کتاب هایی برای طلای سیاه
زندگی‌نامه و تحولات شخصیتی دکتر مصدق
در تاریخ معاصر ایران شاید کمتر شخصیتی مانند دکتر محمد مصدق، این‌قدر موردتوجه تاریخ‌نگاران و متخصصان رشته‌های مختلف علوم انسانی قرارگرفته است. او توانست به‌عنوان یکی از رهبران اصلی نهضت ملی شدن صنعت نفت نه‌تنها در ایران، بلکه در منطقه و همچنین سطح بین‌المللی توجه‌های بسیاری را به خود و خواست و اراده ملت ایران، جلب کند. تحلیل و شناخت شخصیت دکتر مصدق و مجموعه فعالیت‌های او در پیش از نهضت ملی شدن نفت، در دوران آن و پس از شکست این نهضت بسیار جالب‌توجه و درس‌آموز است. برای این منظور سه کتاب جالب‌توجه و قوی را به شما معرفی می‌کنیم که تا الان در صفحه تاریخ اشاره به آن‌ها نکرده بودیم. کتاب نخست «اختیارات، اصلاحات و لوایح قانونی دکتر محمد مصدق» نام دارد که مسعود کوهستانی نژاد آن را تالیف کرده است. کتاب حاوی نکات بسیار مهمی درباره شیوه کار و کنش‌های حقوقی و سیاسی دکتر مصدق است. کتاب دوم «زندگی‌نامه دکتر محمد مصدق» نام دارد و مصطفی اسلامیه آن را نوشته است. این کتاب تلاش دارد تا با کنکاش در چرایی محبوبیت و شکست مصدق، این شخصیت تاریخ صنعت نفت را به مخاطب خود بشناساند. کتاب سوم «آشوب؛ مطالعه‌ای در زندگی و شخصیت دکتر محمد مصدق» نام دارد که احمد بنی جمالی آن را تالیف کرده است. این کتاب نیز چنانکه از نامش پیداست، مصدق را در دل بحران جست‌وجو کرده است. این کتاب تمرکز بسیار بالایی بر تاثیر و تاثر مصدق از دو سال و چند ماه ملی شدن صنعت نفت دارد.
بحران تا بحران (تاریخچه و روزشمار بازار نفت)
تاریخ اقتصاد نفت و تحولات بازار این ماده راهبردی و حیاتی بشر امروز در کمتر کتابی موردتوجه قرارگرفته است. از معدود آثاری که دراین‌باره نوشته‌شده است «از بحران تا بحران» نام دارد. این کتاب به‌دقت کوشیده است تا با استفاده از تجربه تاریخی از تحولات بازار نفت و اقتصادی که به‌واسطه این بازار منطقه‌ای و بین‌المللی به وجود می‌آید، ژرفای تاثیرات صنعت نفت را بر ایران و جهان نشان دهد. از نکات بسیار جالب‌توجه و برجسته کتاب، معرفی ظرفیت‌ها و امکانات و محصولات نفت در ایران و جهان است. این کتاب همچنین سازمان‌هایی را که ارتباط مستقیم و غیرمستقیم با نفت دارند، نیز معرفی کرده است. مخاطب با چنین پیش‌زمینه‌ای وارد دنیای تاریخ اقتصاد نفت می‌شود. پس اگر اصلا اهل صنعت نفت نیستید یا نگرانید که برخی نکات تخصصی را متوجه نشوید، خیالتان راحت باشد با خواندن دقیق و کامل کتاب، هیچ مشکل جدی در فهم آن نخواهید داشت. در بخشی از این کتاب می‌خوانید: «در دهه ۱۳۵۰ خورشیدی با افزایش قیمت نفت در بازارهای جهانی، درآمد نفتی ایران نیز به طرز بی‌سابقه‌ای افزایش یافت؛ اما در پی وقوع انقلاب ۱۳۵۷ و جنگ ایران و عراق، زیرساخت‌های نفت ایران دچار آسیب‌های بسیاری شد که کاهش تولید و صادرات را در پی داشت. هم‌زمان با آغاز دهه ۱۳۷۰ و برطرف شدن عمده مشکلات به وجود آمده، درآمدهای حاصل از فروش نفت رو به افزایش گذاشت. سال ۱۳۷۲ سالی بود که سهم درآمدهای نفتی در بودجه سالانه به اوج خود در بعد از انقلاب رسید؛ اما...». این کتاب را احمد جزایری تالیف کرده است.
افسانه اقبال
احمد راسخی لنگرودی نویسنده کتاب «افسانه اقبال» چندی پیش در گفت‌وگو با نشریه مشعل دلیل به نگارش درآوردن این کتاب را یک کنجکاوی دورودراز و ایجاد پرسش‌های ذهنی در محل کارش دانست. نویسنده که از بازنشستگان باسابقه نفت است، با دقت به جزئیات زندگی و زمانه این شخصیت تاریخ معاصر نفت ایران پرداخته است. شخصیت نگاری‌های تاریخی، یکی از مشکل‌ترین حوزه‌های مطالعات تاریخی است و نویسنده باتجربه بالایی که در نگارش تاریخ نفت داشته به‌خوبی از پس موضوع برآمده است. با خواندن این کتاب نه‌تنها منوچهر اقبال، یکی از باسابقه‌ترین مدیران صنعت نفت ایران را می‌شناسید، بلکه دراثنای این شناخت به نکات بسیار دقیقی درباره شرایط اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی تاریخ حیات او پی خواهید برد. از این منظر می‌توان گفت کتاب «افسانه اقبال» کتابی چندوجهی و چندلایه است که می‌تواند خواننده خود را با تاریخ نفت ایران از سال 1342 تا 1357 خورشیدی یعنی دوران بلند ریاست اقبال بر نفت ایران آشنا کند. در مقدمه این کتاب آمده است: « منوچهر اقبال در 24 مهر 1288 خورشیدی در خراسان به دنیا آمد. پس از گذراندن تحصیلات مقدماتی در سال 1301 موفق به گرفتن دیپلم شد و در 1305، جهت ادامه تحصیل به فرانسه سفر کرد. او در 1312 از دانشکده پزشکی پاریس فارغ‌التحصیل شد و در همان سال به ایران بازگشت. وی در 1313 برای درمان رضاشاه، نزد وی رفت. برخی از عنوان‌ها و شغل‌های واگذارشده به اقبال عبارت‌اند از: معاونت و ریاست بهداری شهرداری مشهد، ریاست بخش بیماری‌های عفونی بیمارستان رازی، معاونت وزیر بهداری در دولت قوام‌السلطنه، وزیر بهداری، وزیر پست و تلگراف، وزیر فرهنگ، وزیر راه، وزیر کشور و استاندار آذربایجان، رهبری حزب ملیون و ریاست دانشگاه تهران. دکتر اقبال در چهارم آذرماه 1356 در مشهد درگذشت. کتاب حاضر، درباره زندگی سیاسی و کارنامه شغلی دکتر منوچهر اقبال به همراه اسناد و تصاویری از وی است»
