وکیوم باتوم در بورس کالا
اینکه برخی قوانین، محدودیت‌هایی را برای عرضه مستمر و گسترده وکیوم باتوم در بورس کالا فراهم کرده است، اما باید گفت که این بازار با توجه به شرایط فعلی ظرفیت خودنمایی چندانی ندارد، یعنی باید به فکر تامین امن مواد اولیه و خوراک با قیمت رقابتی بود. آمارهای یک ماه اخیر در تعاملات وکیوم باتوم نشان می‌دهد که این بازار با برتری تقاضا بر عرضه‌ها روبه‌رو است و در نهایت این فرآیند به رشد قیمت در بورس کالا و رقابت برای خرید منتهی شده است. به عبارت ساده‌تر، عدم تغذیه کافی بازار در مقایسه با تقاضای واقعی ثبت شده باعث می‌شود نرخ بالاتری برای خرید پیشنهاد شود که این ویژگی نیز در ساز و کار بورس کالا به گونه‌ای تبیین شده که فضا برای رشد نرخ بیشتر از بسیاری محصولات فراهم شود. به صورت دقیق‌تر وکیوم باتوم غالبا در بازار حراج باز عرضه می‌شود که فضا را بیش از حد برای رقابت مهیا می‌سازد. اگرچه شاهد برتری تقاضا بر عرضه‌ها در معاملات وکیوم باتوم هستیم، اما فرآیند کلی بورس کالا نیز رقابت را تسهیل می‌کند. البته در وضعیت فعلی شاید برای جلوگیری از برخی شائبه‌ها استفاده از قراردادهای حراج در ساختار باز توجیه‌پذیر باشد که نمی‌توان از کنار این واقعیت به سادگی عبور کرد، اما خروجی آن افزایش بیشتر رقابت برای خرید بوده و است.
معاملات حراج باز یکی از شیوه‌های داد و ستد جذاب برای مواد اولیه به شمار می‌رود که در این فرآیند خریدار اجازه دارد پس از ثبت قیمت از زمان کافی برای درج یک نرخ دیگر برخوردار شود. این فرآیند موجب می‌شود که تمام خریداران فرصت کافی برای ارائه پیشنهاد قیمتی داشته باشند، بنابراین مسیر راحت‌تری برای رشد قیمت‌ها در مکانیزم حراج ترسیم شده است. این شیوه معاملاتی در ابتدا برای سنگ آهن و مواد معدنی طرح‌ریزی شد که هم‌اکنون به سایر بازارها نیز گسترش یافته است. این موضوع که بازار تا چه اندازه رشد قیمت‌ها را می‌تواند تحمل کند و بالاترین نرخ پیشنهادی با توجه به واقعیت‌های تولید با محوریت صادرات چه قیمتی است، تعیین‌کننده بالاترین نقطه‌ای است ثبت نرخ در مکانیزم حراج خواهد بود. این وضعیت را می‌توان آسانسور رشد قیمت وکیوم باتوم در بورس کالا به شمار آورد. نکته مهم این است که تعداد خریداران و شرکت‌هایی که می‌توانند وکیوم باتوم را به قیر تبدیل کنند، به عبارت دیگر، یک خریدار بالقوه برای وکیوم باتوم هستند، بسیار زیاد است و همین امر موجب برتری تقاضا بر عرضه شده و یکی از واقعیت‌های نهادینه شده بازار قیر در ماه‌های گذشته باشد.
نکته مهم آنکه بازار داخلی حتی در برخی معاملات برای بازارهای صادراتی لیدر روانی و فنی تورم انتظاری در بسیاری از این بازارها بهای دلاری است، بنابراین چنین نرخی می‌تواند خریداران به افزایش رقابت به‌خصوص از سمت واحدهای کوچک‌تر ترغیب کند. این مطلب نگرانی‌های خاص خود را دارد، زیرا فاصله گرفتن از آرامش و ثبات بازار می‌تواند اثر مخربی بر حجم تولید واقعی بر بازار آزاد و صنایع داخلی داشته باشد. اینکه با نرخ‌های مختلف تامین خوراک صورت می‌گیرد و با توجه به واقعیت‌هایی همچون فاصله جغرافیایی بین کارخانه و پالایشگاه یا کارخانه تولید قیر و بنادر و بازارهای اصلی می‌توان گفت که پیچیدگی این بازارها موجب شده تا بخش‌هایی از جذابیت‌های تولیدی به حاشیه رانده شود و این بار دیگر قیمت تمام‌شده بالاتر در داخل کارخانه تعیین‌کننده پیروز رقابت‌ها در بازار داخلی و صنعت قیر نخواهد بود؛ همین مطلب ناخودآگاه به قیمت‌گذاری وکیوم باتوم در بورس کالا و اما و اگرهای رقابت برای خرید سرایت می‌کند که یک خروجی بیشتری ندارد و آن افزایش قیمت خوراک در هفته‌های اخیر بوده است. با توجه به این شرایط به احتمال قوی باید منتظر باشیم تا بازار نسبت به شرایط فعلی موضع انتقادی اتخاذ کرده و در صورت آرامش برخی از داده‌های اقتصادی همچون بهای ارز، تغییرات فاز در این بازار نیز دور از ذهن نخواهد بود. اگرچه الزاما به میزان عرضه و تقاضا بستگی دارد.
دورنمای بازار وکیوم باتوم و رصد آن برای آینده صنعت قیر حیاتی است آن هم در شرایطی که افزایش بهای نفت خام در ماه‌های گذشته در بازارهای جهانی سیگنال مهمی برای رشد قیمت‌ها بود. از سوی دیگر، مشکلات واردات خوراک بی‌کیفیت از کشورهایی همچون عراق را باید جدی گرفت که اگر این روند کلی با مشکلاتی همراه شود و استمرار یابد، به معنی آن است که کیفیت قیر تولیدی ایران کاهش پیدا می‌کند، از سوی دیگر سرمایه‌‌گذاری‌های انجام‌شده در حوزه پالایشگاهی که بتواند خوراک مورد نیاز صنایع قیر را تامین کند، محدود است و باید به این نکته توجه داشت که تولید وکیوم باتوم به تنهایی می‌تواند برای بسیاری از گروه‌های کالایی پایین‌دستی صنعت قیر به عنوان یک واقعیت استراتژیک به شمار رود که اثرات بسیاری بر اشتغالزایی به همراه خواهد داشت. در نهایت ذکر این مطلب ضروری است که کم‌توجهی به این بازار به معنی بی‌توجهی به بازار صادرات قیر ایران و برند اخذ شده در سال‌های اخیر است، بنابراین باید با دقت بسیاری به آن توجه داشت.
