یک فعال صنعت سنگ خواستار شد
رفع موانع بوروکراسی برای حضور بیشتر در بازارهای جهانی
«مجتبی بیاتی» با اشاره به جایگاه فعلی صنعت سنگ در اقتصاد ایران، توضیح داد: ایران، به‌‌‌لحاظ موقعیت جغرافیایی و ساختار زمین‌‌‌شناسی، دارای ذخایر و منابع عظیم معدنی اعم از معادن فلزی، غیرفلزی و سنگ‌‌‌های ساختمانی است. معادن سنگ ساختمانی ایران، هم از نظر میزان ذخیره، هم از نظر تنوع سنگ و هم از نظر کیفیت و مرغوبیت، دارای جایگاه ممتازی در سطح دنیاست، به‌‌‌نحوی که ایران از نظر تولید و استخراج سنگ ساختمانی، یکی از پنج کشور برتر در سطح جهانی به شمار می‌رود.
او با بیان اینکه معادن به‌‌‌واسطه قرارگیری در مناطق مختلف و بعضا دورافتاده، موجب اشتغال و کارآفرینی در مناطق مختلف و محروم کشور هستند، گفت: همچنین کارخانهها سنگبری زیادی در این صنعت مشغول به فعالیت و کارآفرینی و درآمدزایی در مناطق مختلف هستند ولی این صنعت به دلایل مختلف، در مقایسه با ظرفیت این صنعت، جایگاه شایسته خود را در اقتصاد ایران پیدا نکرده است. در حال حاضر، حدود یک‌‌‌سوم ظرفیت اسمی معادن سنگ فعال است که در صورت فعال شدن تمام ظرفیت، می‌تواند سه برابر اشتغال و درآمد ایجاد کنند. همچنین در حوزه فرآوری، بخش عمده‌‌‌ای از کارخانهها تعطیل است و در صورت فعال شدن، می‌تواند به ارتقای جایگاه آن در صنعت سنگ منجر شود.
مدیرعامل شرکت پویشگران معادن مکنون پارسیان در ادامه خاطرنشان کرد: با وجود این و به‌‌‌رغم داشتن جایگاه ممتاز در سطح جهان از نظر میزان ذخایر و تنوع آن و همچنین داشتن استخراج و تولید مناسب، جایگاه سنگ ایران از نظر تجاری و صادراتی، جایگاه مطلوبی نیست و هیچ تناسبی با ظرفیت‌‌‌ها و پتانسیل‌‌‌های این حوزه ندارد. به نحوی‌‌‌که سهم ایران از تجارت جهانی سنگ در سال‌های متمادی اخیر حدود ۲ درصد است. بدیهی است این سهم از تجارت جهانی، با جایگاه ایران فاصله زیادی دارد.
بیاتی درباره تلاش برای بهبود جایگاه صنعت سنگ در اقتصاد ایران اظهار کرد: در این خصوص، صادرات بلوک سنگ (اصطلاحا سنگ‌خام) قابلیت رشد و توسعه داشته و صادرات سنگ فرآوری‌‌‌شده هم، ظرفیت بسیار ویژه‌‌‌ای برای رشد کمی (مقدار صادرات) و ایجاد ارزش افزوده (افزایش قیمت فروش) دارد. در حوزه صادرات، با توجه به پتانسیل‌‌‌های موجود و ظرفیت بازار جهانی، صادرات سنگ ایران می‌تواند از رقم فعلی که حدود ۲۰۰ میلیون دلار در سال است، طی یک دوره مناسب، تا حدود ۱۰ برابر افزایش پیدا کند.
او درباره وضعیت معادن سنگ، به لحاظ اکتشافات، بهره‌‌‌وری از معادن، تنوع، ماشین‌‌‌آلات و زیرساخت‌‌‌های لجستیکی توضیح داد: به‌‌‌دلیل سرمایه‌‌‌گذاری مناسب از سوی بهره‌‌‌برداران شامل تامین زیرساخت‌‌‌ها، ماشین‌‌‌آلات، تجهیزات، نیروی انسانی و... معادن ایران، به لحاظ وضعیت اکتشافی و بهره‌‌‌برداری، شرایط نسبتا مطلوبی دارند و در صورتی‌‌‌که اقدام مناسبی از سوی مسوولان ذی‌ربط و بهره‌‌‌برداران صورت گیرد، جای رشد و توسعه بیشتری دارند. باراصلی موفقیت و بهره‌‌‌وری در معادن، بر دوش بهره‌‌‌برداران خصوصا بهره‌‌‌برداران بخش خصوصی است و در معادن دولتی و نهادی هم، از طریق به‌‌‌کارگیری پیمانکاران توانمند بخش‌‌‌خصوصی، بهره‌‌‌وری معادن خود را محقق می‌کنند.
این فعال صنعت سنگ ادامه داد: البته به دلیل شرایط خاص اقتصادی کشور و نیز مسائل ناشی از تحریم، در خصوص تامین‌‌‌آلات ماشین‌‌‌آلات سنگین معدنی (اعم از بیل مکانیکی، لودر، بولدوزر، دامپتراک)، مشکلاتی مانند نبود امکان تامین ماشین‌‌‌آلات نو و قیمت‌های بسیار زیاد که نقدینگی زیادی را می‌‌‌طلبد وجود دارد. همچنین تامین قطعات و سرویس و نگهداری آنها را با مشکل مواجه ساخته و در خصوص تعمیرات، مشکلات جدی برای تامین قطعات وجود دارد و با توجه‌‌‌به قیمت‌های سرسام‌‌‌آور و عدم‌دسترسی سریع، فعالیت معدنکاری را دچار مشکل و وقفه می‌کند و باعث بالا رفتن هزینه‌‌‌های تولید می‌شود.
بیاتی در پاسخ به اینکه تاکنون چه حمایت‌‌‌هایی از معدنکاران صورت گرفته است، گفت: در خصوص حمایت‌‌‌های دولتی از معدنکاران، اقدام جدی و تاثیرگذاری از قبیل تسهیلات بانکی یا تامین ماشین‌‌‌آلات صورت نمی‌‌‌گیرد. البته در زمینه حمایت مالی انتظاری هم نیست و معدنکاران نه‌‌‌تنها حمایت مالی نمی‌‌‌خواهند، بلکه به طرق مختلف حمایت می‌کنند. مطالبات مردم و مسوولان محلی و منطقه‌‌‌ای، مسوولیت‌‌‌های اجتماعی، در خصوص کمک‌‌‌های مالی، ایجاد شغل، کمک به توسعه محل از نظر عمرانی، فرهنگی، آموزشی، درمانی و.... وجود دارد و بهره‌‌‌برداران آن را وظیفه خود می‌‌‌دانند، ولی بعضا به صورت اهرم فشار یا عامل بازدارنده صورت می‌‌‌گیرد. قطعا همراهی و رفع مشکل از سوی مسوولان ذی‌ربط، می‌تواند مهم‌ترین حمایت تلقی شود.
او در ادامه با اشاره به قوانین و دستورالعمل‌‌‌های محدودکننده که بعضا از سوی مراکز دولتی وضع می‌شود، گفت: همچنین تعدد مراکز تصمیم‌‌‌گیری (وزارت صمت، محیط‌زیست، منابع ملی) یا مسائل مربوط به حقوق دولتی، مالیات ارزش افزوده و مالیات عملکرد، مسائل بیمه و تامین اجتماعی به نحوی هستند که برآیند آنها به‌‌‌عنوان عوامل بازدارنده، مساله تولید و کارآفرینی را محدود می‌کند و فعالان این صنعت را تحت فشار می‌‌‌گذارد. بنابراین یکی از حمایت‌‌‌های ارزشمند دولتی می‌تواند رفع این مشکلات باشد.
مدیرعامل شرکت پویشگران معادن مکنون پارسیان با اشاره به اقدامات لازم برای ایجاد یک ساختار مناسب برای تعامل بین معدنکاران و تولیدکنندگان سنگ، بیان کرد: در حال حاضر، ساختار‌‌‌های مختلفی در قالب انجمن، خوشه، شهرک و نیز تشکیلات اداری از قبیل سازمان‌های صمت و شرکت شهرک‌‌‌ها برای هماهنگی و تعامل بین اهالی صنعت سنگ وجود دارد، اما برخی موانع وجود دارد که حل و فصل آنها، مستلزم تصمیمات و اقدامات در سطح کلان است.
بیاتی در پاسخ به اینکه اصلاح ساختار صنعت سنگ از کدام بخش باید شروع شود، توضیح داد: همچنین موضوع تحریم و محدودیت‌های بازاریابی و صادرات و انتقال پول، بوروکراسی سنگین و مسائل و محدودیت (اداری، مسائل منطقه‌‌‌ای و محلی) که حل‌‌‌و‌‌‌فصل آنها خارج از اختیار و تعامل بین معدنکاران و تولیدکنندگان سنگ و اهالی این صنعت است. در صورتی که مشکلات کلان اداری، سیاسی و اقتصادی از سوی مسوولان مربوطه حل شود، بخش‌‌‌های مختلف صنعت سنگ، به‌‌‌صورت اجزای یک پیکره و در یک فضای تعاملی ضمن اصلاح و تکمیل ساختار صنعت، به ایفای نقش خود و همکاری با هم خواهند پرداخت.
او همچنین خاطرنشان کرد: علاوه بر موضوعات فوق، یکی از مشکلات جدی، حلقه مفقوده‌‌‌ای است که در زنجیره صنعت سنگ وجود دارد و آن عدم‌فرآوری سنگ به‌‌‌صورت مهندسی و فرآیندی است. بنابراین اصلاح ساختار صنعت سنگ، علاوه بر رفع نقص و تقویت معادن، کارخانهها سنگبری، باید از طریق ایجاد و توسعه واحدهای فرآوری سنگ صورت گیرد، در این صورت محصول نهایی صنعت سنگ ایران، در بازارهای منطقه‌‌‌ای و جهانی قابلیت ارائه و قابلیت استفاده برای مصرف‌کنندگان نهایی را خواهد داشت.
مدیرعامل شرکت پویشگران معادن مکنون پارسیان در پاسخ به اینکه آیا با تزریق سرمایه به معادن یا کارخانهها در شرایط فعلی می‌توان مشکلات صنعت سنگ ایران را مرتفع کرد، گفت: مشکل فعلی صنعت سنگ در حال حاضر مساله سرمایه یا حتی تجهیزات و ماشین‌‌‌آلات نیست، زیرا فعالان این صنعت اعم از معدن‌‌‌داران و کارخانه‌‌‌داران به اندازه ظرفیت اسمی خود ماشین‌‌‌آلات و تجهیزات و سرمایه در گردش دارند. آنچه اهمیت دارد، رفع موانع و مشکلات بوروکراسی و تسهیل فرآیندهای اداری و تعامل در سطح مسوولان منطقه و محلی از یکسو و تکمیل زنجیره فرآوری و ایجاد بازار و دسترسی به بازارهای جهانی از سوی دیگر است.
بیاتی همچنین خاطرنشان کرد: کشور ایران به لحاظ موقعیت جغرافیایی و ژئوپلیتیک و دسترسی به بازارهای بسیار جذاب منطقه‌‌‌ای و بازارهای مستعد بین‌الملل و همچنین وجود بازار قابل‌‌‌توجه و قابل‌‌‌گسترش داخلی، می‌تواند سهم بیشتری از تجارت جهانی سنگ داشته باشد. امروزه بسیاری از معادن و کارخانهها تعطیل هستند و واحدهای فعال هم با بخش کمی از ظرفیت خود کار می‌کنند. راه‌برون‌‌‌رفت از این وضعیت، باز شدن درهای بازارهای منطقه‌‌‌ای و جهانی و افزایش اقلام صادراتی اعم از سنگ کوپ و سنگ بریده (شامل اسلب، تایل و انواع سنگ‌‌‌های فرآوری‌‌‌شده) است. بدیهی است ایجاد تقاضای موثر می‌تواند موتور محرک صنعت باشد و به بهبود و اصلاح زنجیره موجود و رشد و ارتقای آن منجر شود.
او با اشاره به تاثیر ایجاد تقاضای موثر در صنعت سنگ بر ساختار تولیدی کشور و زنجیره تولید، اظهار کرد: ساختار فعلی صنعت سنگ با بازار فعلی این صنعت در وضعیت تعادل با هم هستند، یعنی رابطه علت و معلولی دارند. بنابراین می‌توان گفت هم وضعیت فعلی این صنعت ناشی از بازار و تقاضای فعلی است و هم تقاضا و نوع بازار فعلی، ناشی از زنجیره تولید فعلی است. بدیهی است در صورتی می‌توان به بازارهای جدی و تقاضای موثر پرداخت که زنجیره تولید بتواند به لحاظ کمیت و کیفیت محصولات، جوابگوی تقاضای بازار خصوصا بازار صادراتی باشد.
این فعال صنعت سنگ ادامه داد: به‌‌‌طور مثال در این زمینه می‌توان به چند مورد اشاره کرد. از جمله اینکه افزایش صادرات در بخش سنگ کوپ، مستلزم استخراج سنگ به میزان کافی بر اساس نوع تقاضای بازار و کوپ‌‌‌هایی با ابعاد و کیفیت مناسب است؛ همچنین بخش عمده‌‌‌ای از محصولات کارخانهها سنگبری برای انواع سنگ‌‌‌ها، به صورت ۴۰ طولی یا ۶۰ طولی تولید و در کارخانهها و انبارها ارائه می‌شود، در حالی که تقریبا هیچ تقاضای صادراتی برای آنها وجود ندارد حتی کشوری مثل عراق که مشتری ارزان‌‌‌ترین سنگ‌‌‌های ایرانی است، به صورت طولی سفارش خرید ندارد.
بیاتی در ادامه با بیان اینکه تولید اسلب سنگ در تعدادی از کارخانهها سنگبری، از نظر مقدار و کیفیت تولید تناسب چندانی با تقاضای بازارهای صادراتی ندارد، گفت: در حالی که سهم عمده‌‌‌ای از گردش جهانی محصولات سنگ پروژه‌‌‌های ساختمانی است، در زنجیره تولید امروز کشور، حلقه‌‌‌ای تخصصی برای فرآوری این سنگ‌‌‌ها و همچنین تناسبی بین ظرفیت و میزان این تقاضا و واحدهای فرآوری در ایران وجود ندارد.
او همچنین خاطرنشان کرد: خلاصه کلام اینکه ایجاد تقاضای موثر و دریافت سفارش‌‌‌های عمده از سوی بازارهای منطقه‌‌‌ای و جهانی، مستلزم بازنگری و تکمیل زنجیره سنگ خصوصا اقداماتی از قبیل تقویت کیفی و کمی تولید در معادن، توسعه انبارهای کوپ و اسلب، ایجاد و توسعه واحدهای فرآوری سنگ، تشکیل ایجاد زون‌‌‌های فرآوری سنگ، حضور هدفمند در نمایشگاه‌‌‌های تخصصی، ارتباط مستقیم و موثر بین واحدهای معماری مهندسی و پروژه‌‌‌داران با فعالان صنعت سنگ و سایر اقدامات فنی و تخصصی است.
مدیرعامل شرکت پویشگران معادن مکنون پارسیان با بیان اینکه معضلات اصلی صنعت سنگ در حال حاضر در بخش‌‌‌های مختلف، متفاوت است، گفت: این معضلات در بخش حاکمیتی و اداری شامل تعدد دستگاه‌‌‌های دولتی با مقررات دست و پاگیر و محدودکننده؛ در بخش عملیاتی شامل عدم‌امکان تامین ماشین‌‌‌آلات نو، افزایش سرسام‌‌‌آور قیمت ماشین‌‌‌آلات، تجهیزات و اقلام مصرفی و عدم‌امکان تامین قطعات، به دلیل مسائل ناشی از تحریم، در بخش زنجیره صنعت شامل نبود حلقه مربوط به بخش مهندسی و فرآیندی برای فرآوری سنگ و در نتیجه کاهش امکان ارائه محصول نهایی سنگ فرآوری‌‌‌شده در بازارهای جهانی می‌شود.
بیاتی با اشاره به شروع فعالیت دولت چهاردهم و پیشنهادهایی برای برطرف شدن مسائل و توسعه صنعت سنگ کشور بیان کرد: با آغاز به کار دولت چهاردهم، انتظار می‌رود مراکز دولتی و صنفی برای حمایت همه‌‌‌جانبه نسبت به برطرف کردن مشکلات و تسهیل فعالیت این صنعت، به صورت جدی و مسوولانه ورود کنند. مواردی از قبیل ارتباط نزدیک و موثر و مستمر با فعالان صنعت سنگ، حاکم کردن شعار وفاق در ارتباط بین بخش دولتی و بخش خصوصی، تسهیل قوانین و مقررات جهت تسهیل فعالیت صنعت، بهبود روابط اقتصادی در سطح بین‌المللی خصوصا در منطقه، ایفای نقش و حمایت از اصلاح و تکمیل زنجیره صنعت سنگ و تسهیل فعالیت‌‌‌های تجاری خصوصا در زمینه صادرات از جمله این اقدامات است.
