زیرزمین اقتصاد
اقتصاد غیر قانونی
فعالیتهای نامشروع، خلاف، غیرقانونی و قاچاق، سوءاستفاده از نامهای تجاری، فعالیتهای بزهکارانه مانند دزدی، کلاهبرداری، رشوه، فعالیتهای موادمخدر، قاچاق ارز، جعل اسناد، کشت گیاهان مخدر و... مهمترین حوزههای اقتصاد غیررسمی را تشکیل میدهد.
همه فعالیتهای اقتصاد سیاه، ماهیت غیرقانونی ندارد اما در عمل به صورت غیرقانونی ارایه میشود. فعالیتهایی که به قصد فرار از مالیات یادوری از کنترل قیمت از چشم مسوولان دور میماند نیز در شمار فعالیتهای این بخش از اقتصاد قرار میگیرد.
اقتصاد غیرقانونی، شامل درآمد تولیدشده گروهی از فعالیتهای اقتصادی است که قوانین شکلهای قانونی تجارت را، نقض میکند. فعالان در اقتصاد غیرقانونی به تولید و توزیع کالاها و خدمات ممنوعه اشتغال دارند. جرم شناسان و دوایر قضایی انگیزهای طبیعی برای ثبت و نمایش اندازه، رشد و نتایج اجتماعی فعالیتهای غیرقانونی دارند. از نظر توسعه اقتصادی، قابل توجه ترین فعالیت غیرقانونی تولید موادممنوعه مانند موادمخدر و بازارسیاه نرخ ارز است.
اقتصاد گزارش نشده
اقتصاد گزارش نشده، گروهی از فعالیتهای اقتصادی را شامل میشود که قواعد مالی وضع شده، مانند قوانین مالیاتی را نادیده میگیرد یا از آن فرار میکند. در واقع این بخش از اقتصاد سیاه، مقدار درآمدیست که باید به مقامات مالیاتی گزارش شود اما نشده است. یک معیار مکمل برای اقتصاد گزارش نشده، شکاف مالیاتی، یعنی تفاوت بین مقدار درآمدهای مالیاتی که باید پرداخت میشده و درآمد مالیاتی جمع آوری شده است.
اقتصاد ثبت نشده
اقتصاد ثبت نشده، گروهی از فعالیتهای اقتصادی را شامل میشود که قواعد و الزامات گزارش دهی به مراکز آمار را رعایت نمیکنند. در واقع منظور از اقتصاد ثبت نشده، مقدار درآمد ثبت نشده است. یک جزء مهم در فعالیتهای اقتصادی ثبت نشده درکشورهای توسعه نیافته، تولیدخانوار است. این بخش کالاها و خدماتی را تولید میکند که در همین بخش مصرف میشود. فقدان قیمت برای این نوع از کالاهای تولیدی، باعث میشود که ارزیابی ارزش کالاها دشوار باشد و در حسابهای ملی نادیده گرفته شود.
اقتصاد غیررسمی
بخش غیررسمی اقتصاد، تولیدکنندگان جزء و کارکنان آن ها، کسبه و پیشه وران بدون کارگر و کارکنان خدمات تجاری، حمل و نقل و دیگر خدمات غیررسمی است. با آنکه فعالیت دستفروشان از بارزترین نوع این فعالیت هاست ولی کارگاههای کوچک بدون کارگر که اغلب در خانهها هستند، اهمیت بیشتری دارد. علت کنار گذاشتن بخش غیررسمی ناشی از دشوار و پرهزینه بودن جمع آوری اطلاعات آماری در این بخش است.
کاهش رفاه
هرچند که روی آوردن به اقتصاد سیاه، غیرقانونی و زیرزمینی با هدف افزایش رفاه انجام میشود اما تعدادی از اقتصاددانان مطرح مانند هانسن و بهاگواتی، استدلال کرده اند که چنین فعالیت هایی، رفاه را افزایش نمیدهند و تنها در چارچوب شرایط خاصی، بهبود رفاه در زمینه قاچاق، اتفاق میافتد. البته در این خصوص نظریههای مختلفی وجود دارد که یکدیگر را نقض میکنند. اکثر نظریهها در این حوزه بر این موضوع متمرکز شده اند که رشد اقتصاد پنهان، نرخ رشد تولید ناخالص داخلی را کاهش میدهد چرا که زمینه خروج نهادههای تولید به ویژه نیروی کار را از اقتصاد رسمی فراهم میکند. همچنین کاهش اقتصاد غیررسمی، افزایش معنی دار درآمدهای مالیاتی و کیفیت کالاهای تولیدی را باعث میشود که در نهایت رشد اقتصادی را تحریک میکند.