چالش‌های صادرات محصولات کشاورزی
چالش بازگشت محصولات کشاورزی
رعایت استانداردها در بخش تولید کالاهای داخلی، صادراتی و خدماتی یکی از مؤلفه‌های لازم برای دستیابی به پیشرفت هر کشور محسوب می‌شود. مهمی که توسعه صادرات و رونق فضای اقتصادی را به دنبال دارد.
به عبارتی از پیش‌شرط‌های بسیار لازم برای مشتری یابی در بازارهای مورد هدف، ورود به عرصه رقابت و رمز ماندگاری در بازارهای جهانی بشمار می‌رود. چه‌بسا کالاهای بی‌کیفیت و بدون شناسنامه علاوه بر تخریب بازار صادرات، باعث می‌شود کالاهای باکیفیت هم تحت تأثیر قرار گیرند؛ بنابراین درصورتی‌که تولیدکنندگان کشوری نتوانند منطبق بر استانداردهای ملی و بین‌المللی تولیدات خود را به جهان عرضه کنند این فرصت به یک تهدید تبدیل می‌شود. اما یکی از مهم‌ترین محصولاتی که استانداردسازی آن‌ها در این سال‌های اخیر، موردتوجه ویژه‌ای قرار داشته محصولات کشاورزی است. به‌ویژه آنکه اغلب مناطق کشور ما دارای قابلیت‌های کشاورزی فراوانی هستند و می‌توان از این پتانسیل در جهت رونق دهی به صادرات بهره‌مند شد. آن‌هم در شرایطی که کشور بر صادرات غیرنفتی و کاهش وابستگی به صادرات نفت تأکید می‌کند، تمرکز بر صادرات محصولات کشاورزی باهدف اشتغال‌زایی برای کشاورزان و ارزآوری برای کشور اهمیت فراوانی را پیدا می‌کند.
علاوه بر این، مطرح‌شدن محصولات ایرانی در سطح بین‌المللی و شناخته شدن آن‌ها، رقابت را میان تولیدکنندگان افزایش داده تا محصولات باکیفیت‌تری عرضه شود.
حال در منطقه چهارفصلی چون اصفهان باوجود هزاران هکتار مزارع کشاورزی در این استان که ۱۱ درصد از اشتغال و ۷ درصد از تولید ناخالص ملی را به خود اختصاص داده، برتری بیشتری درزمینه تولیدات کشاورزی هم وجود دارد. به‌طوری‌که این استان ازلحاظ تولیدات کشاورزی در رتبه بالایی قرارگرفته و می‌توان از این قابلیت در راستای ورود به بازارهای جهانی استفاده کرد؛ اما به آن شرط که محصولات تولیدشده با استانداردهای جهانی هماهنگ باشد.
باید گفت فقدان وجود استانداردهای متناسب میان کشورها مهم‌ترین چالش درراه صادرات محصولات کشاورزی است، حال‌آنکه عدم وجود استاندارد مناسب در محصولات عرضه‌شده به کشورهای عضو این امکان را می‌دهد که مانع ورود کالا به کشور خود شوند، همان‌طور که به‌دفعات، این اتفاق برای محصولات صادراتی کشور ما افتاده و به دلیل فقدان استانداردهای قابل‌قبول، کالاها بازگشت شده‌اند. تجربه سال گذشته و برگشت فلفل دلمه‌ای و کیوی از سایر کشورها نمونه واضحی از عدم تعریف استانداردها بشمار می‌رود.
در آن زمان، ایراد واردشده بر محصولات کشاورزی صادراتی ما بنا به گفته علایی‌مقدم رئیس سازمان حفظ نباتات، نامشخص بودن پرونده بسترهای تولید برای محصولات مختلف، بود. این مسوول تصریح می‌کند: طی ۲ سال گذشته طبق کنوانسیون جهانی حفظ نباتات نظم نوینی در محصولات کشاورزی دنیا ایجادشده است و باید مشخص باشد در بسترهای تولید محصول کشاورزی چه سموم، آفت‌ها و تغذیه‌ای مصرف می‌شود. بنابراین می‌بایست عملیات کشت، داشت و برداشت ثبت شود و وقتی محصولی وارد کشوری شد بتوانند آن را رصد و پایش کنند.
سامانه‌ای که تا آن زمان، در کشور ما موجود نبود و باعث شد بحث توقف صادرات محصولات سیفی همچون فلفل سبز سروصدای زیادی به راه اندازد.
و اکنون باگذشت بیش از یک سال از جنجال به وجود آمده برای محصولات کشاورزی ایران، پرسش آن است که چه اقداماتی در جهت رفع چالش‌های ایجادشده انجام‌گرفته و آیا در این مدت صادرات محصولات کشاورزی بدون مانع انجام‌گرفته است؟
سلامت محصولات کشاورزی، تائید شد
محصول سالم در آیین‌نامه اجرایی بند ب ماده (۶۱) قانون برنامه چهارم توسعه، به محصولی گفته می‌شود که عاری از عناصر و ترکیبات سمی و آلاینده بوده یا با رعایت حداکثر باقی‌مانده مجاز (MRLs) تولیدشده باشد.
اما در رابطه با تولید محصولات سالم در اصفهان که به‌عنوان یکی از مراکز اصلی تولیدات کشاورزی مطرح است، با توجه به برگشت خوردن محصولات کشاورزی این استان و محسوس شدن این موضوع دریکی دو سال اخیر، اصغر رستمی معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی استان اصفهان در گفتگو با روزنامه دنیای اقتصاد بیان می‌کند: تأمین امنیت غذایی و تولید محصول متناسب با نیاز جامعه یکی از وظایف مهم وزارت جهاد کشاورزی، است ازاین‌رو تولید محصولات سالم با امنیت غذایی و کشاورزی پایدار در دستور کار قرار دارد.
به‌این‌ترتیب طرح محصول سالم، باهدف کاهش مصرف سموم و کود‌های شیمیایی یا به حداقل رساندن آن در فرآیند پرورش محصول اجراشده است این‌چنین که با هماهنگی کشاورزان و آزمایش‌های قبل، درزمان کاشت و پس‌ازآن، کیفیت محصول سنجش می‌شود. این مسوول در ارتباط با دلیل مرجوع شدن محصولات کشاورزی در سال گذشته اظهار می‌کند: موضوع بازگشت خوردن محصولات کشاورزی فقط مربوط به استان اصفهان نبود بلکه محصولات استان‌های دیگر را هم شامل می‌شد.
وی توضیح می‌دهد: جریان ازاین‌قرار بود که تعدادی از سموم مصرف‌شده در ایران در مقصدی چون روسیه ثبت‌نشده بود و به این دلیل محصولاتی که در آن‌ها از این سموم استفاده‌شده بود مرجوع شد تا نوع و میزان سموم مشخص گردد. اما اینکه چرا این اتفاق برای محصولات اصفهان، خبرسازتر شد دلیل آن بود که اصفهان قطب تولید و صادرات فلفل دلمه‌ای است و حتی محصولات چند استان اطراف هم در این مرکز بسته‌بندی می‌شود بر این اساس صادرات فلفل دلمه‌ای از این مبدأ موجب شد که مباحث اشاره‌شده برای استان، پررنگ تراز دیگر نقاط، مطرح شود. این مسوول تصریح می‌کند: و در همان زمان، با توافقات انجام‌گرفته و آزمون‌های آزمایشگاهی، مشخص شد که مشکلی وجود ندارد به‌طوری‌که در این مدت صادرات همچنان ادامه داشته است. رستمی اظهار می‌کند: رصد حد آلاینده‌ها در مباحث آزمایشگاهی و رصد باقی‌مانده سموم در کشور ما و کشور مقصد از اقداماتی است که برای اطمینان یابی از سلامت محصول انجام می‌گیرد.
او تأکید می‌کند: بدون شک سلامت محصول و امنیت غذایی لازمه هر جامعه‌ای است هر کشور که خواستار صادرات محصولاتش باشد حتماً باید محوریتش سلامت محصولات باشد. اتفاقی هم که برای محصولات کشاورزی ما ازلحاظ مرجوع شدن افتاد باعث شد شرایط بر اساس استانداردهای جهانی بیشتر از قبل موردنظر قرار گیرد و وضعیت بهبودی بالاتری پیدا کند.
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی استان اصفهان تصریح می‌کند: در این راستا اقداماتی چون آموزش گلخانه داران، استفاده از بذر سالم، رعایت تناوب محصولات، بحث بسته‌بندی، کیفیت و ارتقای محصول ازجمله مواردی است که در این‌یک سال گذشته با دقت بیشتری موردتوجه قرارگرفته است.
وی ادامه می‌دهد: همچنین از آن زمان تابه‌حال، انجام و توسعه آزمایش‌ها مربوطه بر روی محصولات کشاورزی در کشور جدی‌تر شد؛ زیرا پیش‌ازاین کشورهای مقصد، وجود چنین آزمایش‌هایی را به‌عنوان شرط صادرات تعیین نکرده بودند اما اکنون درخواست گواهی سلامت همراه با محصول داده می‌شود که این تقاضا از سوی ایران، موردپذیرش بوده و انجام‌گرفته است ازآن‌پس هم هیچ محصولی بازگشت نشده است. به گفته رستمی البته قبل از این هم محصولات، سالم بودند ولی انجام آزمایش‌های مربوطه تأییدی بر سلامت محصول است که دراین‌باره همه دستگاه‌های داخلی استان، از جهاد کشاورزی تا غذا و دارو، وزارت بهداشت و بخش خصوصی همراهی لازم را داشته‌اند.
کلام آخر
ضرورت رعایت استاندارد در کلیه مراحل تولید و بازار رسانی و بازاریابی همه محصولات به‌خصوص، کشاورزی که با سلامت افراد در ارتباط مستقیم است امری انکارناپذیر است چون امروزه کیفیت، مهم‌ترین موضوع موردتوجه خریداران، تولیدکنندگان و تأمین‌کنندگان است و شرایط نوین بازار، تجارت و اقتصاد جهانی لزوم حرکت به‌سوی استانداردهای تعیین‌شده را حتمی و قطعی عنوان می‌کند.
بر همین اساس کسب استاندارهای جهانی نه‌تنها به دلایل اصول کیفی و کمی اهمیت دارد. بلکه می‌بایست ازنظر بازارهای بین‌المللی و حضور در بازارهای جهانی بسیار موردتوجه باشد؛ زیرا عدم رعایت استاندارد محصولات کشاورزی مانعی برای صادرات آن‌ها و تهدیدکننده امنیت غذایی است. مشکلی که به ریسک بالاتر سرمایه‌گذاری در بخش کشاورزی افزوده و سرمایه‌گذار، سرمایه خود را در این بخش وارد نمی‌کند. در این حال، اصلی‌ترین راهبرد برای توسعه کشاورزی در کشور در وهله نخست، افزایش سطح سلامت جامعه با اولویت قرار گرفتن تولید محصول سالم و در گام بعد تولید محصول گواهی‌شده، سالم و ارگانیک است.
