تابلوی زنانه فقر
زنانِ سرپرست خانوار و چالش اشتغال
حمایت محدود
همه آنچه با عنوان بودجه حمایت، بیمه زنان سرپرست خانوار، نرخ اشتغالزایی و...مطرح می‌شود به زنانی تعلق می‌گیرد که تحت حمایت کمیته امداد و بهزیستی قرار دارند که نسبت به جمعیت اصلی این زنان، جمعیت قابل توجهی نیستند.
به عنوان مثال مدیرکل بهزیستی اصفهان از حمایت حدود۱۰ هزار زن سرپرست خانوار خبر داده و مدیرکل کمیته امداد امام خمینی (ره)اصفهان هم جمعیت زنان تحت پوشش این نهاد را ۶۷ هزار نفر اعلام کرده و بنابراین در مجموع فقط حدود۷۷هزار نفر از زنان سرپرست خانوار اصفهان تحت پوشش و حمایت نهادهای ذی‌ربط قرار دارند که البته حمایت پررنگی هم نیست.
بر اساس سرشماری سال۹۵، ۱۹۶ هزار و ۳۰۸ خانوار این استان توسط زنان اداره می‌شود. این آمار در مقایسه با سرشماری سال ۹۰ رشد۲.۷ درصدی داشته است.تا امروز داده رسمی از تعداد زنان سرپرست خانوار استان منتشر نشده اما در لابلای آمارهای غیررسمی تعداد آنها۶۵۰هزار نفر به ثبت رسیده و این در حالیست که مدیرکل ثبت احوال استان در سال ۹۸از حضور بیش از ۴۵۰هزار زن مجرد و سرپرست خانوار تک نفره بالای ۶۰سال در اصفهان خبر داد! به گفته غفرانی۷۰ درصد جمعیت بالای ۶۰ سال استان اصفهان مجرد هستند و۸۰ درصد جمعیت زنان بالای ۶۰ سال استان را زنان مجرد با جمعیتی حدود ۴۵۰ هزار نفر تشکیل می‌دهند.
با بررسی نرخ طلاق و دختران هر گز ازدواج نکرده، شاید تعدادزنان سرپرست خانوار در استان از ۶۵۰هزار نفر هم فراتر برود.از وضعیت اقتصادی این زنان در استان خبری در دست نیست اما طبق پژوهشی که در سال۹۳ انجام شد «خانوارهای دارای سرپرست زن دردهک های پایین درآمدی تمرکزیافته‌اند، به گونه‌ای که بیش از ۷۱ درصد این خانوارهادر ۵ هک اول قرار دارند و این نسبت در مورد مردان۵۳.۷درصد است. این اختلاف در دهک اول مشهودتراست. فقط۷.۶۶درصد خانوارهای دارای سرپرست مرد در این دهک قرار دارند ولی ۲۸.۶۳ درصد یعنی یک چهارم از خانوارهای دارای سرپرست زن دردهک اول که پایین‌ترین سطح درآمدی است جای گرفته‌اند. این آمار حاکی از سطح بالاترفقردربین خانوارهایی است که سرپرست آن زن هستند. ازطرف دیگر، ازآنجاکه زنان سرپرست خانوارمسوولیت نگهداری ازفرزندان را برعهده دارند، باعث ایجاد چرخه فقر شده و ناهنجاریهای اجتماعی رادرپی خواهد داشت. به همین دلیل تمرکزو سیاستگذاری در خصوص حمایت اززنان سرپرست خانوارامری اجتناب ناپذیراست.
مساله ارتزاق
طبق سرشماری سال ۹۵بیش از۶۶درصد از خانوارهای تک نفره‌زن‌سرپرست هستند و این یعنی ۶۶ درصد از افرادی که به تنهایی زندگی می‌کنند زن بوده‌اند.بر اساس این آمار، حدود ۲ درصد از زنانی که تنها زندگی می‌کنند در حال تحصیل بوده و فقط۳۱.۷درصد درآمد داشته اند. ۵۸درصد آنها خانه دار و۱.۲درصد هم بیکار بوده اند. از سال ۸۵ تا سال ۹۵ تعداد ۷۶۸ هزارو ۲۷ نفربه زنانی که به تنهایی زندگی می‌کنند، افزوده شده است .اصفهان اما با ۲۶.۹درصد در رده سوم استان هایی قراردارد که کمترین جمعیت زنان هرگز ازدواج نکرده را در خود جای داده است.
این داده ها از وقوع پدیده‌ای جدید در حوزه زنان و به خصوص زنان سرپرست خانوار خبر می دهد. برای پیشگیری از شکاف رفاهی و سایر پس لرزه های افزایش خانوارهای مجرد و زنانه باید راهبردی دقیق تعریف کرد.
در سال گذشته نسبت طلاق به ازدواج در اصفهان به ۴۰درصد رسید و این استان به رتبه سوم کشور رسید که بیشترین آمار ثبت شده در تاریخ ایران است. افزایش تعداد زنان مطلقه، تعداد زنان سرپرست خانوارها را صعودی می‌کند. نکته حائز اهمیت آنجاست که۷۱ درصد اززنان مطلقه دارای فرزند هستند و ۹۰ درصد این زنان ازدواج مجدد نمی‌کنند. مشکلات معیشتی در این گروه از زنان سرپرست خانوار بسیار شدیدتر از دیگر زنان سرپرست خانوار است.
نتایج یک تحقیق که در فصلنامه پژوهش زنان در سال۱۳۸۲به چاپ رسید نشان دادکه در سال مورد نظر شاخص فقر انسانی زنان سرپرست خانوار۰.۵۲۷بوده که در مقایسه با شاخص فقر در کشور( ۰.۱۹۳)نرخ بالایی است.طبق داده‌های این مطالعه، فقط۲۳.۷درصد اززنان سرپرست خانوار به خصوص در روستاها باسواد هستند و۱۱.۴درصد به سوادآموزی تمایل دارند.
در دهه۹۰بیشترین تقاضای کسب و کار خانگی توسط زنان سرپرست خانوار ثبت شد اما این زنان به دلیل نداشتن تحصیلات کافی و یا عدم آگاهی از راه اندازی کسب وکار با مشکلاتی همانند بازاریابی و حسابداری، توزیع و.... مواجه شده و در مواردی ورشکستگی را هم تجربه کردند. اواخر دهه۸۰تا اواسط دهه ۹۰ زمان انفجار تعداد دستفروشان زن بود. آنها هر آنچه درخانه تولید کرده و یا با قیمتی ارزان خریداری کرده بودند، در خیابان و کوچه و حمل و نقل عمومی بساط می‌کردند.
از اواسط دهه۹۰به بعد از تعداد دستفروشان خانم کاسته شد و آنها به فضای مجازی و پلتفرم‌های اجتماعی کوچ کردند. و این فضا پر شد از آنلاین شاپ‌هایی که به تدریج نه تنها به سادگی قادر بود اقتصاد خانواده‌ای را بچرخاند که هزینه چند خانوار دیگر را هم پوشش می‌داد.
حالا با مسدود شدن شبکه‌های پرکاربر اجتماعی، بیم آن می‌رود که دوباره موج دستفروشان خانم روانه کوچه و خیابان شده و آسیب‌های اجتماعی هم روی منحنی رشد برود.
حمایتهای کم‌رنگ
توانمندسازی و حمایت از زنان سرپرست خانوار از زنان مستلزم توجه به دو مؤلفه «پیشرفت» و «قدرت و حضور» آنها در متن سیاستگذاری است.
بررسی برنامه‌‌های چهارم، پنجم و ششم توسعه در مورد توانمندسازی زنان سرپرست خانوار نشان می‌دهد اقدام موثری برای افزایش قدرت و حضور این زنان برای دسترسی به منابع، بازار و جامعه انجام نشده و فقط به حمایتهای اندک مالی و تا حدودی حمایتهای اجتماعی بسنده شده؛ سیاستی که نمی‌تواند به کاهش فقر و بهبود زندگی این زنان در درازمدت منجر شود. در میان حمایتهای کم‌رنگ و اندک، از بین رفتن مشاغل خرد و کوچک آنها در مقاطع مختلف اقتصادی و سیاسی، ارتزاق را برای این زنان دشوار کرده‌است.
سال گذشته، مدیرکل امور بانوان و خانواده استانداری اصفهان درگفت‌وگو با ایرنا از اجرای طرح‌های توانمندسازی زنان سرپرست خانوار اصفهان در سال‌های اخیر خبر داد؛ طرح‌های بی‌جانی که حتی توان پوشش چند درصد از این زنان را هم نداشته است:» ۲ طرح توانمندسازی اقتصادی و مهارت‌آموزی زنان سرپرست خانوار از سال ۹۷ در استان اصفهان هم‌زمان با کل کشور آغازشد که پروژه مهارت‌آموزی ویژه مناطق حاشیه‌نشین بوده است.
۴٦۰ نفر از زنان سرپرست خانوار در طرح توانمندسازی اقتصادی شرکت کردندو از ظرفیت‌های آموزشی بهره‌مند شدند و زمینه حضور آنان در سراچه‌های فروش آنلاین و همچنین نمایشگاه‌ها فراهم‌شد.
وقتی صحبت از جامعه زنان سرپرست خانوار و حمایت از آنها می شود باید بدانیم کدام گروه از این جامعه و به چه صورت باید تحت حمایت قرارگیرند چرا که هر یک از این گروه‌ها در میان زنان سرپرست خانوار به حمایت خاصی نیاز دارند.
برای زنان مطلقه و مجرد سرپرست خانوار باتوجه به آسیب‌هایی که متوجه آنهاست باید قوانین حمایتی خاصی وضع کرد که متأسفانه در میان قوانین موجود قانون خاصی برای حمایت از آنها وجود ندارد.
