ایرانی ها کجا می‌روند
«جهانی‌شدن بازار کار»، فرصت‌های جدیدی را برای استفاده بهتر از نیروی انسانی متخصص در مقیاس جهانی فراهم کرده و دسترسی متخصصان کشورهای درحال‌توسعه را به بازار کار پیشرفته صنعتی، افزایش داده است.
آن‌ها که می‌روند...
مهاجرت نخبگان و»فرار مغزها»، کشور را از یک سرمایه ملی که می‌تواند در خدمت توسعه کشور باشد بی‌بهره می‌کند. سرمایه انسانی عامل مـؤثری در رشد و توسعه اقتصادی، پر کردن شکاف عمیق فنّاوری و افزایش نقش مزیت نسبی اکتسابی کشورهای درحال‌توسعه، محسوب می‌شود. به همین دلیل سهم قابل‌توجهی از منابع آن‌ها برای آموزش نیروی انسانی صرف می‌شود. اما زمانی که باید از سرمایه انسانی بهره‌برداری شود، این سرمایه، خارج‌شده و زیان جبران‌ناپذیری متوجه کشورهای درحال‌توسعه می‌کند.
در سال‌های ۱۳۷۰تا۱۳۸۰از تعداد۴ هزار دانشجوی اعزامی به خارج بیش از ۸۰۰ نفر از ایفای تعهدات خود امتناع کردند که خسارت ناشی از فقدان حضور این دسته از دانش‌آموختگان در کشور که سرمایه‌های فکری کشور محسوب می‌شوند، با اخذ وثیقه هم جبران نمی‌شود. بیشترین مهاجران ایرانی به آمریکای شمالی، اروپا‌ی غربی و اقیانوسیه می‌روند. از هر دو دانشجوی مهاجر در آمریکا یک موقعیت شغلی آکادمیک برای این کشور ایجاد می‌شود. دانشجویان مهاجر بین‌المللی در آمریکا که به حدود یک‌میلیون نفر هم می‌رسند، حدود ۵۰۰هزار شغل دانشگاهی برای این کشور ایجاد می‌کنند که حدود ۲۶ میلیارد دلار در سال گردش مالی این بازار است.
بر اساس آمار و سهم مهاجران تحصیل‌کرده و ماهر از تعداد کل مهاجران در سال‌های ۲۰۱۱-۲۰۱۰، ایران در جایگاه چهارم ایستاده چراکه حدود نیمی از تعداد کل مهاجران کشور را افراد تحصیل‌کرده و یا ماهر تشکیل می‌دهند. بر اساس آمار یونسکو در سال ۲۰۱۲، ۵۲ هزار دانشجوی ایرانی در این سال در خارج از کشور تحصیل می‌کرده‌اند که۱.۵ درصد از سهم بازار جهانی دانشجویان را به خود اختصاص داده‌اند.
فرار فارغ‌التحصیلان
در سال ۲۰۱۱ حدود ۴۹۳ هزار ایرانی در کشورهای عضو اتحادیه اروپا و اقیانوسیه مشغول به کار بوده‌اند که از این تعداد، ۳۰۲ هزار نفر تحصیلات تکمیلی داشته‌اند.
نرخ اشتغال مهاجران ایرانی در حدود ۶۰ درصد اعلام‌شده که این نرخ برای افراد تحصیل‌کرده بیش از ۷۰ درصد است. بر اساس داده‌های آماری سال ۲۰۱۱ میلادی، ۵۲ درصد ایرانیان در مشاغل با مهارت‌های بالا حضور دارند و ۴۴ درصد از آن‌ها نیز در مشاغل بامهارت متوسط فعال هستند و تنها ۴ درصد مهاجران ایرانی در مشاغل با سطح مهارت پایین کار می‌کنند. این آمار در کنار نرخ بالای بیکاری فارغ‌التحصیلان دانشگاهی در داخل ایران، مهاجرت آن‌ها را به خارج از کشور
توجیه می‌کند.
آن‌ها بازنمی‌گردند...
به گفته صلواتی،عضو هیات علمی موسسه مطالعات مدیریت جامع و تخصصی جمعیت کشور،پنج‌تا شش میلیون دانشجوی مهاجر ایرانی در دنیا تحصیل می‌کنند که به همراه دانشجویانی به‌صورت آنلاین فعال هستند،ایران۱۳ تا ۱۴ میلیون مهاجر دانشجو در جهان دارد. ۴۲ درصد آن‌ها در مقطع کارشناسی ارشد و۹درصد در دوره دکترا تحصیل می‌کنند. دانشجویان ایرانی ساکن خاورمیانه، در مقطع کارشناسی هستند. چین با جمعیت حدود دو میلیارد نفر۷۰۰هزار دانشجوی مهاجر داشته که رتبه اول را به خود اختصاص داده است. ایران نیز با ۵۱ تا ۵۳ هزار دانشجوی مهاجر در میان کشورهای جهان، رتبه یازدهم را دارد. بزرگ‌ترین مشکل تحصیل دانشجویان ایرانی در کشورهای توسعه‌یافته، ماندگاری آن‌هاست. به این معنی که بیشتر آن‌ها پس از اتمام تحصیل به کشور باز نمی‌گردند. در سال‌های اخیر که رئیس جمهور آمریکا قوانین ضد مهاجرتی سخت‌گیرانه‌ای وضع کرده، حضور دانشجویان ایرانی در این کشور کاهش‌یافته اما میزان اقامت آن‌ها با ویزای دانشجویی در کشورهای کانادا و استرالیا صعودی بوده است. بااین‌وجود مسوولان ذی‌ربط اعتقاددارند که این نرخ کاهش‌یافته چراکه سهم مهاجرت دانشجویان در ایران نسبت به افزایش جمعیت آن‌ها، از دو درصد در دهه ۹۰میلادی به یک درصد در سال۲۰۱۶ رسیده است.
