گذر ازهفت خوان تسهیلات مشاغل خانگی
افزایش ۲۰ درصدی اعتبار مشاغل خانگی اصفهان
مشاغل خانگی هر نوع فعالیت اقتصادی است که در فضای منزل و با سرمایه اندک و در فضای کمتر نسبت به سایر مشاغل قابل‌راه‌اندازی است.
مشاغلی است که عمده گروه‌های هدف آن را زنان سرپرست خانوار، کارآفرینان، معلولان، بازنشستگان و روستاییان تشکیل می‌دهند.
که بر طبق گزارش‌ها طی دو سال اخیر ۱۶۰ هزار شغل از این طریق و البته با اتکا به تسهیلات دریافتی ایجادشده است.
قابل‌تامل آنکه چهار هزار و ۵۳۴ نفر از این تعداد که ایجادکننده مشاغل خانگی بوده‌اند مربوط به استان اصفهان در سال ۱۴۰۱ و بخشی از آن‌ها توانستند ۷۴۱ میلیارد ریال تسهیلات ارزان‌قیمت را دریافت کنند.
به گفته مدیر اشتغال و کارآفرینی اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی اصفهان در سال ۱۴۰۱ به یک هزار و ۲۱۳ طرح مشاغل خانگی در بخش مستقل و پشتیبان استان اصفهان، تسهیلات اشاره‌شده پرداخت شد.
قائم‌مقامی در گفت‌وگو با روزنامه دنیای اقتصاد تصریح می‌کند: مشاغل مستقل آن دسته از مشاغلی است که اشخاص به‌طور انفرادی و پس از دریافت مدرک از مراجع معتبر برای خود فعالیتی راه‌اندازی کرده و بسته به تائید دستگاه اجرایی تا ۱۵۰ میلیون وام مشاغل خانگی را دریافت می‌کنند.
اما مشاغل پشتیبان به این معناست که متقاضی تعدادی افراد را تحت پوشش خود قرار داده و مجوز پشتیبان را دریافت کرده است. این افراد تحت پوشش در منازل مسکونی خود، تحت نظر شخص پشتیبان در حال انجام فعالیتی مانند قالی‌بافی هستند که پشتیبان می‌تواند تا سقف ۴ میلیارد تومان تسهیلات مشاغل خانگی را دریافت کند؛ و البته تأکید و اولویت هم بر مشاغل پشتیبانی است که بتوانند اشتغال‌زایی کنند.
این مسوول تصریح می‌کند: دستگاه‌های اجرایی شامل صمت، سازمان صنایع‌دستی و گردشگری و... می‌شود که اطلاع دقیق از همه این دستگاه‌ها از طریق سایت مشاغل خانگی امکان‌پذیر است. وی با اشاره به رُتبه نخست اصفهان، درمجموع تسهیلات تبصره ۱۶ و ۱۸، مشاغل خانگی و روستایی در سال ۱۴۰۱ بیان می‌کند: امسال مجموعه چهار، مورداشاره شده در قالب یک عنوان قرارگرفته و هنوز رتبه‌ها مشخص نشده است.
به گفته قائم‌مقامی اعتبار امسال نسبت به سال گذشته برای اصفهان ۲۰ درصد و برای کشور ۳۰ درصد افزایش داشته است که این اختلاف درصد با توجه به میزان پرداخت و جذب تسهیلات توسط بانک‌ها تعیین می‌شود.
وی تأکید می‌کند: موضوعی که برای افزایش سهم تسهیلات در نظر گرفته می‌شود جذب تسهیلات است که اکنون در مرحله نخست قرارگرفته‌ایم قرار است اگر ۶۰ تا ۷۰ درصد جذب تسهیلات در این مرحله انجام گیرد و مرحله دوم بااعتبار بالاتر آغاز شود.
گفتنی است که اگر نگاهی به اقتصاد کشورهای توسعه‌یافته و درحال‌توسعه داشته باشیم رشد و توسعه کسب‌وکارهای بومی و خانگی بازار محور در این کشورها کاملاً مشخص است.
در حال حاضر کشورهای بسیاری ازجمله انگلستان، استرالیا، چین و ایتالیا ازجمله کشورهای موفق درزمینهٔ توسعه کسب‌وکارهای خانگی به شمار می‌روند که کارآفرینی خانوادگی در آن‌ها روزبه‌روز و به شکل تخصصی در حال گسترش است.
آمارها هم این‌چنین عنوان می‌کند که ۲۳ درصد کل مشاغل در کشورهای توسعه‌یافته و صنعتی را کسب‌وکارهای خانگی به خود اختصاص داده است، درحالی‌که در کشور ما سهم مشاغل خانگی بنا به گفته سید صولت مرتضوی وزیر رفاه در حال حاضر حدود ۴ درصد است که باهدف رسیدن سهم این مشاغل از اشتغال کشور به بالای ۲۰ درصد تلاش می‌شود از ظرفیت دو بانک عامل تخصصی وزارت کار و بانک‌های دیگر استفاده شود.
آیا افزایش تسهیلات، تعداد مشاغل را افزایش می‌دهد؟
و حالا پرسش آن است بانک‌های عامل که موظف به پرداخت وام مشاغل خانگی شده‌اند تا چه میزان همکاری داشته‌اند؟
سال گذشته مبلغ ۳۰۰۰ میلیارد تومان اعتبار برای ایجاد اشتغال خانگی در بودجه ۱۴۰۱ اختصاص پیدا کرد که با کمک بانک مرکزی و بانک‌های عامل بیش از ۹۰ درصد تسهیلات مذکور پرداخت و برای نخستین بار ۲۹۰۰ میلیارد تومان از تسهیلات جذب شد.
اما امسال مبلغ تسهیلات با ۳۳ درصد رشد به ۴۰۰۰ میلیارد تومان افزایش‌یافته است و گفته‌شده است استان‌هایی که دارای عملکرد بهتری در حوزه اشتغال خانگی باشند از تسهیلات بیشتر بهره‌مند خواهند شد.
کریمی بیرانوند معاون اشتغال وزیر کار بیان می‌کند: از ابتدای امسال به ۸ بانک ابلاغ‌شده که موظف‌اند تسهیلات مشاغل خانگی را پرداخت کنند و هیچ بهانه‌ای پذیرفته نیست و سرپرستان بانک‌های استان نیز باید موضوع را پیگیری و با آن‌ها برخورد کنند. سقف تسهیلات پرداختی در حوزه مشاغل خانگی مستقل ۱۵۰ میلیون تومان و برای مشاغل پشتیبان به ازای اشتغال‌زایی برای ۴۰ نفر تا سقف ۴ میلیارد تومان است که به شکل تسهیلات قرض‌الحسنه و با نرخ سود ۴ درصد پرداخت می‌شود.
پرسش دیگر که در ارتباط با تسهیلات مشاغل خانگی مطرح است میزان استقبال افراد نسبت به دریافت آن است و اینکه آیا افزایش تسهیلات موجب راه‌اندازی مشاغل بیشتری خواهد بود؟
بر اساس آمارهای رسمی در سال ۱۴۰۱، درمجموع ۲۱۸ هزار مجوز مشاغل خانگی صادرشده است. درعین‌حال به گفته رئیس دبیرخانه ستاد ساماندهی و حمایت از مشاغل خانگی کشور پارسال ۱۰۳ هزار نفر در حوزه مشاغل خانگی مشغول به کار شدند. بنابراین در سال ۱۴۰۱، به‌رغم صدور ۲۱۸ هزار مجوز جدید، تعداد افرادی که با صدور مجوزها و پرداخت تسهیلات توانسته‌اند به عرصه مشاغل خانگی ورود کنند، ۱۰۳ هزار نفر بوده است که حاکی از فقدان سرمایه و تسهیلات لازم برای این متقاضیان کسب‌وکارهای خانگی است. و امسال با توجه به افزایش تسهیلات چنین مشاغلی بحث آن است تا چه میزان امکان پرداخت آن وجود دارد و صاحبان مجوزهای صادرشده چه زمان، امکان آغاز فعالیت را خواهند داشت؟
به‌علاوه باوجود رشد تورم و افزایش هزینه‌ها این میزان افزایش اعتبار، در صورتی هم که افراد موفق به دریافت آن شوند تا چه مقدار، کفاف کسب‌وکارهای خانگی را می‌دهد؟
از طرفی موانع دریافت وام بسیار زیاد است و شاغلان اندکی موفق به گذر از پیچ‌وخم دریافت تسهیلات مشاغل خانگی می‌شوند. از سویی هم اگر این مراحل با موفقیت سپری شود و اشخاص تسهیلاتی را دریافت کنند با توجه به رشد تورم و گرانی اقلام موردنیاز، نمی‌توان انتظار راه‌اندازی کسب‌وکارهای بیشتری را داشت.
تسهیل گری، رفع موانع و نظارت
به گفته عنابستانی عضو کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی دولت در طی دو سال عمر خود به مشاغل خانگی توجه نکرده و معتقد هستم آن اندازه‌ای که از دولت انتظار داشتیم به اشتغال توجه نکرده چه برسد به حوزه مشاغل خانگی. واقعیت آن است بی‌توجهی دولت نسبت به بحث مشاغل و به‌ویژه مشاغل خانگی در شرایطی صورت می‌گیرد که این راه درآمد به امری متداول در جهان تبدیل‌شده و مشاغل زیادی را تحت پوشش خود قرار داده است.
در ایران نیز متقاضیان راه‌اندازی کسب‌وکارهای خانگی می‌توانند در ۵۱۲ رشته مصوب مشاغل در رشته‌های صنایع‌دستی، فرهنگی و هنری، امور تولیدات دامی، شیلات، صنایع تبدیلی و تکمیلی، تولیدات گیاهی و کشاورزی به فعالیت بپردازند؛ که اسامی ۵۱۲ رشته مصوب مشاغل خانگی در سایت وزارت کار بارگذاری شده و در دسترس متقاضیان کسب‌وکارهای خانگی قرارگرفته است.
اما مسئله بسیار مهمی که اغلب فعالان این حوزه نسبت به آن تأکیددارند تسهیلگری و رفع موانع موجود است به‌ویژه برای زنان سرپرست خانوار یا افرادی که دچار معلولیت و ناتوانی خاص هستند. افرادی که در مناطق محروم سکونت دارند باهنری آشنا اما به دلیل محرومیت‌ها ناتوان از دریافت این تسهیلات هستند قطعاً دریافت تسهیلات برای این افراد به تسهیلگری دولت و نهادهای مربوطه وابسته است. به‌علاوه چنین متقاضیانی که دارای شرایط خاصی هستند می‌بایست با اولویت‌بندی، موردتوجه بیشتر قرار گیرند.
به نظر می‌رسد پس از تسهیلگری و اولویت‌گذاری، نظارت از دیگر ضروریات این مسیر است این‌چنین که وام تخصیص‌یافته برای مشاغل خانگی خرج شود نه آنکه در محلی دیگر هزینه گردد. موضوعی که در کشور ما نه‌فقط در حوزه مشاغل خانگی بلکه درزمینهٔ بسیاری از تسهیلات تخصیصی، به‌کرات شاهد آن هستیم.
