی تابان فردا نیز سهامداران عمده شرکت پتروشیمی فن‌آوران محسوب می‌شوند. در تامین مواد اولیه باید توجه کرد که متان از شرکت ملی گاز و کربن دی اکسید از مارون صورت می‌گیرد. زیرمجموعه‌های مهم شرکت پتروشیمی فن‌آوران نیز شامل 33 درصد پتروشیمی مرجان (متانول)، 4 درصد «شخارک» و 50 درصد «شفارا» (دی اکتیل فتالات) می‌شود.
پتروشیمی خارک (جزیره خارک): شرکت پتروشیمی خارک در ابتدا تحت عنوان شرکت سهامی شیمیایی خارک به منظور بازیافت پروپان، بوتان، نفتا و گوگرد از گازهای استحصالی چاه‌های حوزه نفتی فلات قاره ایران با مشارکت پنجاه – پنجاه بین شرکت ملی صنایع پتروشیمی و شرکت آمریکایی AMOCO در سال 1344 تاسیس و در سال 1348 به بهره‌برداری رسید. در سال 1378 واحد متانول به بهره‌برداری رسید.
کشور‌هایی نظیر چین و هند مشتریان عمده پتروشیمی خارک محسوب می‌شوند و شرکت‌های پتروشیمی تابان فردا، «تاپیکو» و صندوق بازنشستگی کشوری به عنوان سهامداران عمده هستند. تامین‌کننده مواد اولیه شرکت، گاز ترش از شرکت نفت فلات قاره است.
پتروشیمی شیراز (شیراز): شرکت پتروشیمی شیراز به عنوان اولین واحد تولیدی صنایع پتروشیمی ایران در سال 1342 به منظور تولید کودهای شیمیایی ازته آغاز به فعالیت کرد. مشتریان عمده این شرکت شامل سازمان حمایت کشاورزی، «شفارس» (محصولات اوره و متانول)، سازمان صنایع دفاع (محصولات نیترات آمونیوم) و هند می‌شود. شرکت‌های پارسان و مدبران اقتصاد نیز سهامداران عمده پتروشیمی شیراز محسوب می‌شوند. تامین‌کننده مواد اولیه شرکت نیز متان از شرکت ملی گاز است. همان‌طور که پیش‌تر مطرح شد، ظرفیت اسمی تولید متانول در ایران حدود 12 میلیون تن بوده که درحال حاضر 80 درصد این ظرفیت تولید می‌شود اما با کامل شدن طرح‌های در دست اجرا، این ظرفیت به بیش از 30 میلیون تن در سال خواهد رسید. گفتنی است که فروش شرکت‌های متانولی با دو نرخ داخلی و صادراتی صورت می‌گیرد. نرخ فروش داخلی توسط دفتر توسعه پتروشیمی‌ها به صورت هفتگی اعلام می‌شود و نرخ فروش صادراتی به دلیل اینکه متانول سازهای ایرانی به صورت CFR محصولات خود را به فروش می‌رسانند، نرخ فروش صادراتی شرکت‌های ایرانی معمولا نزدیک به «متانول CFR چین» مجله پلتس است. در نهایت با توجه به کمبود قابل پیش‌بینی منابع انرژی در آینده، مصرف مستقیم متانول به عنوان سوخت پاک یا در تولید هیدروژن مصرفی پیل‌های سوختی، بسیار مورد توجه خواهد بود.
