زاینده‌رود، چشم به راه خلیج فارس!
قرار است با اجرای این طرح، بحرانی رفع شود که چالش بزرگی را در سال‌های اخیر، برای مردم اصفهان رقم‌زده است. مشکلی تحت عنوان کم‌آبی با خسارت‌های فراوان برای مردم، کشاورزان و صنایع که همواره دولت‌ها نیز در طول این دوران درصدد ارائه تدابیری برای حل آن بوده‌اند. و در این میان ،راهکار انتقال آب خلیج‌فارس به استان‌های کم‌آب مانند اصفهان یکی از این تدابیر بوده که در آغاز با مخالفت‌های جدی اما به‌مرور با توجه به شرایط موجود به اجرا گذاشته شد. پروژه انتقال آب به اصفهان حدود ۱۱ سال قبل و اواخر دولت دهم ،آغاز اما با توجه به‌روزهای پایانی دولت وقت، نگاه جدی به آن نشد. پس‌ازآن در دولت یازدهم مقدمات کار فراهم شد که دولت دوم حسن روحانی به مراحل اجرایی شتاب بخشید. در دولت سیزدهم، امید به تحقق انتقال آب از خلیج‌فارس به فلات مرکزی با محوریت استان اصفهان، پررنگ تر شد . پروژه‌ای که گفته می‌شود به طول بیش از هزار کیلومتر تا ساحل در دو فاز اجرایی ،۷۰ درصد آن برای مصرف صنعت و مابقی برای مصرف کشاورزی اقتصادی، آشامیدنی و احیای زاینده‌رود اختصاص پیدا می کند.
آبِ جنوب کی به اصفهان می‌رسد؟
کمبود آب از یکسو و فراوانی آلاینده‌ها از طرف دیگر ،باعث توجیه طرحی می‌شود که بنا به دلایلی مخالفان زیادی را هم دارد.
عده‌ای این پروژه را در شرایط کنونی زاینده‌رود ،بی‌تأثیر دانسته و معتقدند اگرچه انتقال آب ،سریع‌ترین راه‌حل برای بحران خشک‌سالی اصفهان است، اما بهترین راهکار ممکن هم نیست. برای استانی که خود می‌توانست به دلیل زاینده‌رودش حتی در این دوران خشک‌سالی از شرایط آبی قابل قبولی برخوردار باشد. چه‌بسا به‌غیراز بحث هزینه‌های سنگین، درمانی هم برای بی‌آبی اصفهان محسوب نمی‌شود.
در این حال ،سال‌هاست که اصفهان و بسیاری از مناطق مرکزی ایران با بحران کمبود آب مواجه‌اند و انتقال آب از خلیج‌فارس می‌تواند کمکی به تأمین نیازهای آبی شرب، کشاورزی و صنعت در اصفهان باشد و کیفیت زندگی ساکنان این منطقه را بهبود بخشد. به‌علاوه می‌تواند بخشی از مشکلات زیست‌محیطی را که ناشی از کمبود آب و خشک‌سالی است را کاهش دهد و به حفظ اکوسیستم‌های محلی کمک نماید.
حال پرسش آن است اکنون اجرای این پروژه که پرشتاب‌ترین پروژه انتقال آب تاریخ کشور،قلمداد می‌شود و بنا به گفته استاندار پیشین اصفهان با بیش از ۷۰ درصد پیشرفت به دولت چهاردهم تحویل داده شد در چه مرحله‌ای قرار دارد؟
چه میزان آب قرار است به اصفهان برسد؟ و چه زمان، اجرایی می‌شود؟
مهرماه ۱۴۰۲ رئیس دولت سیزدهم در جریان عملیات اجرایی طرح انتقال آب عمان به اصفهان اعلام کرد: زمان اجرای پروژه انتقال آب از دریای عمان به اصفهان به یک‌سوم رسیده است. درواقع کاری که باید در مدت سه سال انجام می‌شد، ظرف یک سال انجام‌شده است.
در ارتباط بااینکه چه مقدار آب به اصفهان می‌رسد مرتضوی استاندار وقت گفته بود با اجرای این طرح در گام نخست با انتقال ۷۰ میلیون مترمکعب، سپس ۲۰۰ میلیون مترمکعب و درنهایت با انتقال ۴۰۰ میلیون مترمکعب آب به اصفهان، مصارف بخش صنعت از زاینده‌رود جدا می‌شود.
قابل‌تأمل آنکه در آبان ماه ۱۴۰۲ معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری اصفهان نیز اعلام کرد : پروژه انتقال آب از دریای عُمان به استان با جدیت در حال انجام است و پیش‌بینی می‌کنیم آب انتقالی، خرداد یا شهریور سال ۱۴۰۳ به اصفهان برسد.
همچنین بزرگ‌زاده سخنگوی صنعت آب در شهریور امسال، از بهره‌برداری فاز اول انتقال آب دریا به اصفهان تا پایان سال خبر داد و گفت: بدون مدیریت مصرف نمی‌توان از تنش آبی خارج شد و اقدامات سازه‌ای و غیر سازه‌ای باید هم‌زمان انجام شود.
اما آخرین خبر در ارتباط با پروژه انتقال آب مربوط به دی‌ماه امسال است که امیر طباطباییان، رییس هیات‌مدیره شرکت تامین آب اصفهان صفه با اشاره به تعریف این پروژه در دو فاز ، گفت :فاز اول از سیرجان تا اصفهان که کلنگ عملیات اجرائی این بخش از ششم شهریور ۱۴۰۱ زده شد و تمام‌کارهای مقدماتی و مجوزها پیش‌ازاین تاریخ انجام‌شده است و اکنون این فاز نزدیک ۸۶ درصد پیشرفت دارد وتاکید کرد :پروژه در این ابعاد و این حجم، در کشور رکورد زده است.
او افزود: کلنگ فاز دوم پروژه یعنی انتقال آب از دریا تا سیرجان، هفتم مهر ۱۴۰۲ توسط رییس‌جمهور (فقید) در سفر به اصفهان زده شد و عملیات اجرایی آن شروع‌شده است و هم‌اکنون پیمانکار همه قطعات تعیین‌شده است.
این مسوول تصریح کرد: درمجموع در کل پروژه دریا تا اصفهان حدود ۴۵ درصد پیشرفت فیزیکی داریم و سرمایه‌گذاری خوبی توسط سهامداران یعنی فولاد مبارکه، ذوب‌آهن، پالایشگاه اصفهان، اتاق بازرگانی و مابقی اتفاق افتاده است، اما نیاز به مشوق‌های دولتی داریم تا این مگا پروژه به سرانجام برسد.
وی بیان کرد : یکی از دلایل رشد و سرعت خوب این پروژه، حمایت دولت سیزدهم و استانداری و ارکان دیگر از وزارت صمت به‌عنوان متولی اصلی این پروژه، سرمایه‌گذاران اصلی و حمایت وزارت نیرو، وزارت اقتصاد و دارایی بوده است و در ادامه نیز نیازمند همین حمایت‌های بیشتر در دولت جدید و سایر بخش‌های مرتبط هستیم که در این صورت، دو تا سه ماه آینده می‌توانیم آب را به اصفهان برسانیم.
یک‌چشم انداز دیگر که هنوز هم مشخص نیست درزمان وعده داده‌شده اجرایی شود یا خیر؟ یا آنکه همانند وعده‌های پیشین ،با تأخیر، روبرو می‌شود.
چند گام اساسی برای احیای زاینده‌رود
انتقال آب از دریای عمان، یکی از چند، پروژه‌ای است که برای احیای رودخانه زاینده‌رود،موردنظر واقع‌شده است . گفته می‌شود نخستین نتیجه اجرای مرحله نخست آن،توقف برداشت آب از زاینده‌رود ،توسط صنایع خواهد بود و سپس در مرحله دوم علاوه بر صنایع، مازاد آب در بخش آشامیدنی، کشاورزی و حقابه محیط‌زیست به مصرف خواهد رسید.
یک پروژه که فعلاً تأمین آب برای صنایع را مورد هدف قرار داده و احتمالاً در آینده اهداف بعدی دنبال می‌شود.
در این میان همان‌طور که اشاره شد عده‌ای مخالف این جریان و تاکید بر آن دارند در صورت تحقق و موفقیت طرح ،انتقال این آب فقط برای مصرف صنعت خواهد بود و بدون شک حل مشکل آب اصفهان منوط به احیای زاینده‌رود است، که این مهم نیز توسط راهکارهایی مانند اجرای پروژه کوهرنگ ۳، بهشت‌آباد ،ساماندهی حریم‌ها، منع انتقال آب به خارج از حوضه و مهم تراز همه همیاری و همبستگی مسوولان استانی به ثمرمی نشیند.
چه‌بسا بازگشت دایمی آب به رودخانه زاینده‌رود نیازمند تمهیدات و سیاست‌هایی است که جدیت مدیران در جهت اجرای پروژه‌های قدیمی‌تر که دو دهه‌ای از تعریف آن‌ها می‌گذرد اما هنوز در نیمه‌راه مانده‌اند در اولویت قرار دارد.
و درنهایت رفع برداشت‌های بی‌رویه در بالادست، اصلاح الگوی کشت در پایین‌دست و بهینه‌سازی و مدیریت مصرف با استفاده از پساب و بازچرخانی آب در این زمینه نقش بسزایی را ایفا می‌کند.
قطعاً در صورت تحقق چند گام اصلی و بازگشت آب دائمی به زاینده‌رود ،مضاف بر حل مشکل آب شرب و آب کشاورزی ،خطرات فرونشست و آلاینده‌ها هم کم‌رنگ‌تر علاوه بر آنکه صنعت گردشگری هم وارد فاز رونق خواهد شد.
