خیریه اسلامی
قرض الحسنه مصداق خیر اجتماعی
در آغاز درباره تاریخچه شکل‌گیری خیریه اسلامی توضیحاتی بفرمایید
هر خیریه‌ای برای خود تاریخچه‌ای دارد اما خیریه اسلامی اصفهان در حدود سال‌های ۴۸ و ۴۹، هفت نفر از خیرین که دو نفر از آن‌ها در قید حیات هستند جمع شدند و هرکدام مبلغی اندک را جمع کردند و قرض‌الحسنه اسلامی شکل گرفت. نحوه کارشان نیز ساده بود و یکی از مغازه‌های همین محدوده خیابان دکتر بهشتی که قنادی بود حاضر شد روزانه دو ساعت از محیط کار خود را به این مسئله اختصاص دهد و یک میز و صندلی در قنادی شروع کار ما بود. این هفت نفر چون وجاهت اجتماعی هم داشتند از مردم دعوت می‌کردند و استقبال هم شد. البته ما از روحانیون برجسته هم استفاده می‌کردیم آن‌ها نیز شناختی داشتند و در محافلی که داشتند این کار را تبلیغ می‌کردند و آرام‌آرام ازآنجا کار شکل گرفت و پس از مدتی مکانی را حاج‌آقا حسین قاضی که زیرزمینی پنجاه متری بود به خیریه داد. مردم نیز مجدد استقبال کردند و تقریبا تمام این خیابان به‌جز تعداد کمی، همه در قرض‌الحسنه حساب داشتند، وام می‌گرفتند و پول‌هایشان را در آنجا نگه می‌داشتند، وام‌ها نیز از قدیم تا امروز فقط یک درصد کارمزد دارد و اگر یک نفر وضع مالی‌اش مناسب نیست از همان یک درصد نیز صرف‌نظر می‌شود یا نیم درصد می‌گیرند. قبل از انقلاب اسلامی مردم ایران نیز به دلیل اینکه مردم نسبت به بانک‌ها بدبین بودند ما پول بسیار زیادی را در قرض‌الحسنه از طرف مردم دریافت می‌کردیم و واقعا هم خودمان شگفت‌زده بودیم که این پول‌ها را چه کنیم، هیات مدیره شب‌ها این پول‌ها را در گونی می‌گذاشتند و با ماشین به خانه می‌بردند و فردا مجددا پس می‌آوردند چون آن زمان به بانک‌ها هم حمله می‌شد و امنیتی در بانک‌ها نبود. خوشبختانه بعد از انقلاب هم استقبال شد و خیرین زمینی را با پول خود خریداری کردند و ساختمان فعلی را ساختند و خوشبختانه کسی هم که این زمین را به ما فروخت تخفیف قابل‌ملاحظه‌ای داد. ساختمان نیز آرام‌آرام ساخته شد.
هیات موسس خیره اسلامی مشخصا چه کسانی بودند؟
هیات موسس اولیه هفت نفر بودند که اکثرشان از دنیا رفته‌اند. آن‌هایی که امروز در قید حیات هستند یک نفر حاج عباس صفایی و نفر دوم حاج رضا دهکردی است و هنوز هم همکاری‌شان را ادامه می‌دهند و خیلی صمیمانه و علاقه‌مند به کار ادامه می‌دهند. بقیه نیز از دنیا رفته‌اند. یک کاسب معتبر نیز در این محدوده داشتیم که حاج حسین روح‌الامین بود. در زمان‌هایی که مردم وام می‌خواستند و پولی در قرض‌الحسنه نبود از دخل خود به مردم وام می‌داد و به‌عنوان قرض پس از چند روز پس می‌گرفت. برادران اشواق نیز در این مجموعه فعال بودند.
نحوه ارائه وام توسط قرض‌الحسنه‌ها چگونه است و چه چالش‌های اداری در مسیر کاری خوددارید؟
در طول این مدت نیز خدمت گذاران این قرض‌الحسنه زیاد بوده‌اند که جز هیات امنا و هیات مدیره آمده است. یکی از امتیازات این قرض‌الحسنه‌این است که همواره پاسخگوست یک اتاق‌داریم به نام وام که یک نفر از اعضا هیات مدیره در آنجا با فرد صحبت می‌کند و با یک تعدیل وام را در اختیار قرار می‌دهد. سابق کار خیلی راحت‌تر بود اما الان به مناسبت قوانین دست و پاگیر بانک ما خیلی محدودشده‌ایم مثلا در آن زمان دو نفر می‌آمدند یک نفر وام‌گیرنده بود یک نفر هم ضامن که فرم را پر می‌کردند، یک چک می‌دادند و همان موقع پول را دریافت می‌کردند، شاید نیم ساعت طول نمی‌کشید ولی الان شیوه کار به این صورت است که به لحاظ مقررات بانک مرکزی به‌این‌ترتیب است که وام‌گیرنده تقاضا می‌کند و یک وام فوری داریم که بلافاصله سه تا پنج میلیون تومان دریافت می‌کند ضامن فرد نیز یک چک می‌دهد وام‌گیرنده نیز یک سفته می‌دهد. الان چون تعداد مراجعه‌کنندگان زیاد است پس از سه روز پول را دریافت می‌کند. هنوز هم خوشبختانه این شیوه ادامه دارد و همواره هم تلاش کردیم از یک درصد بیشتر کارمزد نگیریم.
خیریه‌ها و قرض‌الحسنه‌ها فقط در حوزه وام فعالیت می‌کنند یا فعالیت‌های دیگری نیز دارند؟
این‌ها کمی درروش باهم متفاوت هستند، بگذارید طور دیگری برای شما بگویم! افرادی بودند که مراجعه کردند و مخفیانه گفته‌اند کسی هست از شما وام گرفته باشد و نتواند بدهد؟ ما فهرست‌ها را در اختیار قرار می‌دادیم که این افراد وام خود را پرداخت نکرده‌اند و بلافاصله آن خیر پول داده است و وام‌های عقب‌مانده را پرداخت کرده است. از این خاطرات شیرین بسیار است و قرض‌الحسنه همواره محل خدمت بوده است و در موارد بسیار اندکی بوده است که قرض‌الحسنه با نیت‌های دیگر درست‌شده باشند. ما یک حدیث از امام معصوم علیه‌السلام را در اینجا خطاطی کرده‌ایم با این مضمون: ثواب صدقه ده برابر است و ثواب قرض‌الحسنه هجده برابر! از امام می‌پرسند چرا صدقه ثواب کمتری از قرض‌الحسنه دارد، پاسخی که ایشان می‌دهند این معنا را دارد: پولی را که صدقه می‌دهید یک پشتی نرم زیر سر طرف گذاشته‌اید اما کار دوم یک کار مولد است و پول را برمی‌گرداند. این کار چون یک عبادت مهم است ازاین‌جهت قرض‌الحسنه‌های خوبی داریم که کمک‌کننده مردم هستند. اگر دولت و بانک مرکزی درست تشخیص دهند یکی از ارکان مهمی که در کنار دولت به مستضعفین می‌تواند کمک کند همین قرض‌الحسنه‌ها هستند. یک خیریه دیگر نیز داریم که در جهت تامین جهیزیه فعالیت می‌کند و یک خیریه دیگر که کارآفرینی می‌کند.
هزینه‌های قرض‌الحسنه‌ها و خیریه‌ها چگونه تامین می‌شود؟
خیریه‌ها که از اسمشان معلوم است، کار اقتصادی نمی‌کنند و بیشتر کمک می‌کنند، در واقع وجوهی را از خیرین می‌گیرند و به‌نوعی احتیاجات مردم را برطرف می‌کنند، قرض‌الحسنه سود ده نیست بلکه به‌صورت وام راهگشای مردم است، الان نیز خیریه‌ها وضعیت ایده آلی ندارند و شرایط اقتصادی طوری است که خیرین هم کم شده است سابق خیریه‌ها مراسم گل‌ریزان می‌گرفتند و وجوهی از خیریه گرفته می‌شد. البته هنوز هم افرادی هستند که وجوه مختلفی را در قرض‌الحسنه‌ها هزینه می‌کنند.
میزان کارمزد مجموعه شما چقدر است؟
خیریه‌ها کارمزد نمی‌گیرند، هزینه خیریه‌ها توسط خیرین تامین می‌شود خیریه‌ای که در زمینه درمان کار می‌کند صرفا وجوهی از مردم تهیه می‌کند و صرف هزینه‌های درمان می‌کند. کارمزد برای وام و قرض‌الحسنه‌هاست که تا چهار درصد اجازه دریافت کارمزد دارند و خیلی به‌ندرت قرض‌الحسنه‌ای پیدا می‌شود که مثل ما یک درصد کارمزد بگیرد.
چه تعداد قرض‌الحسنه در استان فعالیت دارند؟
در اصفهان آمارها متفاوت است اما می‌توانم بگویم تا حدود ۶۰۰ قرض‌الحسنه در استان فعالیت دارند.
تفاوت عمده میان کارکرد بانک‌ها و فعالیت مجموعه شما چیست؟
بانک که وام عادی ندارد و اگر وام خواستید حتما باید یک توجیه اقتصادی پشت آن باشد و در چند سرفصل خاص وام می‌دهند. اگر شما به بانک رجوع کنید که پنج میلیون تومان وام بگیرید باید روند زیادی را طی کنید. کسانی که در قرض‌الحسنه وام می‌گیرند نیازهای خرد دارند که بانک‌ها رفع نمی‌کنند اما این کار توسط قرض‌الحسنه انجام می‌شود.
میزان حداکثر و حداقل وام پرداختی قرض‌الحسنه‌ها چقدر است؟
قرض‌الحسنه وام‌های عادی از سه تا پنج میلیون تومان دارد یک وام ازدواج هم داریم که به افرادی که یک سال است ازدواج‌کرده‌اند پانزده میلیون تومان می‌دهیم افرادی هم که پول گذاشته‌اند می‌توانند خودشان وام بگیرند یا افرادی را معرفی کنند که از امتیازشان استفاده کنند. سقفمان نیز سی میلیون بود اما بانک مرکزی محدودیت ایجاد کرد و به پانزده میلیون تومان رسیدیم.
وام‌های خانوادگی نیز طی سال‌های اخیر از رونق بسیاری پیداکرده‌اند؛ قرض‌الحسنه‌ها در این زمینه چه تاثیری داشته‌اند؟
وام‌های خانوادگی از قدیم وجود داشت که در فامیل جلساتی برگزار می‌شد که جلساتی عقیدتی، اجتماعی، فرهنگی، جلسات قرآن و... هست و صندوق‌های خانوادگی شکل می‌دهند قرض‌الحسنه‌ها نیز کمک می‌کنند و قرض‌الحسنه ما هم به تعدادی از این صندوق‌های خانوادگی کمک می‌کند که در سال‌های اخیر نیز پررنگ شده‌اند.
علت رونق وام‌های خانوادگی تا چه حد ناشی از سخت شدن شرایط بانک‌هاست؟
مسلما همین است، بانک‌ها وام خرد نمی‌دهند و روند سختی نیز دارند یا باید مسکن بخرید یا توسعه کسب‌وکار و مانند آن‌که در مورد بسیاری صدق نمی‌کند.
یک خاطره کمتر شنیده‌شده از دوران فعالیت قرض‌الحسنه هم برای خوانندگان ما تعریف کنید!
ما برای هرروز یک خاطره داریم چون افراد با سلایق و نیازهای متفاوت مراجعه می‌کنند، آن موقع که ما ده هزار تومان وام می‌دادیم، کسانی بودند که این پول را می‌گرفتند و قسمتی از مشکلشان را حل می‌کردند. کسی هم یک مشکل را حل می‌کرد و سراغ وام دیگری می‌رفت و مشکل بعدی را حل می‌کرد و به کمک قرض‌الحسنه کارهای زیادی حل می‌شد؛ مثلا یکی از مراجعه‌کننده‌ها که از فرهنگیان عزیز بود درخواست وام کرد آن موقع ده هزار تومان وام می‌دادیم، فرد خوش‌حسابی هم بود و چهار وام گرفت و خیلی خوشحال بود و می‌گفت با وام اول برای پسرش که دانشجو پزشکی شده بود وسایل لازم را خریده، به گفته خودش با وام‌های بعدی نیز آرام‌آرام دیگر هزینه‌های تحصیل فرزندش را داده بود وقتی هم که درس فرزندش تمام شد مطبی در محله زد و اعلام کرد که هرکسی در هر زمان مشکلی دارد به ما رجوع کند. از این قبیل افراد زیادند که ادعا دارند زندگی‌شان با قرض‌الحسنه متحول شده، ضمنا ما یک سایت داریم که چند سال پیش از مردم را تقاضا کردیم خاطرات خود را برایمان بنویسند و حالا آن مجموعه برای مطالعه در اختیار عموم قرار دارد.
