چالش نیروی انسانی
مهاجرت استارتآپهای اصفهان را تهدید می‌کند
اکوسیستم نابالغ اصفهان
مهران کرمی مدیرعامل مرکز نوآوری و شتاب‌دهنده هاب اصفهان، معتقد است اکوسیستم استارت‌آپی اصفهان به‌رغم تلاش‌های بسیار اما هنوز به بلوغ لازم نرسیده است. او از تلاش‌هایش برای به ثمر نشستن شتاب‌دهنده‌ها در اصفهان می‌گوید. شتاب‌دهنده‌هایی که تعداد فعالانش در اصفهان بیشتر از ۲تا۳ عدد با حدود۴میلیارد تومان سرمایهگذاری نیست. کرمی رشد و بلوغ یک شتاب‌دهنده را منوط به ورود افراد صاحب ایده‌ای می‌داند که قصد راه‌اندازی یک استارت‌آپ رادارند.
او می‌گوید:» زمانی در اصفهان ورودی به شتاب‌دهنده‌ها بسیار زیاد بود، رویدادهای زیادی برگزار می‌شد و افراد مختلفی بودند که خواهان حضور در شتاب‌دهنده‌ها بودند. در آن زمان بحث شتاب دهی در اصفهان خیلی قوی نبود، اما حالا که بحث شتاب دهی به اصول و چارچوب حرفه‌ای رسیده و قوی شده و ساختار شتاب دهی را دنبال می‌کند، تعداد ورودی‌ها کم شده است.قبلا شتاب‌دهنده‌ها فراخوان می‌زدند و افراد را جذب می‌کردند اما الآن باید به درِ خانه افراد برویم و از آن‌ها بخواهیم که وارد شتاب‌دهنده بشوند و کسب‌و‌کاری راه‌اندازی کنند.»
مهاجرت تیمی
به گفته مدیرعامل مرکز نوآوری هاب اصفهان،در حوزه اکوسیستم استارت‌آپی، اصفهان و دیگر شهرهای کشور نسبت به تهران ، ارکان تثبیت‌شده ندارند و امروز شاهد چالش نیروی انسانی هستیم. کرمی معتقد است که یک اکوسیستم نمی‌تواند در یک بعد بسیار قوی و در بعد دیگر ضعیف باشد و تک‌تک بخش‌ها باید متناسب باهم پیش بروند و این تناسب است که می‌تواند به شکوفایی یک اکوسیستم کمک کند. کرمی از مهاجرت تیمی استارتآپهای اصفهانی به پایتخت خبر می‌دهد:«در سال‌های گذشته مهاجرت نیروی انسانی از اصفهان به تهران و دیگر شهرها چالش اساسی استان بود اما در سال‌های اخیر شاهد مهاجرت تیم‌های استارت‌آپی به‌صورت کامل به تهران و دیگر نقاط هستیم. به نظر من اصفهان یکی از بهترین بازارها را در بین شهرهای ایران دارد اما به دلیل توان پرداختی متفاوت سرمایه‌گذاران، نبود فرهنگ کار تیمی و.... مهاجرت این تیم‌ها افزایش‌یافته است.» اگر با دید یک اکوسیستم کارآفرینی به شهری مانند اصفهان نگاه شود به‌طور حتم در برخی ارکان و اجزا مانند پرورش نیروهای انسانی توانمند، سازوکارهای کسب‌وکار، حمایت و سرمایهگذاری از استارت‌آپ‌ها، نیاز مبرم وجود دارد.
در حال حاضر بسیاری از استعدادهای اصفهان به تهران مهاجرت کرده‌اند تا اصفهان از افراد صاحب‌تجربه‌اش بی‌بهره بماند. البته اینکه افراد زیادی از اصفهان به تهران مهاجرت می‌کنند یا در تهران متمرکز هستند، به حوزه استارت‌آپ منحصر نیست و این خاصیت بازار است. بنابراین اصفهان منابع انسانی دارد اما باهدف رشد و توسعه سریع‌تر و درآمد بیشتر به تهران مهاجرت کرده‌اند. به‌عبارت‌دیگر مساله نیروی انسانی بیش از آنکه یک عارضه باشد، یک نوع بی‌میلی است که باید برای آن برنامه‌ریزی کرد تا افراد در اصفهان کار کنند.
در لابه‌لای سخنان فعالان استارت‌آپی اصفهان کلیدواژه‌هایی وجود دارد که مدام تکرار می‌شود:«کار کردن در اصفهان دشوار است یا در اصفهان فضای کار گروهی کمتر اتفاق می‌افتد؛ فرد صاحب ایده خود به‌تنهایی تمامی مراحل را طی می‌کند و این منجر به شکست ایده در مراحل گوناگون ازجمله جذب سرمایه می‌شود.» گویا دست‌اندازهای استارت‌آپی به فرهنگ کسب‌وکار در اصفهان هم‌بستگی دارد که علاوه مسایل مادی و سرمایهگذاری، فضا را برای استارت‌آپ‌ها تنگ کرده است. این موضوع فضا را برای پیشرفت و رقابت نامناسب کرده و به مهاجرت نیروها دامن می‌زند. در استان اصفهان ظرفیت‌های بسیار زیادی برای جذب نیروی انسانی در استارت‌آپ‌ها وجود دارد که یکی از آن‌ها تعداد بالای دانشگاه‌های استان است اما دانشگاه‌های با رتبه علمی بالای استان در این اکوسیستم پیشرو نبوده‌اند.
حالا به همه دست‌اندازها مساله اینترنت هم اضافه‌شده تا «ویزای استارت‌آپی» کشورهای منطقه، فضا را برای کوچ استارتآپهای اصفهانی که در پایتخت حضور دارند، مساعد کند.
بهانه جدید برای مهاجرت
بررسی‌‌های اخیر رصدخانه مهاجرت ایران نشان می‌دهد که تاثیر منفی فیلترینگ و محدودیت‌‌های اینترنتی اخیر به حدی رسیده است که احتمالا سال جدید یکی از بحرانی‌‌ترین سال‌ها در زمینه مهاجرت نخبگان و نیروهای متخصص باشد. هم‌زمان با این موج مهاجرتی جدید، وضعیت بحرانی اکوسیستم استارت‌آپی نیز نشان می‌دهد که زنگ خطر این اکوسیستم به صدا درآمده است. کارشناسان معتقدند با موج ناامیدی ایجادشده از فیلترینگ و فقدان سرمایهگذاری در کسب‌‌وکارهای این حوزه، کشور دیگر توان نگهداشت استارتآپهای ایجادشده را ندارد.
هرچند همه مسوولان ذی‌ربط از مهاجرت استارت‌آپ‌ها سخن می‌گویند و تبلیغات ویزای استارت‌آپی نیز افزایش‌یافته اما تا امروز آمار مستندی در این خصوص منتشرنشده است. فقط نتایج آخرین پیمایش‌های رصدخانه مهاجرت ایران، میل به مهاجرت در میان فعالان استارت‌آپی کشور را نزدیک به ۶۳ درصد اعلام کرده و توضیح داده است که حجم زیادی از این مهاجرت به کشور ترکیه و کشورهای حاشیه خلیج‌فارس ازجمله امارات است.
کشورهای توسعه‌یافته اغلب مکانیسم استارت‌آپ ویزا را برای حفظ مزیت رقابتی خود و کشورهای درحال‌توسعه اغلب مکانیسم استارت‌آپ ویزا را برای شکل‌گیری بستر کارآفرینانه و نوآورانه در کشورشان و همچنین توسعه منطقهای به کار می‌گیرند.
« استارت‌آپ ویزاها» نوعی ویزای اقامت موقت مشروط هستند که باهدف توسعه اکوسیستم‌های کارآفرینی، دامن زدن به رشد اقتصادی و نوآوری و همچنین افزایش قابلیت رقابت‌پذیری کشورها در اقتصاد دانش‌بنیان جهانی راه‌اندازی می‌شوند و در صورت تحقق شرایط خاصی به ویزای اقامت دائمی تبدیل می‌شود.
در خروج استارت‌آپ‌ها از ایران باید به این نکته توجه کرد که استارتآپهای کوچک به خطر نزدیک‌تر هستند چراکه از یک‌سو تغییر شرایط بر آن‌ها بیشترین تاثیر را می‌گذارد و از سوی دیگر به درجه توسعه‌یافتگی و استقرار و بلوغ نرسیده‌اند و بنابراین راحت‌تر می‌توانند برای مهاجرت اقدام کنند. به همین دلیل استارتآپهای مستقر در اصفهان پتانسیل بیشتری برای مهاجرت از ایران رادارند.
