خود بیکاری در اقتصاد ایران

چرایی یک معلول

سه علت برای خروج افراد از دایره بازار کار می‌توان متصور شد: مسوولیت‌های شخصی یا خانوادگی، اشتغال به تحصیل و بی‌نیازی از انجام کار. به همین دلیل زنان خانه‌دار و شاغلان به تحصیل در مقاطع تحصیلی مختلف، بخش عمده‌ای از جمعیت غیرفعال اقتصادی را تشکیل می‌دهند. نکته جالب گروه سوم و بی‌نیازان از شغل هستند که جمعیت قابل‌توجه سه‌میلیون‌نفری دارند. از این تعداد اما  در سال ۹۷، نسبت به سال ۹۶ کاسته شده است.

طبق داده‌های مرکز آمار و اطلاعات راهبردی وزارت کار، بخشی از نیروی کار که به جست‌وجوی شغل نمی‌روند، زیرمجموعه «جمعیت غیرفعال» قرار می‌گیرند و بنابراین نرخ بیکاری، منعکس‌کننده وضعیت آن‌ها نیست.

سال ۹۷ میزان جمعیت خارج از نیروی کار در حدود ۵۳.۹میلیون نفر تخمین زده شد. البته بخش مهمی از جمعیت خارج از نیروی کار، قابلیت کار کردن ازنظر سنی را ندارند. سال ۹۷ حدود۱۴.۱ میلیون نفر از جمعیت کشور کمتر از ۹ سال و در حدود۴.۴ میلیون نفر نیز بیش از ۶۵ سال داشته‌اند. با توجه به جمعیت حدودا ۸۵ میلیون نفری ایران، تقریبا ۲۷ میلیون نفر شاغل یا به دنبال شغل هستند که باید بقیه جمعیت کشور را ازنظر اقتصادی تامین کنند.

 مرکز آمار و اطلاعات راهبردی وزارت کار بر اساس داده‌های نتایج آمارگیری نیروی کار در سال ۹۷، جمعیت خارج از نیروی کار را به تفکیک علت، دسته‌بندی کرده و هفت دلیل اصلی، برای خارج ماندن جمعیت از نیروی کار در نظر گرفته که عبارت‌اند از: «زیر سن کار»، «در انتظار نتیجه اقدامات انجام‌شده و فصل کاری»، «دلسرد و ناامید شدن از پیدا کردن کار»، «اشتغال به تحصیل یا آموزش»، «مسوولیت شخصی یا خانوادگی و بی‌نیاز بودن از انجام کار»، «بیماری ناتوانی جسمی موقت و بارداری» و «سایر». در سال گذشته، علت اصلی خارج ماندن این بخش از جمعیت از نیروی کار، مسوولیت شخصی یا خانوادگی و بی‌نیاز بودن از انجام کار بوده است. این حوزه می‌تواند زنان‌ خانه‌دار را در بربگیرد.حدود دوسوم از جمعیت خارج از نیروی کار را زنان تشکیل می‌دهند که علتش می‌تواند مسوولیت‌های خانوادگی‌ باشد که بر دوش آن‌هاست. مجموعا ۲۳.۵میلیون نفر از جمعیت کشور به علت مسوولیت شخصی یا بی‌نیاز بودن از انجام کار، به جست‌وجوی شغل در سال گذشته نپرداخته‌اند.

 جمعیت غیرفعال

جمعیت خارج از نیروی کار، بازه جمعیتی وسیع‌تری نسبت به «جمعیت غیرفعال اقتصادی» را دربر می‌گیرد. طبق داده‌های مرکز آمار جمعیت غیرفعال اقتصادی سال۹۷ ،۳۹میلیون و۸۰۰ هزار نفر بوده‌اند. بیش از نیمی از غیرفعالان اقتصادی، به دلیل مسوولیت‌های شخصی یا خانوادگی در جست‌وجوی شغل نبوده‌اند. از جمعیت ۲۰.۴میلیون نفری این گروه، بیش از ۲۰ میلیون نفر زن بوده‌اند. پس عمده غیرفعالان اقتصادی کشور را زنانی تشکیل می‌دهند که به‌احتمال‌زیاد خانه‌دار هستند. عامل دوم غیرفعال بودن جمعیت در سن کار، اشتغال به تحصیل یا آموزش است. اما حدود۱۱.۴میلیون نفر از جمعیت کشور به علت تحصیل، از بازار کار خارج مانده‌اند. رتبه سوم از علل عدم ورود افراد به بازار کار، «بی‌نیازی از انجام کار» است. تعداد افرادی که به‌این‌علت به جست‌وجوی شغل نپرداخته‌اند، سه میلیون نفر بوده است. این گروه، بزرگ‌تر از گروهی هستند که به علت دلسرد شدن از جست‌وجوی کار، یا بیماری و ناتوانی جسمی خارج از بازار کار مانده‌اند. بیشتر بی‌نیازان از شغل، مرد هستند و تعداد زنان در این گروه کمتر از ۵۰۰ هزار نفر است. البته تعداد افرادی که بی‌نیاز از انجام کار بوده‌اند، نسبت به سال ۹۶ افت کرده است. در آن سال، تعداد بی‌نیازان از کار در حدود ۱۵۵ هزار نفر از سال ۹۷ بیشتر بود. تقریبا ۵۳۷ هزار نفر به دلیل ناامیدی از پیدا کردن کار در رده جمعیت غیرفعال در سال گذشته قرارگرفته‌اند. بیشتر این جمعیت را مردان تشکیل می‌دادند و سهم زنان در حدود ۴۴ درصد بوده است. ویژگی دیگر جمعیتی این گروه از غیرفعالان اقتصادی، سکونت آن‌ها در شهرها است. تقریبا ۸۰ درصد این افراد در شهرها ساکن هستند.میزان جمعیت غیرفعال در سال ۹۷ نسبت به سال قبل آن، حدود ۴۶۴ هزار نفر افزایش‌یافته است. در نگاه اول، رشد جمعیت غیرفعال می‌تواند به دلسردی افراد از دستیابی به شغل تعبیر شود. اما این رشد جمعیت غیرفعال می‌تواند ناشی از رشد جمعیتی باشد که در بخش «اشتغال به تحصیل» خود را نشان می‌دهد. داده‌ها تایید می‌کنند که در سال ۹۷، افرادی که به علت تحصیل و آموزش از بازار کار جامانده‌اند، افزایش‌یافته و این رشد، معادل ۲۴۰ هزار نفر بوده است. شتاب رشد این جمعیت تندتر از جمعیت غیرفعال بوده و در حقیقت، می‌تواند یکی از علل رشد جمعیت غیرفعال، رشد کلی جمعیت این حوزه باشد.