آمارهای بورس‌کالا از مقاومت بازارها در برابر کاهش حجم معاملات حکایت دارد
گذار بازارهای کالایی از ریسک رکود
وضعیت کلی معاملات در بورس‌کالا طی هفته‌‌‌ها و ماه‌‌‌های گذشته روند مطلوبی را نشان می‌دهد؛ آن‌‌‌هم در شرایطی که می‌توان گفت، حجم معاملات در بورس‌کالا افزایشی است. این در حالی است که بازارهای مهمی همچون محصولات پتروشیمی که با ریسک رکود در سال‌جاری روبه‌‌‌رو بودند، معاملاتشان رشد حجم داشت که این امر نشان می‌دهد، وضعیت بازار شرایط قابل قبولی دارد.
تا پایان هفته منتهی به ۲۶ آذرماه ۱۴۰۰، حجم معاملات کل در بازار فیزیکی بورس‌کالا در مقایسه با سال گذشته رشد ۱۰۲درصدی و ارزش معاملات افزایش ۱۱۲ درصدی داشته است. این نکته در کنار افزایش قیمت‌ها در فاصله زمانی یک‌سال اخیر نشان می‌دهد که کالاهایی که به بازار فیزیکی بورس کالا افزوده شده‌اند، کالاهای پرحجم با قیمت پایین هستند که شاید مهم‌ترین کالای مورد اشاره سیمان باشد. هم‌‌‌اکنون رقمی نزدیک به یک‌میلیون تن سیمان هر هفته در بورس کالا عرضه می‌شود؛ بنابراین داده افزایشی مهمی به عملکرد حجمی معاملات در بورس‌کالا افزوده شده است.
آمارها نشان می‌دهد، حجم معاملات در بازار فیزیکی بورس‌کالا در سال‌جاری بیش از ۴۹میلیون تن بوده که موجب شد ارزش معاملات این بازار به بیش از ۴۱۸هزار میلیارد تومان باشد. در همین زمان، حجم معاملات در بازار محصولات صنعتی و معدنی بیش از ۳۵میلیون تن به ارزش ۲۳۴هزار میلیارد تومان بود که از رشد حجمی ۲۷۲ درصدی برخوردار بود؛ آن‌‌‌هم در شرایطی که ارزش معاملات این بازار افزایش ۱۲۲درصدی داشت. در بازار محصولات پتروشیمی شاهد رشد ۴/ ۲درصدی و افزایش ارزش ۹۲درصدی معاملات بودیم. اما بازار فرآورده‌‌‌های نفتی افت ۱۰درصدی در حجم معاملات داشت، ولی از افزایش ارزش ۱۰۵درصدی برخوردار شد.
ارقام فوق حکایت از آن دارد که برخی بدبینی‌‌‌ها نسبت به سال‌جاری در خصوص افت حجم تولیدات صنعتی یا کاهش تقاضا چندان هم به دشواری‌‌‌های بازار منتهی نشده؛ گویی بازار از این نگرانی‌ها تاکنون گذر کرده است.
البته همه بازارهای بورس‌کالا به یک نسبت رونق نداشته‌‌‌اند. حجم قراردادهای مشتقه در بورس‌کالا در سال‌جاری نسبت به مدت مشابه سال قبل ۵۵درصد افت کرده که به کاهش ۲۹درصدی ارزش معاملات منتهی شد. افت ۵۵درصدی حجم قراردادهای آتی در کنار کاهش ۶/ ۱۵درصدی حجم قراردادهای اختیار معامله، کارنامه جذابی برای این بازار نبوده است.
در بازار گواهی سپرده شاهد رشد ۳۴درصدی حجم و افت ۸/ ۸درصدی ارزش معاملات هستیم. همچنین در بازار صندوق‌های سرمایه‌گذاری حجم معاملات افزایش ۵/ ۶۶درصدی و ارزش معاملات افت ۸درصدی داشته است. این موارد نشان می‌دهد حجم معاملات با ورود کالاهای جدید افزایش یافته، ولی خبری از رشد ارزش معاملات نیست که داده‌‌‌ای دو‌‌‌گانه محسوب می‌شود؛ زیرا می‌تواند به سمت کالاهای رایج حرکت کرده و نگاه‌‌‌ها تنها به بازار کالاهای گران‌قیمت و سرمایه‌‌‌ای نباشد.
مقاومت بازار پتروشیمیایی‌‌‌ها در برابر رکود
شاید مهم‌ترین بازار را در معادلات بورس کالا، بتوان بازار محصولات پتروشیمیایی دانست؛ زیرا اثرگذاری و اثرپذیری بیشتری از حجم تولید و اشتغال در کشور دارد. انتظار بر این بود که این بازار در سال‌جاری با افت حجم معاملات روبه‌‌‌رو شود که چنین نشد؛ تا جایی که در سال‌جاری نسبت به مدت مشابه سال قبل ۴/ ۲درصد رشد داشته است. این نشان می‌دهد که بازار پتروشیمیایی‌‌‌ها به‌وضوح در برابر رکود مقاومت کرده است؛ ولی به بررسی دقیق‌‌‌تری نیاز دارد.
در سال‌جاری حجم معاملات محصولات شیمیایی ۶/ ۴درصد افت داشت، ولی ارزش معاملات رشد ۹۷درصدی را به خود اختصاص داد. در کنار این داده کاهشی شاهد رشد حجم معاملات پلیمرها بودیم. آمارها نشان می‌دهد حجم دادوستد پلیمرها در بورس کالا در سال‌جاری رشد ۶ درصدی داشت؛ اگرچه در همین زمان ارزش معاملات افزایش ۹۱ درصدی را ثبت کرد. البته حجم معاملات گازها و خوراک‌‌‌ها نیز افت ۲۵درصدی داشت تا در نهایت حجم کل معاملات در بازار محصولات پتروشیمی رشد ۴/ ۲درصدی را تجربه کند.
از نکات جالب توجه آنکه در سال‌جاری حجم قراردادهای سلف در بازار پلیمرها ۲/ ۱۷درصد کاهش داشته و در کل بازار محصولات پتروشیمیایی این رقم افت ۳/ ۵درصدی را نشان می‌دهد. این وضعیت را باید مهم ارزیابی کرد؛ زیرا سیگنالی در جهت ترغیب تقاضا محسوب می‌شود. همچنین در بازار پلیمرها حجم قراردادهای نسیه (اعتباری) رشد ۳۰درصدی داشت. در بازار فولاد نیز حجم معاملات افزایش نزدیک به ۱۱درصدی داشت که موجب شد ارزش معاملات رشد ۱۰۲درصدی را تجربه کند.
موارد فوق از روزهای قابل قبول بازارهای کالایی حکایت دارد؛ یعنی هنوز امیدواری به بهبود حجم تقاضا وجود داشته و می‌تواند محرکی برای حجم تولید و تقاضا در کشور باشد. اینکه در نوسان بهای ارز و همچنین ریسک‌‌‌های پیدا و پنهان بازارهای کالایی شاهد رشد حجم معاملات گروه‌‌‌های کالایی حساس هستیم، نشان می‌دهد، تنظیم بازار به‌نسبت موفق عمل کرده است.
