در گفت‌وگو با مدیر دفتر طنز حوزه هنری عنوان شد
جای خالی نشرهای تخصصی در حوزه طنز
«دنیای اقتصاد» درباره وضعیت نشر کتاب در کشور و امکان فضاهای بین‌المللی کتاب برای کشور و همچنین جای خالی نشر طنز در میان ناشران و دغدغه‌های حوزه چاپ کتاب در این حوزه با مدیر دفتر طنز حوزه هنری به گفت‌وگو پرداخته است.
کتاب‌های خوب کماکان پرفروش هستند
عباس حسین‌نژاد، مدیر دفتر طنز حوزه هنری و مدیر نشر پرنده در گفت‌وگویی با «دنیای‌اقتصاد» و در پاسخ به این پرسش که ناشران چگونه در این شرایط سخت اقتصادی هزینه‌های خود را پوشش می‌دهند، گفت: طی چند سال اخیر تیراژ کتاب‌ها کاهش یافته، اما نکته مهم و کلیدی آن است که کتاب‌های خوب همچنان پرفروش هستند، بنابراین اگر بتوانیم کتاب خوب تولید کنیم، این بازار رکود نخواهد داشت. در تولید کتاب خوب نیز باید خلاقیت به خرج داد.
وی در ادامه خاطرنشان کرد: ممکن است فضای بازار سخت شده باشد، اما کسانی که مشتاق کتاب هستند مانند گذشته کتاب خریداری می‌کنند. در کل شرایط زندگی سخت شده است، خانه‌ها نیز کوچک شده است، امکان دارد تعداد افراد کتابخوان نیز کم شده باشد، اما افراد علاقه‌مند کتاب، کماکان علاقه خود را دنبال می‌کنند. در این راستا رسانه‌ها باید به ترویج کتاب‌خوانی کمک کنند. یا نوجوانان علایق خود را در کتاب دارند و یکی از مشتریان کتاب به‌شمار می‌روند.
فضای کار بین‌المللی
حسین‌نژاد در پاسخ به این پرسش که میزان خرید و فروش کتاب ایران در سطح بین‌المللی چگونه است، گفت: شرایط کتاب در فضای بین‌المللی تا حدی سخت است، اما ما در انتشارات خود پنج تجربه چاپ کتاب با آن سوی مرزهای ایران داشته‌ایم که سه کتاب با چین و دو کتاب نیز برای کره‌جنوبی بوده که البته سومین کتاب ما با کره‌جنوبی نیز در دست اقدام است. کره‌جنوبی‌ها در این زمینه بهتر از سایر کشورها هستند. البته در راستای هزینه‌های چاپ کتاب باید اذعان کرد که پولی که مترجم می‌گیرد، از ناشر بیشتر است، به‌ویژه در کره‌جنوبی پول ترجمه بسیار گران است.
علاقه‌مندی به حوزه کتاب در شرق آسیا
مدیر نشر پرنده در پاسخ به این پرسش که چرا به کشورهای ژاپن، چین و کره‌جنوبی برای همکاری فرهنگی علاقه‌مند شده‌اید، گفت: من در سال ۱۳۷۶ در دانشگاه تهران دانشجوی رشته زبان ژاپنی بودم، ما ایرانی‌ها در برابر ژاپن دچار نوعی گنگی هستیم و همین موضوع این کشور را برای ما جذاب می‌کند. البته چین با این اراده که در هر خانه‌ای یک کالای چینی باشد، وارد بازار شده است.
حسین‌نژاد ادامه داد: در دوران دانشجویی در دانشگاه تهران یک مجله فارسی و ژاپنی به نام «درنا» درمی‌آوردیم. پس از آن نیز من وب‌سایتی به نام مرکز مطالعات ژاپن راه‌اندازی کردم. دسترسی به منابع ژاپنی در ایران بسیار در سطح پایینی قرار دارد. تلاش کردیم در این سایت منابع و مقالات خوبی را بارگذاری کنیم. هم‌اکنون نیز قصد دارم مجوز یک مجله با رویکرد سه کشور ژاپن، چین و کره‌جنوبی را بگیرم. البته باید یادآور شد ژاپنی‌ها نگاه از بالا به پایین به ایرانی‌ها دارند، به‌ویژه در فضای فرهنگی این نگاه مشهودتر است.
وی افزود: در دوران دانشجویی ما اجازه داشتیم به سفارت ژاپن برویم و از کتابخانه آنجا استفاده کنیم، آن زمان مجله‌های دو‌زبانه انگلیسی و ژاپنی را بنیاد ژاپن منتشر می‌کرد که زبان‌آموزان بتوانند ژاپنی را بهتر یاد بگیرند که من به همکاران در ایران پیشنهاد دادم این مجله‌ها را به زبان فارسی نیز ترجمه کنند. اما به صورت کلی در عرصه حمایت از اقدام‌های فرهنگی سفارت ژاپن به شدت کاهل است.
مدیر نشر پرنده در ادامه با اشاره به کتاب‌هایی که در ادبیات ژاپن تالیف شده‌اند، عنوان کرد: کتاب «وابی سابی» (بینش ژاپنی در مورد زندگی نه‌چندان بی‌‌نقص ولی کامل) را چاپ کرده‌ایم که حاصل سه سال پژوهش است. همزمان با ما سه نشر دیگر کتاب وابی سابی را ترجمه کرده‌اند، هرچند کتاب ما ترجمه نیست و سه سال درباره آن پژوهش انجام داده‌ایم. این کتاب نشان می‌دهد در مبانی زیبایی‌شناسی ژاپن چه اتفاقی روی داده است و درباره مراسم‌های مختلف از چای تا معماری ژاپن صحبت به عمل آمده است.
حسین‌نژاد در ادامه با اشاره به این موضوع که جزو برنامه‌های ماست که منابع دست اول ژاپنی‌ها را در انتشارات خود ترجمه کنیم، گفت: ما نهمین کتاب خود را بیرون آورده‌ایم و کتابی درباره حمله ژاپن به مدرنیته از ناتسومه سوسه‌کی را ترجمه کرده‌ایم. این کتاب در حقیقت یک سخنرانی است، اما به حدی سطح این سخنرانی بالاست که به عنوان یک اثر ادبی شناخته شده است. در کل این کتاب، کتاب بسیار جذابی است.
وی همچنین با اشاره به کتابی که از موراکامی ترجمه کرده‌اند، گفت: موراکامی یک کتاب با عنوان «داستان‌نویسی به مثابه شغل» دارد که درباره نوشتن صحبت می‌کند که چگونه نویسنده شوید و چگونه با ناشر صحبت کنید. این کتاب در ایران چاپ نشده بود، به این دلیل که غیر از زبان ژاپنی آن در بازار وجود نداشت و دوم اینکه فایل الکترونیک آن موجود نبود. این کتاب را از طریق دوستان از آمریکا خریداری کردیم و قبل از اینکه متن انگلیسی آن دربیاید، آن را به فارسی ترجمه کردیم که هم‌اکنون به چاپ دوم رسیده است. کتاب جذابی است که ترجمه بسیار خوبی نیز دارد. حسین‌نژاد درباره این کتاب عنوان کرد از آنجا که این فرد بازار را به خوبی می‌شناسد و آثارش جزو پرفروش‌های دنیاست، لازم است که هر نویسنده ایرانی آن را مطالعه کند.
اقداماتی که برای ترجمه کارهای فارسی باید انجام داد
مدیر نشر پرنده همچنین در پاسخ به این پرسش که در زمینه ارائه کار فارسی به خارجی‌ها چه اقداماتی انجام داده‌اید، گفت: ماجرا آن است که جمهوری اسلامی برای انتشار کتاب خودش در خارج از کشور دچار یک خطای استراتژیک می‌شود که می‌خواهد به‌صورت مستقیم کتاب‌های خود را چاپ کند که با این رویکرد کتاب نیز به فروش نمی‌رسد، درحالی‌که باید با یک نشر خارجی ارتباط برقرار کرد و با آن وارد مذاکره شد. یا در زمینه محتوا باید گزینش مناسب انجام بگیرد، برای نمونه دوستان یک کتاب تصویری به اسپانیایی ترجمه کرده بودند که در اسپانیا نشد به چاپ برسد و قرار شد در ژاپن مذاکره‌هایی برای چاپ این کتاب انجام بگیرد که در نهایت آنها پذیرفتند. یادآور می‌شوم در مورد این کتاب عنوان شده بود که محتوای این‌چنینی را هر کسی در جهان می‌تواند بنویسد، درباره فرهنگ خود بنویسید که برای ما بسیار جذاب است. بنابراین اگر ناشران خارجی را برای چاپ کتاب متقاعد کنیم، باید از فرهنگ خودمان بگوییم. بدون شک مطالبی که رنگ و بوی ایرانی دارد، بیشتر دیده می‌شود.
جای خالی نشرهای تخصصی در حوزه طنز
مدیر دفتر طنز حوزه هنری در پاسخ به این پرسش که در حوزه مطبوعات نشریات طنز داشته‌ایم، آیا در حوزه تخصصی نشر، انتشارات تخصصی طنز داریم، گفت: انتشارات قاف در حوزه طنز کار خود را آغاز کرد و حتی برخی کارهای این انتشارات درآمد خوبی داشتند، اما مدیر آن کار نشر را رها کرد و وارد فضای نشریه شد. فکر کنم ناشران از اینکه این کتاب‌ها فروش خواهد داشت، آگاهی ندارند. در حالی‌که در حال حاضر حوزه و داستان طنز به‌شدت جواب می‌دهد، برای نمونه داستان آبنباب پسته‌ای ظرف یکی دو ماه به چاپ هفتم رسیده است. نشر چشمه نیز یک بخش طنز راه‌اندازی کرده و کتاب‌هایش به خوبی به فروش می‌رسد.
حسین‌نژاد در ادامه یادآور شد: ما نیز در مجموعه خود طنزهای کوتاه ژاپنی را که بی‌نام هستند در حوزه‌های مختلف جمع‌آوری کرده‌ایم و آن را به چاپ رسانده‌ایم که اتفاقا کتاب بسیار بامزه‌ای شده است.
وی تاکید کرد: من معتقدم اگر ناشری به حوزه طنز ورود پیدا کند، بازار را تصرف خواهد کرد، چراکه فضای بسیار خوبی برای این حوزه وجود دارد و البته داستان بیشتر از شعر طنز طرفدار دارد. اگر سیستم رسمی وارد حوزه طنز شود، بازار بسیار خوبی ایجاد خواهد شد.
بازار سیاه کتاب طنز
مدیر دفتر طنز حوزه هنری همچنین در پاسخ به این پرسش که بازار سیاه کتاب طنز را چگونه ارزیابی می‌کنید، گفت: در زمینه برخی مطالب طنز، محدودیت‌هایی داریم، البته نمی‌دانیم سیستم کشورهای دیگر برای این تقسیم‌بندی در زمینه طنز چیست. در ایران هیچ‌کس کتاب عبیدزاکانی را به‌صورت یک کتاب کامل و رسمی نمی‌فروشد، اگر کلیات عبید زاکانی را خریداری کنیم، هیچ مطلبی در این زمینه در آن وجود ندارد. یا کتاب ایرج میرزا با محدودیت چاپ می‌شود. ما برای کودکان خود نگران هستیم. البته این فضا به‌صورت کلی به خانواده‌ها واگذار شده است. در مجالس رسمی و دیدارهای خصوصی ممکن است این مطالب خوانده شود، اما اجازه نمی‌دهیم فرزندان‌مان این مطالب را بخوانند.
حسین‌نژاد در ادامه گفت: در هر حال طنز آینده دارد و حوزه بسیار جذابی به‌شمار می‌رود. اما باید خلاقانه وارد این حوزه و بازار شد. البته یکی از مشکلات ناشران این موضوع است که در زمان مجوز گرفتن برای انتشارات، کسی آنها را راهنمایی نمی‌کند که چه حوزههایی ظرفیت بیشتر دارند و پرفروش هستند و چه حوزههایی این ظرفیت را ندارد.
وی در پاسخ به این پرسش که آیا شما خودسانسوری نمی‌کنید، گفت: تاکنون ۸۰ کتاب منتشر کرده‌ایم، جنس سانسور ما به‌دلیل محدودیت‌های فرهنگی بوده است. برخی خط قرمزها در طنز وجود دارد، برای نمونه به راحتی نمی‌توان درباره مسائل جنسی صحبت کرد. از این خط قرمزها نمی‌توان عبور کرد. در برخی مواقع سلیقه دخیل است که در دفتر طنز چنین سلیقه‌ای نداشته و نداریم.
مدیر دفتر طنز حوزه هنری در ادامه با تاکید بر این موضوع که در زمینه مجوزها ما چندان سختگیر نیستیم، خاطرنشان کرد: از آنجا که ما خواهان گسترش طنز هستیم، سختگیری چندانی انجام نمی‌دهیم، هرچند ممکن است در زمینه ممیزی برخی علایق و سلیقه خود را نیز دخالت بدهند.
اصالت طنز، رندی است
حسین‌نژاد با تاکید بر این نکته که کار طنزپرداز باید خلاقانه باشد، عنوان کرد: اصالت طنز رندی است و طنزپرداز اگر خلاق باشد، هم می‌خنداند و هم فروش دارد و برای خنداندن مردم اصراری نیست که حتما از خط قرمزها عبور کند. بنابراین رندی اصل ماجرا طنزپردازی است.
وی همچنین یادآور شد: در مجموعه خود ما دو کتاب در دفتر طنز داشتیم که این کتاب‌ها به دلیل ممیزی ارشاد جمع شد و به چاپ نهایی نرسید. من در نشر پرنده اگر با ممیزی ارشاد روبه‌رو شوم با آنها وارد چالش خواهم شد یا مذاکره می‌کنم و گاهی نیز نتیجه گرفته‌ام.
