توسعه استاندارد

اسکندر ستوده / رئیس هیات‌مدیره شرکت فرآور لاستیک ایساتیس در حال حاضـر قوانین و مقرراتی در دنیا وضـع شده که تولیـدکنندگان و صـاحـبان بنگاه‌های مختلف را موظف کرده برای حلقه نهایی (مصرف محصولات تولیدی)، بازیابی و جلوگیری از آلودگی محیط زیست فکری بکنند و بتوانند کالا را مجدداً بازیابی کرده و از آلودگی زیست‌محیطی ناشی از آن جلوگیری کنند. به همین منظور استانداردهایی هم در نظر گرفته شده است که به آن «مسوولیت اجتماعی بنگاه‌های اقتصـادی» می‌گویند.

تایر نیز پس از دوره مصرف، وارد چرخه زیست‌محیطی می‌شود و اگر برای آن تصمیمی اتخاذ نشود، چالش‌های جدی برای محیط زیست ایجاد خواهد شد. به همین دلیل صنایع بازیافت که دارای توان بازیابی و حفاظت از محیط زیست باشند، از اهمیت زیادی برخوردار شده‌اند.

برای بازیابی تایرهای کهنه و مستعمل روش‌های مختلفی وجود دارد؛ یکی از بهترین روش‌ها روکش کردن تایرهای قابل روکش شدن است که این روش در تایرهای سواری و باری اتوبوسی در دنیا متداول است که از منظر استانداردهای مصرف نیز مشکلی ایجاد نمی‌کند.

روش دوم آن است که اگر نتوان تایرها را روکش کرد باید بازیابی تایر و تبدیل آن به پودر لاستیک و استفاده در عملیات آسفالت و پیاده‌روها و محیط‌های ورزشی به‌کار گرفته شود یا در تولید کائوچوی بازیابی (ریکلیم) به‌کار گرفته شود که این امر علاوه بر بهره‌مندی از بازار صادراتی خوب، هم در صنعت لاستیک و هم در قطعه‌سازی کاربرد دارد.

مورد بعدی سوزاندن تایر در کوره‌های مخصوص و استفاده از انرژی مواد اولیه آن است. بنابراین امروزه مسوولیت اجتماعی در صنعت تایر بسیار حائز اهمیت بوده و کارخانه‌های تایرساز باید برای بازگشت تایرهای مصرف‌شده به چرخه مصرف در صنایع پایین‌دست برنامه‌ریزی کنند.

در یزدتایر نیز بر اساس همین نگرش، واحدی به نام شرکت فرآور لاستیک ایساتیس راه‌اندازی شده که وظیفه آن بازیابی لاستیک‌های مصرف‌شده و جلوگـیری از آسیب‌های محیط زیست است. سالانه بیــش از 10 هـزار تن از تایرهای مصرف‌شده‌ای که می‌توانند آلودگی زیست‌محیطی ایجاد کنند جمع‌آوری و از آن پودر لاستیک و کائوچوی بازیافتی تولید و در اختیار مصرف‌کنندگان پایین‌دستی قرار می‌گیرد و حتی بخشی از آن به بازارهای منطقه صادر می‌شود.

به‌طور طبیعی همه واحدهای تولیدی در کشور باید برای مرحله پس از مصرف کالا، تدبیری بیندیشند تا مشکلات و خطرات زیست‌محیطی کاهش یابند. اکنون در استان‌های مختلف کشور کارخانه‌هایی راه‌اندازی شده‌اند که وظیفه آنها بازیابی تایرهای فرسوده است، این واحدها که عمدتاً بر اساس مسوولیت اجتماعی شکل گرفته‌اند باید از طریق دستگاه‌های اجرایی مورد حمایت قرار گیرند. این حمایت‌ها موجب می‌شود که این واحدهای تولیدی تشویق شوند چنین عملیات مهمی را ادامه دهند.

نکته بسیار مهم در صنایع بازیافت تایر این است که برای جمع‌آوری تایرهای دورریز، باید سیستم‌های جمع‌آوری مناسب ایجاد شود.

 در کشورهای صنعتی برای تعویض هر تایر پنج یورو یا دلار بابت بازیابی از مصرف‌کننده دریافت می‌شود تا تایر با این هزینه وارد چرخه بازیابی شود. در عین حال یک استاندارد جهانی به نام Tread Wear Index به معنی شاخص سایش رویه تایر وجود دارد که بر موضوع میزان عمر تایر تا مرحله بازیافت نظارت دارد. در قسمت شیار روی آج تایر یک برجسـتگی وجود دارد؛ نقطه‌ای که تا آنجا می‌توان از تایر استفاده کرد و عبور از آن باعث جریمه خودرو از سوی پلیس راهور می‌شود. اما در ایران متاسفانه تایر را تا نقطه‌ای مصرف می‌کنند که آج تایر کاملاً از بین می‌رود و این تایر دیگر قابل روکش کردن نیست.

 از این‌رو باید به مصرف‌کننده آموزش داد تا تایر به میزان استاندارد استفاده شود و در عین حال باید به آپاراتی‌ها نیز این موضوع را آموزش داد تا تایر مصرف‌شده را به مراکز بازیابی تحویل دهند.

به علاوه باید هزینه‌ای برای ساماندهی تایرهای مصرف‌شده از مصرف‌کننده دریافت و تایر را به چرخه بازیابی منتقل کرد و پلیس راهور باید در این زمینه همکاری کند تا در صورت عبور از نقطه استاندارد مصرف تایر (TWI)، نسبت به جریمه خودرو اقدام کند که همه این موارد نیازمند سازمان‌دهی و تدوین قانون است. البته تاکنون جلساتی برگزار شده که در عمل به نتیجه‌ای نرسیده است و این موضوع نیازمند همکاری تایرسازان، مصرف‌کنندگان و دستگاه‌های اجرایی است.

فرهنگ‌سازی از سوی مطبوعات و رسانه‌ها و واحدهای تولیدی در راستای مصرف بهینه از تایر نقش مهمی در این چرخه ایفا می‌کند تا پیش از آنکه آج تایر به‌طور کامـل از بین برود واحدهای تولیدی مرتبط بتوانند این تایر را روکش کنند. بنگاه‌های بزرگی که در ناوگان حمل‌ونقل به‌کار گرفته می‌شوند یا شرکت‌هایی که دارای خودروهای حمل‌ونقل زیادی (بنگاه‌های ترابری) هستند، با استفاده از روکش کردن تایر می‌توانند هم هزینه‌های تعویض تایر را کاهش دهند و هم در عین حال جلوی آسیب محیط زیست را بگیرند.

 باید گفت تایر روکش‌شده بر اساس استانداردهای موجود قابلیت استفاده بااطمینان را دارند و مصرف آن جای هیچ نگرانی ندارد البته به شرط آنکه تایر بر اساس استانداردهای جهانی و استانداردهای اجباری داخلی روکش شده باشد. در صورت استفاده از این روش، از واردات میزان معتنابهی تایر بی‌نیاز خواهیم شد.

واحدهای تولیدی تایرهای روکشی، باید دارای مراکزی باشند که مصرف‌کننده، تایر مستعمل را به آنجا تحویل و چند روز بعد تایر روکش‌شده را دریافت کند. در حال حاضر در حدود 10 شرکت در کشور وجود دارد که عملیات روکش تایرهای مستعمل را انجام می‌دهند اما تعدادی از آنها فعال‌اند.

 بر این اساس این واحدهای فعال در صورت ارتباط با مصرف‌کننده و ایجاد مراکزی برای مراجعه مشتریان با ارائه گارانتی مصرف، می‌توانند خدمات مهمی را در جهت جلوگیری از آلودگی محیط زیست ارائه کنند.