کارگزاری بانک آینده با برگزاری «همایش آشنایی با بازار سرمایه، روش‌های پذیرش و تامین مالی در بورس» بررسی کرد
سازوکار فعالیت بورسی شرکت‌ها
نگاهی به پتانسیل بازار سرمایه در اقتصاد ایران
«حسین خزلی»، مدیرعامل کارگزاری بانک آینده طی سخنان خود در این همایش، به تشریح حمایت‌هایی پرداخت که بازار سرمایه می‌تواند از اقتصاد ایران انجام دهد. وی گفت: اقتصادها از منظر تامین مالی به دو دسته بانک‌محور و بازارمحور تقسیم می‌شوند.
امروزه در دنیا بانک‌ها و بازارهای بورس به تأمین مالی کمک می‌کنند. با وجود اینکه اقتصادهای بزرگی همچون ژاپن و آلمان همچنان بانک‌محور هستند؛ اما بسیاری از اقتصادهای بزرگ به صورت بازار محور به تأمین مالی شرکت‌ها می‌پردازند. در ایران، بانک‌ها ۱۰۰ سالی است که شناخته شده هستند و بیشترین تأمین مالی در طی این سده، از این طریق انجام شده است.
به گفته خزلی، رشد اقتصادی کشورها در گرو رشد سرمایه‌گذاری است؛ سرمایه‌گذاری در هر اقتصادی توسط بانک‌ها، بخش خصوصی، بخش دولتی، بورس‌ها و سرمایه‌گذاران خارجی انجام می‌شود.
در طول تاریخ همواره بیشترین سرمایه‌گذاری در ایران توسط دولت و بانک‌ها انجام می‌شده و آن‌ها تصمیم می‌گرفتند سرمایه را به کدام بخش اقتصاد تزریق کنند. این دو بخش امروزه با چالش کمبود سرمایه مواجه هستند.
مدیرعامل کارگزاری بانک آینده در ادامه، به نقش سرمایه‌گذاری‌های خارجی در رشد اقتصادی کشورها اشاره و اظهار کرد: این نوع سرمایه‌گذاری به دو گروه سرمایه‌گذاری مستقیم که بیشتر در شرکت‌های نفتی شاهد آن بودیم و سرمایه‌گذاری غیر مستقیم (که تجربه ایران در این عرصه کم است) تقسیم می‌شود. متاسفانه در سال‌های اخیر سهم سرمایه‌گذاری خارجی در اقتصاد ایران بسیار کاهش یافته است.
خزلی با بیان اینکه بورس به عنوان نهاد واسط سرمایه‌های خرد مردم را جمع کرده و با سرمایه‌گذاری آن در بخش‌های مختلف، به رشد اقتصادی کشور کمک می‌کند، خاطرنشان کرد: با این حال، بر اساس آخرین آمارهای ارائه شده تنها ۱۳ درصد تشکیل سرمایه کشور توسط بورس‌ها انجام شده و ۸۷درصد توسط بانک‌ها صورت می‌گیرد. بانک‌های کشور در سال جاری، ۱۷۰۰ همت تسهیلات پرداخت کرده‌اند که تنها ۱۵درصد از این رقم مربوط به تسهیلات جدید بوده است. از طرفی، ۱۰ سال است که از رشد اقتصادی پیش‌بینی شده در برنامه‌های توسعه کشور عقب هستیم و بنابراین تاکنون بورس‌ها هم نتوانسته‌اند نقش خود را در دستیابی به آرزوی رشد ۸ درصدی متمادی کشور ایفا کنند.
تفاوت عمده ساختار تامین مالی در ایران با سایر نقاط دنیا
مدیرعامل کارگزاری بانک آینده با اشاره به اینکه ساختار تامین مالی در ایران تفاوت عمده‌ای با سایر نقاط دنیا دارد، عنوان کرد: در اقتصادهای پیشرفته بانک‌ها عمدتاً خانوارها را تامین مالی می‌کنند و به افراد تسهیلات می‌دهند و با تحریک اقتصادی خانوارها، تقاضای اقتصادی ایجاد می‌کنند و شرکت‌های بزرگ عمدتا با انتشار اوراق، تامین مالی می‌شوند. در واقع، ریسک زیاد پروژه‌های بزرگ، با انتشار اوراق شرکتی کاهش پیدا می‌کند؛ اما در ایران وضعیت متفاوت است و بخش اصلی تسهیلات از سوی بانک‌ها پرداخت می‌شود؛ لذا ضروری است تامین مالی در ایران به سمت‌وسویی حرکت کند که شرکت‌ها برای تامین مالی، به انتشار اوراق یا سهام خود بپردازند.
خزلی اضافه کرد: به منظور رسیدن به رشد اقتصادی ۸ درصدی نیازمند تامین مالی حداقل ۴۰ درصدی از طریق بازار بورس هستیم و امیدواریم بتوانیم با همراهی فعالان اقتصادی به این سمت پیش برویم.
ظرفیت بورس در تامین مالی شرکت‌ها مغفول مانده است
«امیر زندنژاد تهرانی»، مسوول شعبه مشهد(پاژ) کارگزاری بانک آینده هم در این همایش، هدف از برگزاری چنین رویدادی را، آشنایی بیشتر شرکت‌ها با بورس به عنوان بازاری کمتر شناخته‌شده در ایران بیان کرد.
او در ادامه، از حساسیت و اهمیت موضوع تامین مالی برای تداوم روند فعالیت شرکت‌ها گفت و به این موضوع اشاره کرد که تاکنون اغلب تامین مالی شرکت‌ها از طریق بازار پول انجام می‌شده و ظرفیت بورس در این حیطه مغفول مانده است؛ اما با توجه به محدودیت‌های تامین مالی بانک‌ها باید به سمت توسعه تامین مالی از طریق بازار سرمایه برویم؛ زیرا بورس بازاری است که به راحتی می‌توان از طریق آن تامین سرمایه کرد.
«با وجود اینکه خراسان رضوی وزنه بسیار سنگینی در اقتصاد کشور است؛ اما شرکت‌های این استان نقش کمرنگی در بازار سرمایه دارند.» زندنژاد تهرانی با بیان جمله فوق تاکید کرد: بر این اساس ما در کارگزاری بانک آینده بر آن شدیم که به تشریح پتانسیل‌های بورس برای فعالان اقتصادی خراسان رضوی و مشهد بپردازیم. در واقع، از آنجا که خراسان رضوی شرکت‌های بزرگی دارد که به بازار سرمایه ورود نکرده‌اند، ضروری است آگاهی بنگاه‌های اقتصادی نسبت به این بازار و مختصات آن افزایش یابد.
تاکید بر تشریح ظرفیت‌های بورس به منظور اشاعه رویکرد مثبت نسبت به بازار سرمایه
به گفته مسوول شعبه(پاژ) مشهد کارگزاری بانک آینده، افراد و شرکت‌هایی که تفکری سنتی دارند، دارای نگاه و رویکردی منفی نسبت به بازار سرمایه هستند. وی ابراز امیدواری کرد که با تشریح صحیح ظرفیت و موقعیت بورس در حوزه تامین مالی، این نگاه منفی از بین رفته و دیدگاه مثبتی نسبت به بازار سرمایه در میان فعالان اقتصادی اشاعه یابد.
زندنژاد تهرانی خاطرنشان کرد: متاسفانه برخی افراد سودجو وعده پذیرش ۴ماهه و ۶ ماهه شرکت‌ها در بورس را می‌دهند؛ این در حالی است که مراحل ورود به بورس در این مدت طی نمی‌شود؛ بنگاه‌های اقتصادی باید به صورت هوشمندانه و با کمک افراد و تیم‌های متخصص به این عرصه ورود کنند.
مسوول شعبه مشهد(پاژ) کارگزاری بانک آینده خطاب به نمایندگان شرکت‌های خراسانی حاضر در این نشست گفت: در این مسیر، مجموعه کارگزاری بانک آینده، با نیروها و کارشناسان متخصص خود در کنار شما خواهد بود و می‌توانید با اتکا به این نیروهای متخصص، فرآیند پذیرش به بورس را با اطمینان طی کنید. این کارگزاری همواره بازدهی خوبی داشته است و با وجود اینکه در برخی روزها بازار سرمایه روندی منفی را طی کرده، این کارگزاری عملکرد مطلوبی داشته است.
گریزی به روند پذیرش شرکت‌ها در بورس
«سید یاسر مهرآور»، یکی از کارشناسان بازار سرمایه است که به عنوان سومین سخنران این همایش به تعریف روند پذیرش شرکت‌ها در بورس پرداخت. وی با بیان اینکه «مدیریت دارایی»، «مدیریت بدهی»، «مدیریت درآمد»، «مدیریت هزینه» و «حفاظت از دارایی»، پنج فاکتور اساسی برای مدیریت سرمایه است، اظهار کرد: کارآفرین برای پیشبرد امور خود نیازمند سرمایه است و سرمایه‌گذار هم می‌خواهد در کنار کارآفرین باشد. اما این امر چگونه امکان پذیر است؟ تنها راه، وجود ترازنامه، صورت درآمد و هزینه، سود و زیان و بیان ساختار مالی شرکت‌ها به روایت اعداد است.
وی خطاب به نمایندگان بنگاه‌های اقتصادی حاضر در این نشست تاکید کرد: باید در انتخاب روش تامین منابع مالی بسیار دقت کنید؛ در غیر این صورت، با مشکلات بسیاری مواجه می‌شوید. همچنین، اگر به صورت اصولی و با همکاری مشاوران متخصص، روند ورود به بازار سرمایه را طی نکنید، در ورود به این بازار هم دچار چالش خواهید شد.
مهرآور تصریح کرد: نتیجه ساختار مالی صحیح، افزایش جریان نقد آزاد در شرکت بوده که اصل ارزش‌گذاری شرکت‌ها بر مبنای آن استوار است. این جریان نقد آزاد باید در مسیر سرمایه گذاری مولد حرکت کند و از درآمدهای ناشی از آن، بار دیگر سرمایه‌گذاری صورت گیرد. بازار سرمایه تسریع در این اقدام را ممکن می‌کند.
این کارشناس بازار سرمایه، با تأکید بر اینکه بازارهای پولی و مالی برای استفاده دوباره از جریان‌های نقد کوچک و پرداخت آن به تولیدکننده و کارآفرین ایجاد شده‌اند، خاطرنشان کرد: اگر اقتصاد را به بدن انسان تشبیه کنیم، سرمایه باید همچون خون در آن جریان یابد و در این میان، بازارهای مالی همچون قلب عمل کرده و سرمایه‌ها را به بدنه اقتصاد و به دست کارآفرین‌ها برای انجام طرح‌های توسعه می‌رسانند.
مهرآور در ادامه به تشریح ساختار بورس کشور پرداخت و گفت: از سال ۱۳۸۴ و قانون بورس و اوراق بهادار تصویب شده است و شورای عالی بورس بالاترین رکنی است که بر بازار سرمایه نظارت دارد و بازوان اجرایی آن بورس اوراق بهادار تهران، بورس کالای ایران، شرکت سپرده‌گذاری مرکزی، فرابورس ایران و بورس انرژی ایران هستند.
مزایای حضور شرکت‌ها در بورس و فرابورس چیست؟
این کارشناس بورس در ادامه، از مزایای حضور شرکت‌ها در بورس و فرابورس گفت و از امکان تامین مالی آسان و ارزان، افزایش روحیه کارکنان از طریق درک از بازارهای مالی، افزایش کارایی و اثربخشی، افزایش نقدینگی شرکت، بهره‌مندی از معافیت‌های مالیاتی، معرفی شرکت، ارزش منصفانه شرکت و امکان به ثبت رساندن سهام برای اخذ تسهیلات به‌عنوان برخی از این مزایا نام برد.
نقدشوندگی بالا، کاهش ریسک سرمایه‌گذاری به دلیل ارتقای شفافیت، برخورداری از معافیت مالیاتی کمتر برای نقل‌وانتقال در مقایسه با سایر بازارها از دیگر مزایای پذیرش شرکت‌ها در بورس برای سرمایه‌گذاران است که مهرآور به آن اشاره کرد. او افزود: ارزیابی بهتر عملکرد شرکت، دستیابی به معیاری برای مقایسه بنگاه اقتصادی، ارتقای سیستم‌های اطلاعاتی شرکت و افزایش میزان نظارت و کنترل شرکت، از جمله مزایای پذیرش در بورس برای سرمایه‌داران عمده بنگاه اقتصادی است. این کارشناس بازار سرمایه با طرح این پرسش که حضور در بازار سرمایه چه اتفاقی را برای یک شرکت رقم می‌زند؟ عنوان کرد: افزایش ارزش شرکت مهم‌ترین دستاورد ورود به بورس تلقی می‌شود؛ برای نمونه، ارزش یکی از شرکت‌ها از ۱۰ هزار میلیارد تومان اکنون به ۳۶ هزار میلیارد تومان رسیده است. این شرکت تنها ۸ درصد سهام خود را به بازار عرضه کرد و در مقابل ۱۰۰۰ میلیارد تومان منابع مالی دریافت کرد. همچنین، شرکتی دیگر، با ۴۲۰۰ میلیارد تومان ارزش وارد بازار سرمایه شد و اکنون ۶۰۰۰ میلیارد تومان ارزش دارد.
وی همچنین به صف طولانی پذیرش در بورس اشاره کرد و گفت: در حال حاضر ورود به بورس در کمتر از یکسال ممکن نیست و باید دید آن دسته از افرادی که وعده ورود ۶ ماهه به بورس را می‌دهند بر چه اساسی چنین ادعایی می‌کنند؟
روش‌های تامین مالی بازار سرمایه بسیار متنوع است
تبیین روش‌های تامین مالی از طریق بازار سرمایه، موضوع محوری مباحثی بود که چهارمین سخنران این همایش به آن پرداخت. «قلی‌پور»، کارشناس بازار سرمایه به افزایش گرایش شرکت‌ها برای ورود به بورس در دو سال گذشته اشاره کرد و افزود: با وجود اینکه وزن بازار سرمایه در کشور کم است؛ اما روش‌های تامین مالی آن بسیار متنوع است؛ چراکه هر یک از شرکت‌ها باید متناسب با نوع فعالیت خود از یک روش تأمین مالی استفاده کنند. این تنوع موجب افزایش عمق بازار سرمایه خواهد شد. در این میان باید توجه کرد که تأمین مالی و سرمایه‌گذاری دو روی یک سکه‌اند.
وی از دو روش جانبی تامین سرمایه در بورس شامل اوراق بدهی محور و صندوق‌های بورسی نام برد و تصریح کرد: در روش صندوق‌های بورسی، پس از تجمیع سرمایه افراد در صندوق، این ساختار به محلی برای خرید اوراق بدهی تبدیل می‌شود. این نوع صندوق‌ها شامل صندوق‌های خصوصی، صندوق‌های پروژه و ETFها، صندوق‌های املاک و مستغلات و زمین وساختمان و... می‌شوند. روش دیگر، انتشار اوراق بدهی است که در ایران، اوراق مشارکت جزو سنتی‌ترین اوراق بدهی است که نخستین‌بار توسط شهرداری تهران عرضه شد و امروزه تنها شهرداری‌ها از آن استفاده می‌کنند و سایرین از دیگر اوراق از جمله تامین مالی جمعی استفاده می‌کنند.
تأمین مالی از طریق صکوک و مزایای آن
این کارشناس بازار سرمایه در ادامه، به تشریح مزایای تأمین مالی از طریق صکوک پرداخت و گفت: توانایی پرداخت اصل استقراض در زمان سررسید، محدودیت کمتر در تأمین منابع مالی با مبالغ بالا نسبت به بازار پول، توانایی پرداخت سود به صورت ماهانه، فصلی، شش ماهه و سالانه در سررسید، معافیت مالیاتی در بازار سرمایه و تنوع بالاتر روش‌ها، اعتباربخشی به نام تجاری شرکت، امکان عرضه اوراق بهادار و بهره گرفتن از تابلو معاملاتی برای جذب منابع خرد و مردمی، از جمله مزایای این نوع تامین مالی است. علیقلی‌پور، داشتن دو صورت مالی حسابرسی شده غیر مردودی و غیر مشروط، دارا بودن وثائق و ضامن معتبر، توان مالی بازپرداخت هزینه‌های مالی آتی و داشتن شرایط انتشار اوراق مالی اسلامی را از جمله شرایط تامین مالی از طریق ابزارهای بدهی برشمرد. او از مسیر انتشار اوراق مالی اسلامی گفت و اظهار کرد: این فرایند شامل تعیین مشاور، تعیین ارکان، درخواست موافقت اصولی، دریافت مجوز پذیره‌نویسی و انتشار و دریافت پول می‌شود. این کارشناس بازار سرمایه از افزایش سهم ناشران اوراق بدهی از 10 درصد به 25 درصد خبر داد و تأکید کرد: این نشان‌دهنده برنامه‌ریزی شرکت‌ها برای ورود به این بازار است.
ظرفیت بورس کالا در تامین سرمایه
«آرش مرشد سلوک»، یکی دیگر از کارشناسان بورس کالا در ادامه این همایش به ارائه گزارشی در خصوص بورس کالا پرداخت و گفت: بورس کالا پارامترهای متعددی برای تقسیم‌بندی دارد که مهم‌ترین آن، گروه کالاهای پذیرفته شده است؛ در حال حاضر این گروه‌ها شامل سه دسته اصلی صنعتی و معدنی، کشاورزی، پتروشیمی و فرآورده‌های نفتی می‌شود. وی با بیان اینکه در سال گذشته حدود 11000 میلیارد ریال در بورس کالا معامله سهم صورت گرفت، ادامه داد: ابزارها و قراردادهای قابل معامله متعددی در بورس کالا وجود دارد که شامل سلف، نسیه، نقد، اختیار، آتی، سلف موازی، کشف پریمیوم و گواهی سپرده کالا می‌شود. مرشد سلوک تصریح کرد: عمده معاملات بورس کالای فیزیکی به صورت نقد و سلف انجام می‌شود. سلف موازی ابزار دیگری است که برای تامین مالی استفاده می‌شود که بازار موازی است و سلف در آن انجام می‌شود و صنایع توانستهاند حجم معاملات قابل توجهی را با استفاده از این بازار انجام دهند. قراردادهای آتی هم گونه دیگری از ابزارهای بورس کالاست که بر اساس تعهد در برابر تعهد شکل گرفته و در بازار زعفران بسیار مورد استفاده قرار می‌گیرد. قراردادهای آتی یکی از ابزارهای جذاب در دنیا هستند که در بورس کالای ایران نیز ایجاد شده است.
این کارشناس بورس کالا در ادامه به تشریح ابزار اختیار معامله پرداخت و گفت: این ابزار به بیمه بدنه تشبیه می‌شود که در آن یک نفر فروشنده بیمه و دیگری خریدار بیمه است. این قرارداد از جمله ابزارهای جدید بورس کالا می‌باشد که چند سالی است در بورس کالا ایجاد شده و همچنین به‌عنوان ابزار جذابی برای مدیریت مالی و مدیریت ریسک محسوب می‌شود. مرشد سلوک درباره گواهی سپرده کالایی هم گفت: در این روش به پشتوانه کالاهای انبار بورس، اوراقی منتشر و مبادله می‌شود و هرکس این اوراق را دارد می‌تواند آن کالا را تحویل گرفته یا به دیگران بفروشد. ابزار دیگر معاملات در بورس کالا، کشف پریمیوم است که برای معاملات بزرگی از جمله نفت و گاز و پتروشیمی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این کارشناس بازار سرمایه، در ادامه، از انواع روش‌های تسویه در بورس کالا گفت که شامل نقدی و اعتباری و تسویه خالص تعهدات می‌شود. او افزود: انواع حراج در بورس کالای ایران شامل حضوری، پیوسته و یکجا می‌شود. در حراج حضوری یک عرضه کننده در قبال متقاضیان وجود دارد و کالا به بالاترین نرخ متقاضی فروخته می‌شود. در حراج پیوسته، به محض اینکه قیمت خریدار با قیمت فروشنده تطبیق پیدا کند، معامله انجام می‌شود. حراج یکجا که برای فروش عمده محصولات است تاکنون در بورس کالای ایران انجام نشده است.
تشریح انواع صندوق‌های سرمایه‌گذاری کارگزاری بانک آینده
«سید جلال سیدی»، معاون خدمات مالی کارگزاری بانک آینده که به عنوان آخرین سخنران این همایش تریبون را در اختیار گرفت، در صحبت‌هایش به معرفی روش‌های سرمایه‌گذاری مستقیم و غیرمستقیم در بورس و آشنایی با انواع صندوق‌های سرمایه‌گذاری کارگزاری بانک آینده پرداخت. او در ابتدای سخنانش، یکی از دلایل اصلی تمایل نداشتن شرکت‌های خراسانی برای ورود به بازار سرمایه را، مشاوره‌های نادرست در این حوزه برشمرد که توسط مشاوران ناآگاه به شرکت‌ها داده می‌شود و موجب نارضایتی و از بین رفتن اعتماد بنگاه‌های اقتصادی به بازار سرمایه می‌شود. وی در ادامه با بیان اینکه سرمایه‌گذاری‌ها در بازار سرمایه به دو نوع مستقیم و غیرمستقیم تبدیل می‌شود، ادامه داد: از آنجا که همه ما توانایی و وقت نداریم که به صورت مستقیم به بازار سرمایه ورود کنیم، سرمایه‌گذاری غیر مستقیم از طریق کارگزاری‌ها به وجود آمده است که به دو دسته سرمایه‌گذاری مبتنی بر تامین مالی و مبتنی بر مدیریت سرمایه تقسیم می‌شود. تجربه نشان می‌دهد سرمایه‌گذاری غیرمستقیم بازدهی بیشتری داشته و از نقدشوندگی بالاتری برخوردار بوده و هزینه‌های آن هم به مراتب پایین‌تر است. سیدی با اشاره به انواع روش‌های تامین مالی بر اساس سرمایه‌گذاری غیرمستقیم، تصریح کرد: از جمله این روش‌ها می‌توان به تامین مالی جمعی، صندوق جسورانه، صندوق خصوصی، صندوق پروژه، صندوق زمین و ساختمان اشاره کرد. او افزود: همچنین از جمله روش‌های مدیریت سرمایه بر اساس سرمایه‌گذاری غیرمستقیم می‌توان به صندوق املاک و مستغلات، صندوق‌های کالایی شامل صندوق طلا و زعفران، صندوق‌های سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار شامل صندوق شاخص، صندوق مختلط، صندوق اهرمی، صندوق درآمد ثابت، صندوق سهامی و صندوق در صندوق اشاره کرد که هر کدام کاربردها و ویژگی‌های خاص خود را دارد. معاون خدمات مالی کارگزاری بانک آینده در بخش دیگری از سخنان خود به تشریح جزئیات صندوق‌های درآمد ثابت کارگزاری بانک آینده پرداخت و گفت: این صندوق‌ها شامل صندوق صدور و ابطالی گسترش فردای ایرانیان و صندوق قابل معامله گنجینه آینده روشن (صایند) می‌شود.
به گفته سیدی، در صندوق‌های مبتنی بر صدور و ابطال، فرآیند خرید و فروش واحدها در سامانه اختصاصی صندوق یا به صورت حضوری در شعب صندوق انجام می‌شود. NAV قیمت خرید و فروش واحدها نیز بر اساس صندوق کشف و محاسبه می‌شود. او اضافه کرد: همچنین در صندوق قابل معامله گنجینه آینده روشن، معامله واحدهای یک صندوق قابل معامله فرآیندی شبیه به خرید و فروش سهام در بورس دارد. متقاضیان سرمایه‌گذاری در این صندوق‌ها می‌توانند پس از دریافت کد بورسی و با استفاده از سامانه‌های معاملاتی، خرید و فروش واحدهای این نوع صندوق‌ها را آغاز کنند.
