طیف وسیع خدمات بیمه ملت برای صنعتگران
بنابراین می‌توان قرون ۱۸ و ۱۹ را نقاط عطف تاریخی ورود بیمه به بخش صنعت در جوامع دانست. این موضوع با بیمه‌های دریایی آغاز شد. در واقع یکی از نخستین و مهم‌ترین شکل‌های بیمه صنعتی، بیمه‌های دریایی بود که در دو قرن هفدهم و هجدهم شکل گرفت. این بیمه‌ها به منظور پوشش خطرات مربوط به حمل‌ونقل دریایی و کالاها طراحی شدند.
پس از آن در قرن هجدهم، بیمه آتش‌سوزی به عنوان یکی از اولین نوع بیمه‌ها برای ساختمان‌های صنعتی و تجاری معرفی شد. حادثه آتش‌سوزی بزرگ لندن که خسارات زیادی به بار آورد، از جمله رویدادهای مهمی بود که به توسعه بیمه آتش‌سوزی منجر شد. توسعه صنعت بیمه رفته‌رفته باعث شکل‌گیری بیمه‌های مسئولیت شد که اولین آنها بیمه مسئولیت کارفرماست. با رشد صنایع و افزایش تعداد کارگران، بیمه مسئولیت کارفرما برای پوشش خسارات و جراحات ناشی از حوادث کاری معرفی شد.
بیمه‌های مهندسی و تمام‌خطر نیز در ادامه روند توسعه صنعت بیمه ظهور کرد. این نوع از بیمه‌نامه‌ها برای پوشش هرگونه خسارات اعم از عوامل بیرونی یا درونی همانند خرابی ماشین‌آلات و تجهیزات صنعتی و همچنین پوشش پروژه‌های ساختمانی و مهندسی معرفی شد.
در آغاز قرن بیستم نیز بیمه مسئولیت عمومی وارد میدان بازی شد تا پوشش خسارات ناشی از فعالیت‌های صنعتی به افراد ثالث نیز انجام شود.
به همین منظور برای شناخت وضعیت بیمه‌های صنعتی و رابطه میان فضای بیمه‌گران و صنعت کشور، به بررسی خدمات ارائه‌شده از سوی توانگرترین بیمه کشور، یعنی بیمه ملت می‌پردازیم.
مسئولیت ناگزیر در فعالیت صنعتی
در ابتدا الزامات و وضعیت بیمه مسئولیت را مورد بررسی قرار دادیم. در ماده ۶۰ قانون تامین اجتماعی صراحتاً گفته می‌شود، «حوادث ناشی از کار حوادثی است که در حین انجام‌وظیفه و به سبب آن برای بیمه‌شده اتفاق می‌افتد. مقصود از حین انجام وظیفه تمام اوقاتی است که بیمه‌شده در کارگاه یا موسسه‌های وابسته یا ساختمان‌ها و محوطه آن مشغول کار باشد یا به دستور کارفرما در خارج از محوطه کارگاه عهده‌دار انجام ماموریتی باشد. اوقات مراجعه به درمانگاه یا بیمارستان یا برای معالجات درمانی و توان‌بخشی و اوقات رفت و برگشت بیمه‌شده از منزل به کارگاه جزو اوقات انجام‌وظیفه محسوب می‌شود. مشروط بر اینکه حادثه در زمان عادی رفت و برگشت به کارگاه اتفاق افتاده باشد. حوادثی که برای بیمه‌شده حین اقدام برای نجات سایر بیمه‌شدگان و مساعدت به آنان اتفاق می‌افتد حادثه ناشی از کار محسوب می‌شود».
همچنین در ماده ۹۵ قانون کار نیز گفته می‌شود: «مسئولیت اجرای مقررات و ضوابط فنی و بهداشت کار بر عهده کارفرما یا مسئولان واحدهای موضوع ذکرشده در ماده ۸۵ این قانون خواهد بود. هرگاه بر اثر عدم رعایت مقررات مذکور از سوی کارفرما یا مسئولان واحد، حادثه‌ای رخ دهد، شخص کارفرما یا مسئول مذکور از نظر کیفری و حقوقی و نیز مجازات‌های مندرج در این قانون مسئول است.»
بنابراین قانون تکلیف کارفرما را در شرایطی که کارگری آسیب ببیند و کارفرما مقصر باشد به صراحت مشخص کرده است که بیمه مسئولیت کارفرما، اولین نوع بیمه‌نامه است که پیوند میان صنعت و شرکت‌های بیمه را ایجاد می‌کند.
موضوع بعدی مربوط به مسئولیت مدنی است. در صورت بروز حادثه، قانون‌گذار و دستگاه قضایی یا بازرس کارشناسی به قانون مسئولیت مدنی گریزی می‌زند که اگر کسی عمداً یا سهواً به جان و سلامت کسی آسیب وارد کند، باید جبران کند. پس اگر کارگری وارد محیط کار شود و سلامت خارج نشود، مجوزی به کارفرما داده نشده است که به کارگر آسیب وارد شود. در واقع کارفرمایان مسئول جبران خسارتی هستند که به کارگران به دلیل کار وارد شده است.
پس تکالیف قانونی به صورت کامل مشخص شده‌اند. بنابراین کارفرمایی که کارگری را می‌آورد باید در صورت بروز حادثه، جبران کند. حتی اگر تمام موارد ایمنی رعایت شود، همه الزام دارند بیمه‌نامه مسئولیت مدنی نیز خریداری کنند، زیرا میزان حوادث کاری گسترده است و طیف بزرگی را نیز شامل می‌شود.
نوع دیگر بیمه‌نامه مورد نیاز واحدهای صنعتی، بیمه‌نامه مسئولیت مدنی عمومی است. یعنی اگر ارتباط کاری بین اشخاص حادثه‌دیده و کارفرما وجود نداشته باشد اما این خسارت به واسطه فعالیت یک واحد صنعتی، وارد شود، کارفرما ناگزیر به جبران خسارت است. به‌طور مثال اگر یک واحد صنعتی دچار آتش‌سوزی شود و سایر اشخاص ثالث نیز از این آتش‌سوزی دچار حادثه شوند، جبران ضرر و زیان وارده به آنها نیز بر عهده کارفرما یا مالک واحد صنعتی است.
نوع دیگر از بیمه‌نامه‌های واحدهای صنعتی، بیمه‌نامه تولیدکنندگان محصول در قبال استفاده‌کنندگان و اشخاص ثالث است. اگر تولیدکننده، کالایی را تولید کند و در زمان استفاده از آن محصول خسارتی به خریدار آن کالا و محصول یا اشخاص ثالث وارد شود، بیمه‌گر طبق شرایط بیمه‌نامه اقدام به جبران خسارت خواهد کرد. این نوع بیمه‌نامه در جوامع توسعه‌یافته به شدت مورد استقبال است و به نوعی مکمل خدمات پس از فروش تلقی می‌شود.
این بیمه‌نامه در صنعت بیمه کشور قابل عرضه است و شرکت بیمه ملت علاوه بر فعالیت اثربخش در صدور انواع بیمه‌نامه‌های مسئولیت ذکرشده اعم از کارفرمایی و مدنی، امکان ارائه این بیمه‌نامه را نیز در بخش صنعت داراست. توجه به این نکته ضروری است که این نوع بیمه‌نامه، از انواع بسیار تخصصی است و فرآیند صدور آن نیاز به مشاوره با کارشناسان و متخصصان آگاه در این حوزه دارد.
چالش کفایت پوشش بیمه‌نامه در ساخت و بهره‌برداری
نوع دیگر از انواع خدمات بیمه‌ای مورد نیاز بخش صنعت، بیمه‌های مهندسی است. این نوع از بیمه‌نامه‌ها در دو بخش چرخه حیات ساختمان‌های صنعتی و به اصطلاح ساخت و بهره‌برداری تقسیم می‌شود. در دوره ساخت هر ساختمانی اعم از مسکونی و غیرمسکونی یا سازه‌هایی که برای تاسیسات زیربنایی یا تولید احداث می‌شوند، می‌توانند از ظرفیت بیمه‌نامه‌های دوره ساخت بهره ببرند که در این حوزه شرکت بیمه ملت در حوزه احداث کارخانه‌های فولادی، سیمان و همچنین پتروشیمی و پالایشگاهی فعال بوده و ارائه محصول می‌کند.
پس از ورود به دوره بهره‌برداری نیز بیمه‌نامه‌های مختلفی روی میز انتخاب مدیران صنایع است که عمدتاً شامل پوشش خطرات بیرونی همچون آتش‌سوزی، انفجار و سیل و امثال آن می‌شود یا خطرات درونی مثل توقف و خرابی پیش‌بینی‌نشده ماشین‌آلات یا به اصطلاح شکست ماشین‌آلات اعم از مکانیکی یا الکتریکی را دربر می‌گیرد. این نوع از بیمه‌نامه‌ها به فراخور ریسک پیش‌بینی‌شده کارشناسان در قالب پوشش بدنه، پوشش شکست ماشین‌آلات، تمام‌خطر اموال یا بیمه‌نامه جامع ماشین‌آلات ارائه می‌شوند.
در مورد الزام صدور بیمه‌نامه‌های مهندسی باید گفت در بخش دولتی در تمام نشریاتی که شرایط عمومی پیمان‌ها را تشکیل می‌دهد چه پروژه طرح و ساخت توامان یا پروژه‌های سه‌عاملی الزامات بیمه‌ای دیده شده است و در راستای سیستم توزیع ریسک پیمان بیمه‌نامه‌های مربوطه نیز پیش‌بینی شده است. در بخش خصوصی اما دو حالت وجود دارد که به نوع تامین سرمایه ارتباط زیادی دارد. اگر سرمایه‌گذار خصوصی در یک پروژه باشد، برای کاهش ریسک از دست دادن سرمایه، وجود بیمه‌نامه را به پیمانکار یا پیمانکاران الزام می‌کند. اما در حوزه‌هایی که سیستم تحویل پروژه خوداجرا (In-House)، است این انضباط همانند سایر پروژه‌ها نیست و این بیشتر دلایل فنی، فرهنگی دارد به ترتیبی که کارفرمایانی که ریسک‌پذیر هستند، به قرارداد بیمه، در زمره ابزارهایی که می‌تواند از اموال آنها صیانت کند، توجه کمتری دارند.
تجربه و بررسی‌های عمومی در شرکت بیمه ملت گویای آن است که در دوره بهره‌برداری چالشی که وجود دارد مربوط به کفایت سرمایه بیمه‌نامه می‌شود. در واقع تنها حدود ۳۰ تا ۴۰ درصد بیمه‌نامه‌هایی که بیمه‌گذاران خریداری می‌کنند، کفایت جایگزینی کامل را در زمان موجه با خسارت دارند و بقیه موارد صنایع یا از ابزار بیمه به‌طور کامل بهره‌برداری نمی‌کنند یا اینکه به‌طور کلی از خرید بیمه‌نامه اجتناب می‌کنند، هر چند بخشی از صنایع هم به دلایل هزینه‌ای ممکن است پذیرش ریسک خسارت را به هزینه بیمه ترجیح دهند که امید است در سال‌های آتی با رونق اقتصادی بیشتر این مهم جزو دغدغه‌های مدیران صنعت نباشد.
چتر بزرگ بیمه ملت بر سر آتش‌سوزی و حوادث غیرمترقبه
بیمه‌های آتش‌سوزی شامل سه خطر اصلی است که قابل منفک شدن نیستند و در آیین‌نامه شماره ۲۱ بیمه مرکزی، آتش و صاعقه و انفجار تعریف شده است. البته بیمه آتش‌سوزی می‌تواند ۳۰ خطر اضافی را زیر پوشش خود درآورد که شامل سیل (طغیان آب رودخانه‌ها و دریاها) و زلزله، آتشفشان و طوفان و گردباد و تندباد و ترکیدگی لوله آب و فاضلاب، ضایعات ناشی از ذوب برف و باران، ریزش سقف ناشی از سنگینی برف و سرقت با شکست حرز، خود به خودسوزی و انفجار ظروف زیر فشار صنعتی و دفرمه شدن آنها و خطرات دیگر بیمه‌های آتش‌سوزی اشاره کرد که قابل ارائه در کنار خطرات اصلی هستند.
در بیان کارکرد انواع بیمه‌های آتش‌سوزی می‌توان گفت که برای واحدهای مسکونی، غیرصنعتی و صنعتی قابل استفاده هستند. در این تعریف، واحدهای صنعتی شامل واحدهای دارای ارزش افزوده می‌شوند. در بیمه‌های آتش‌سوزی صنعتی اموال بیمه‌گذار زیر پوشش قرار می‌گیرد که گستردگی زیادی اعم از ساختمان، تاسیسات و ماشین‌آلات و ابزارآلات واحد صنعتی و مهم‌تر از همه موجودی کارخانه دارد که شامل موجودی مواد اولیه و در حال ساخت و ساخته‌شده است. در این بخش از فعالیت بیمه‌گری، بیمه ملت برای واحدهای صنعتی واحدهای تولیدی و اداری مربوطه و انبارها، بیمه‌نامه آتش‌سوزی صادر می‌کند. همچنین این شرکت بیمه، نوعی از بیمه‌نامه‌های شناور نیز دارد که برای موجودی انبارهای واحدهای صنعتی، قابلیت استفاده دارد. در این نوع از بیمه، در ابتدا بالاترین سرمایه‌ای را که بیمه‌گذار فکر می‌کند وجود دارد بیمه می‌کند و سپس در هر ماه به صورت اظهارنامه‌ای، موجودی را اعلام می‌کند و می‌تواند بالاترین سرمایه هر ماه را زیر پوشش قرار دهد. همچنین می‌تواند حق بیمه اضافی پرداخت نکند، زیرا میانگین ۱۲ ماه برای آن لحاظ می‌شود.
البته سرمایه برخی از کارخانه‌های صنعتی بسیار بالاست و طبق آیین‌نامه ۷۶ اگر بالای دو هزار میلیارد تومان باشد، باید از بیمه مرکزی نرخ و شرایط بیمه‌نامه دریافت شود. هرچند سطح توانگری بیمه ملت به اندازه‌ای است که می‌تواند ریسک‌ها را به راحتی پوشش دهد و در این مورد هیچ نگرانی وجود ندارد.
با توجه به اینکه بیمه ملت در حال رشد و توسعه بوده و در سال‌های اخیر سعی بر افزایش سهم بازار خود داشته، در این قسمت نیز بیمه‌های بیمه‌گذاران بزرگی را صادر کرده است که می‌توان به بیمه‌نامه‌های گل‌گهر سیرجان اشاره کرد که حتی در این شرکت برای گندله‌سازی یک خسارت نیز پرداخت شد. همچنین فولاد اکسین که دومین کارخانه بزرگ فولاد است، زیر پوشش بیمه ملت است. هم‌اکنون نیز گروه صنعتی بازر زیر پوشش بیمه ملت قرار گرفته است.
بنابراین در یک جمع‌بندی می‌توان گفت که بیمه ملت در کنار واحدهای صنعتی از انواع مسئولیت تا ساخت و بهره‌بردای و همچنین حوادث طبیعی و غیرطبیعی حضور دارد.
