تولید ثروت در یک استان خشک
سهم شهروندان از ماهی تولیدشده در اصفهان چقدر است؟
تولید ثروت در یک استان خشک
وجود منابع آب شیرین و لب‌‌‌‌‌‌‌شور در استان اصفهان ازجمله رودخانه‌‌‌‌‌‌‌ها، چشمه‌‌‌‌‌‌‌ها، قنات‌‌‌‌‌‌‌ها، دریاچه‌‌‌‌‌‌‌های طبیعی و غیرطبیعی و همچنین انواع استخرهای دومنظوره ذخیره آب کشاورزی برای مدیریت بحران خشک‌‌‌‌‌‌‌سالی، استان اصفهان را دارای پتانسیل و زیرساخت‌های مناسبی برای تولید آبزیان کرده‌است. داشته‌‌‌‌‌‌‌های اصفهان برای آبزی‌‌‌‌‌‌‌پروری باعث‌شده تا ۱۰هزار تن‌ماهیان خوراکی که نسبت به برنامه مصوب ششم افزایش ۳۵درصدی را داشته در این استان تولید شود.
تولید انواع ماهیان زینتی، ایجاد اشتغال در حوزه آبزی‌‌‌‌‌‌‌پروری در استان برای حدود چهار‌هزار و ۴۲۶ نفر، تولید ماهیان خاویاری و تولید بیش از ۴۰ کیلوگرم خاویار، تولید بیش از ۳۰میلیون تخم چشم زده ماده‌ماهی قزل‌‌‌‌‌‌‌آلا، تولید آبزیان در خارج از فصل معمول تولیدمثل با اجرای برنامه‌های اصلاح نژاد، تولید بیش از ۶۵میلیون قطعه بچه ماهی قزل‌‌‌‌‌‌‌آلا و صادرات آن به سایر استان‌های کشور ازجمله پیشرفت‌‌‌‌‌‌‌های استان اصفهان درزمینه تولید آبزیان است.
به گفته محمدرضا عباسی، مدیر شیلات و امور آبزیان سازمان جهادکشاورزی استان اصفهان، ایجاد زیرساخت راه‌اندازی شهرک ماهیان صنعتی استان اصفهان، استفاده از آب‌های لب‌‌‌‌‌‌‌شور در تولید ماهی قزل‌‌‌‌‌‌‌آلا و صدور مجوزهای ایجاد زنجیره ارزش تولید آبزیان خوراکی در کشور از دستاوردهای شاخص استان در حوزه آبزی‌‌‌‌‌‌‌پروری است. کپور و آمور، ماهی آزاد پرورشی، ماهیان خاویاری پرورشی و دریایی و قزل‌‌‌‌‌‌‌آلا ماهی‌‌‌‌‌‌‌های پرورشی تولید استان اصفهان هستند.
سمیرم، فریدون‌‌‌‌‌‌‌شهر، گلپایگان و ورزنه قطب تولید ماهی‌‌‌‌‌‌‌های سرد آبی و اصفهان، نایین، خوروبیابانک، اردستان مبارکه کاشان، گلپایگان قطب تولید ماهی‌‌‌‌‌‌‌های‌گرم آبی و کاشان، نجف‌‌‌‌‌‌‌آباد و اصفهان قطب تولید ماه‌های زینتی استان هستند. در سال۱۴۰۰ سهم تولید ماهیان قزل‌‌‌‌‌‌‌آلا در آب‌های لب‌‌‌‌‌‌‌شور بیش از ۲۵۰۰تن و بقیه تولیدات در آب‌های شیرین انجام شد. همچنین در سال‌یادشده ۱۴۷۰ تن‌ماهیان‌گرم آبی (کپور ماهیان) در منابع آبی طبیعی و دریاچه‌‌‌‌‌‌‌ها و انواع استخرهای ذخیره آب و دومنظوره کشاورزی استان تولید شد.
به گفته عباسی در استان اصفهان تعداد ۲۰ واحد فرآوری و کنسرو آبزیان و ۳ واحد کارخانه خوراک آبزیان هم به‌عنوان صنایع تبدیلی و جانبی فعالیت دارند. ارزش کل تولیدات آبزی‌‌‌‌‌‌‌پروری شیلاتی استان در سال۱۴۰۰ به‌‌‌‌‌‌‌غیراز صنایع فرآوری و صادرات بیش از ۱۰هزار‌میلیارد‌ریال بوده‌است.
تولید با آب باران
حدود ۵۰درصد تولید ماهیان خوراکی استان اصفهان به سیستم‌‌‌‌‌‌‌های ذخیره بارانی وابسته است و بنابراین میزان تولید محصولات آبزی در استان با بارش باران نسبت مستقیم دارد.
عباسی می‌گوید: «در استان اصفهان به‌رغم کم‌‌‌‌‌‌‌آبی‌‌‌‌‌‌‌ها، تلاش شد بهره‌‌‌‌‌‌‌وری از آب‌های موجود ارتقا یابد. ازجمله اولویت‌های ۱۰گانه شیلات استان اصفهان می‌توان به ارتقای بهره‌‌‌‌‌‌‌وری از منابع آبی موجود شامل منابع خرد، دریاچه‌‌‌‌‌‌‌ها و رودخانه‌‌‌‌‌‌‌ها اشاره کرد. بخشی از تولیدات آبزی‌‌‌‌‌‌‌پروری در استخرهای ذخیره آب کشاورزی انجام می‌شود. آنها استخرهای دومنظوره هستند که برای ذخیره آب مصرف کشاورزی ساخته‌‌‌‌‌‌‌شده و به سیستم تحت‌‌‌‌‌‌‌فشار مجهز شده و در کنار استفاده از این ذخیره آب برای کشاورزی، تولید آبزیان هم داریم.»
در استان اصفهان علاوه‌بر تولیدات آبزی‌‌‌‌‌‌‌پروری، مراکز فرآوری و صنایع شیلاتی نیز در این چرخه فعال هستند. همچنین بیش از ۱۰ مورد بازارچه تخصصی آبزیان و مراکز عرضه زنده، انواع آبزیان جنوب و پرورشی را در اختیار مصرف‌‌‌‌‌‌‌کنندگان قرار می‌دهند.
مدیر شیلات و امور آبزیان سازمان جهادکشاورزی استان اصفهان توضیح می‌دهد که «استان اصفهان یک دهه است با برنامه‌‌‌‌‌‌‌ریزی مناسب در تولید ماهیان زینتی رتبه اول را دارد و امروز ۷۰میلیون قطعه ماهیان زینتی در استان تولید می‌شود.» عباسی می‌گوید: «رتبه اصفهان در تولید ماهی خوراکی شاید سیزدهم و چهارده‌ام و پانزدهم باشد، چون محدودیت منابع آبی و خشک‌‌‌‌‌‌‌سالی داریم نتوانستیم رتبه بالایی کسب کنیم اما در تولید ماهیان زینتی چون آب زیادی نمی‌‌‌‌‌‌‌خواهد رتبه اول را در یک دهه اخیر داشته و داریم.»
داستان بازار ماهی اصفهان
آن‌‌‌‌‌‌‌طور که عباسی می‌گوید با فرهنگ‌سازی انجام‌‌‌‌‌‌‌شده و ایجاد بازارهای تخصصی ماهیان خوراکی و وجود بیش از ۲۰ واحد عرضه آبزیان به‌‌‌‌‌‌‌صورت منجمد و زنده پرورشی، سرانه مصرف آبزیان در اصفهان به ۱۱ کیلوگرم رسیده و این در حالی است که مصرف ماهی در سال‌های دهه ۷۰ زیر دو کیلوگرم بوده‌است. سرانه مصرف ماهی در کشور ۱۳ کیلو و در کشورهای توسعه‌‌‌‌‌‌‌یافته دو‌برابر این نرخ است.
در بازار اصفهان تنوع در آبزیان نسبت به سایر گوشت‌‌‌‌‌‌‌ها مانند طیور و دام‌ها بالاتر بوده ۳۵ گونه آبزیان در استان توزیع می‌شود و می‌توان گفت اصفهان ترانزیت توزیع آبزیان محسوب می‌شود. عباسی تاکید می‌کند: «اصفهان بارانداز خوبی برای ماهی و آبزیان دارد که در این بارانداز علاوه‌بر اینکه ماهی وارد می‌شود به استان‌های دیگر و خارج از کشور نیز صادر می‌شود. ماهی‌‌‌‌‌‌‌های وارداتی به استان هم در بازارهای تخصصی ماهی عرضه می‌شوند.»
اصفهان نه‌‌‌‌‌‌‌تنها بارانداز تولیدات سایر استان‌هاست که به استان‌ها و کشورهای هدف هم ماهی خوراکی و تزئینی صادر می‌کند به‌طوری‌که در سال۱۳۹۹ بیش از ۱۵۰۰تن انواع ماهیان دریایی و پرورشی باارزش بیش از۵.۹میلیون دلار صادر شد.
اما سهم مردم اصفهان از این تولیدات تقریبا ناچیز است. تنها ماهی پرورشی تولید اصفهان که در اکثر واحدهای صنفی وجود دارد، قزل‌‌‌‌‌‌‌آلا است که آن‌‌‌‌‌‌‌هم به دلیل گرانی از سفره مردم حذف‌‌‌‌‌‌‌شده‌است. قیمت هر کیلو ماهی قزل‌‌‌‌‌‌‌آلا که بهار سال‌قبل حدود ۱۳۰هزار‌تومان بود، شب‌عید به ۲۰۰هزار‌تومان رسید‌و امروز قیمت آن کمتر از ۲۴۰هزار‌تومان نیست.
مسوول یکی از بازارچه‌‌‌‌‌‌‌های عرضه ماهی سطح شهر درباره وضعیت توزیع و فروش ماهی تولید اصفهان می‌گوید: «به دلیل نبود ماهی در اصفهان، عمده‌‌‌‌‌‌‌ترین آبزیان از جنوب کشور وارد استان می‌شود و احتمالا افزایش هزینه کرایه حمل‌ونقل از بندرگاه‌ها دلیل گرانی ماهی است.»
به‌‌‌‌‌‌‌تازگی آرش نبی‌زاده، مدیرعامل اتحادیه تعاونی ماهیان سرد آبی علت کاهش تقاضای قزل‌‌‌‌‌‌‌آلا در کشور را به یکی از خبر‌‌گزاری‌‌‌‌‌‌‌های رسمی کشور این‌گونه توضیح داده: «قیمت این ماهی در توان خرید مردم نیست. همچنین قیمت ماهی قزل‌‌‌‌‌‌‌آلا در بازار داخلی نیز حتی به‌‌‌‌‌‌‌اندازه قیمت تمام‌‌‌‌‌‌‌شده تولید نیست، به همین دلیل تولیدکنندگان تمایل دارند محصولات خود را صادر کنند.۶۰ تا ۷۰درصد قیمت تمام‌‌‌‌‌‌‌شده تولید مربوط به خوراک است. وقتی خوراک بر اساس نوسان‌های ارز تغییر می‌کند و حمایتی از این بخش نمی‌شود تولیدکنندگان مجبور می‌شوند خوراک آبزیان خود را از بازار آزاد خریداری کنند که قیمت محصول نهایی نیز بالا می‌رود.»
