فقدان زمین‌های مردمی
نگاهي به کمبود زمین‌های ورزشي شهري در اصفهان
ورزش یکی از مناسب‌ترین عوامل در ارتقای سطوح اجتماعی و فرهنگ عمومی است.
کمبود اماکن تفریحی و ورزشی با توجه به پراکندگی جمعیت مناطق مختلف از مهم‌ترین مشکلات شهرهای گوناگون کشور است که نهایتا منجر به نابسامانی‌های اجتماعی در میان جوانان می‌شود. افزایش جمعیت کشور به‌خصوص افزایش جمعیت گروه جوان کشور که برای رفع نیازهای این قشر (نامتناسب بودن جمعیت با فضاهای ورزشی)، لزوم برنامه‌ریزی اصولی برای توسعه فضای ورزش شهری را ضروری می‌سازد.
برای گذراندن و پر کردن اوقات فراغت افراد، نیاز به ساخت و توسعه فضاهای ورزشی و یا تجهیز آن‌ها احساس می‌شود. بالا رفتن ساعات کار شهروندان به دلیل افزایش هزینه‌های زندگی و رفاهی، منجر به خستگی جسمی و روحی می‌شود؛ که ورزش راه‌حل منطقی و علمی برای کاهش میزان خستگی افراد است، این امر با توسعه مراکز و فضاهای ورزشی امکان‌پذیر است.
یکی از محوری‌ترین نگرش‌های توسعه پایدار شهری، ساماندهی جمعیت سالم در چارچوب شهروندان سالم در محیط‌زیست سالم است.
سرانه ورزشی نیز نسبت به انواع مراکز و محیط‌های ورزشی برای شهروندان ایرانی، با توجه به تاسیسات ورزشی کودکان تا سه سال، نوجوانان، جوانان و بزرگ‌سالان ۱مترمربع پیشنهاد می‌شود. در این راستا سازمان تربیت‌بدنی ۵ مترمربع را به‌عنوان سرانه ورزشی تعیین کرده است.
فضاهای ورزشی گونه‌ای فضای اجتماعی در سکونت‌گاه‌های انسانی است. است. فضای اجتماعی عنصر ذاتی در حیات پویا و کارکرد موثر شهرها است. در فضاهای ورزشی کارکردهای ذیل جریان دارند:
- حضور هم‌زمان و متراکم جمعیت پرشمار انسانی.
- گذران اوقات فراغت و تفریح اهالی شهرهای بزرگ و کلان‌شهرها- ارتباطات چهره به چهره.
- انجام مسابقات و رقابت‌های ورزشی بین گروه‌های جمعیتی و البته برگزاری میتینگ‌ها و گردهمایی‌های غیرورزشی با اهداف اجتماعی و گاه سیاسی.
در میدان‌های ورزشی فعالیت‌های انسانی محور اصلی و دلیل وجودی، طراحی و پدیداری مکان هستند و سایر عوامل از این متغیر اصلی پیروی می‌کنند.
روش‌های مشهور شهرسازی و معماری شهری ایرانی(مانند مکتب اصفهان) به پدیده فضاهای اجتماعی نگاه ویژه‌ای مبذول کرده و فضای ورزشی را در آن لحاظ کرده‌اند. ( نمونه میدان نقش‌جهان و وجود زمین چوگان در مکان مرکزی آن گویای این مهم است)؛ اما در چند دهه اخیر، شهرهای ایرانی نیز متأثر از ماشینیزم و عواقب صنعتی شدن آن‌هم به شیوه کشورهای درحال‌توسعه، در مورد فضای شهری، کاستی‌ها و نارسائی‌های بسیاری را ایجاد کرده است.
به‌طوری‌که تعادل‌بخش های متراکم مسکونی با فضاهای عمومی و اماکن تعاملات اجتماعی بین اهالی برهم‌خورده و شهرهای بزرگ آشکارا از کمبود این‌گونه فضاها در مضیقه هستند. حال‌آنکه در بافت تاریخی شهرهای کهن ایرانی هر محله دارای یک فضای ورزشی ویژه اهالی محل بوده است؛ و بزرگ‌ترین فستیوال ورزشی شرق در میدان شاهی اصفهان(نقش‌جهان) در حضور شاه صفوی و سران کشور انجام می‌شده است و شیراز دارای میدان چوگان بیست هکتاری بوده است (که تا سال ۱۳۷۹ ه ش موجود بود و طی چند سال اخیر به مجموعه آپارتمانی بسیار متراکم تبدیل شد). ضروری است در طراحی شهری امروز کشور فضاهای اجتماعی (همچون فضاهای ورزشی) نه‌فقط در مقیاس فراگیر شهری بلکه در مقیاس واحدهای همسایگی و نواحی مسکونی جایگاه خود را بازیابد و برای آن‌ها با توجه به‌ضرورت های اجتماعی، کارکردهای چندمنظوره اجتماعی لحاظ گردد. فضاهای ورزشی گونه‌ای از فضای اجتماعی در سکونت‌گاه‌های انسانی است. در فضاهای ورزشی کارکردهای ذیل جریان دارند.
- حضور هم‌زمان و متراکم جمعیت پرشمار انسانی
-گذران اوقات فراغت و تفریح اهالی شهرهای بزرگ و کلان‌شهرها
- ارتباطات چهره به چهره
- انجام مسابقات و رقابت‌های ورزشی بین گروه‌های جمعیتی در فضاهای ورزشی فعالیت‌های انسانی محور اصلی و دلیل وجودی، طراحی و پدیداری مکان هستند و سایر عوامل از این متغیر اصلی پیروی می‌کنند. فضاها و زمین‌های ورزشی تنوع چشمگیری دارند که بررسی تمام آن‌ها امکان‌پذیر نیست؛ اما مشخصات برخی از مکانهای ورزشی که بیشتر در فضاهای باز شهری و پارک‌ها توسط شهرداری‌ها احداث می شود، در ادامه ذکر می گردد. ذکر مشخصات انواع مکانهای ورزشی نیز بر اساس سلسله مراتب کالبدی، مفید خواهد بود.
اصفهان و فقدان زمین‌های مردمی
انجام ورزش‌های مختلف مسلما نیازمند بستر های مناسب و زمین‌های مشخص برای هر نوع ورزش است که افزایش مجموعه‌های ورزشی نیز مسلما یکی از نشانه‌های توسعه شهری است و اصفهان از کیفیت نسبتا خوبی در این زمینه بهره‌مند‌است اما مسئله به همین‌جا ختم نمی‌شود و می‌توان با ایجاد بستر های شهری در حاشیه پارک‌ها و یا برخی زمین‌های بلااستفاده شهرداری حتی به‌صورت موقت، زمین‌هایی برای برخی ورزش‌ها ازجمله بسکتبال، والیبال، فوتبال(در ابعاد کوچک) و هندبال و پینگ‌پنگ ایجاد کرد تا شهروندان با هزینه کمتر و فراغت بیشتر از این زمین‌ها برای ورزش حتی به‌صورت تفریحی استفاده کنند و جوانان ضمن اشتغال به ورزش در اوقات فراغت از پتانسیل‌های شهری و حقوق خود به‌عنوان شهروند بهره‌مند شوند. اصفهان دارای پارک‌هایی با مساحت‌های قابل‌توجه و زمین‌های بلااستفاده ایست که می‌تواند بستر خوبی برای چندین اقدامی باشد و هزینه قابل‌توجهی نیز روی دست شهرداری ها نمی‌گذارد بلکه حتی در صورت اخذ هزینه از شهروندان برای استفاده از این زمین‌ها نیز می‌توان تمامی بودجه لازم برای این طرح را در مدت‌زمان کوتاهی تامین کرد و بخش‌هایی از جامعه نیز که توان مالی برای انجام مستمر ورزش در باشگاه‌ها را ندارند از این زمین‌ها استفاده لازم را خواهند برد.
تجربه زمین ورزشی پارک آبشار و یا زمین حاشیه بوستان سی‌وسه‌پل نشان داد که شهروندان با رفتاری مسالمت‌آمیز در کنار یکدیگر و حتی بدون نظارت و مدیریت نهادهای مختلف شهری می‌توانند از چنین بسترهایی استفاده‌های بهینه و سالمی داشته باشند که به رضایت‌مندی شهروندان کمک شایانی می‌کند و چهره‌ای جدید از فضاهای شهری به نمایش می‌گذارد. تجربه شهرهای مشهد و شیراز نیز در این زمینه راهگشا هستند از جمله تجربه پارک ملت مشهد که همواره محلی مناسب و موردتوجه برای شهروندان بوده است و در کنار آن برخی کسب‌وکارهای سیار نیز توانسته‌اند از این تجمع منتفع شوند. در شیراز نیز پیاده‌رو سلامت محل مناسبی برای ورزشکاران شده است و پارک‌های آزادی و بعثت و زمین بسکتبال پل کوهسار نیز موردتوجه شهروندان علاقه‌مند به ورزش قرارگرفته هرچند این تعداد زمین برای کلاً ایران بسیار اندک است. گسترش زمین‌های ورزشی شهری می‌تواند شهروندان غیرورزشی را نیز با دیدن چنین پتانسیل‌هایی به‌سوی خود بکشاند و به‌عنوان یک تفریح کم‌هزینه اما پرسود موردتوجه قرار دهد اما این زمین‌ها عمدتا باید در مسیرهایی ایجاد شوند که دسترسی آن‌ها برای مردم آسان‌تر باشد.
