چرا باران نیامد
زندگی شهری، شهرنشینی و افزایش جمعیت و صنعتی شدن جوامع امروزی باعث افزایش آلودگی‌های زیست‌محیطی به‌ویژه انتشار آلاینده‌ها در هوا به افزایش دما و اختلال در قوانین طبیعی و اقلیمی و درنهایت کاهش بارندگی منجر می‌شود. صرف‌نظر از موضوع گازهای گلخانه‌ای که باعث افزایش دمای زمین می‌شود و خود موضوعی پیچیده و قابل‌بحث است، مبحث جدید و قابل‌توجه ممانعت ذرات آلاینده هوا از تشکیل باران و برف است که از میزان بارندگی در شهرهای صنعتی و آلوده می‌کاهد.
بررسی‌های محققان در این زمینه، جریان‌های مه دودهای شیمیایی و ذرات غبار و گازهای آلاینده ناشی از نیروگاه‌ها و صنایع فلزی، کارخانه‌ها و پالایشگاه‌ها را از مهم‌ترین عوامل ایجاد این معضل زیست‌محیطی می‌داند به‌طوری‌که ذرات منتشرشده و آلودگی‌ها مانع تجمع ذرات بسیار ریز بخار و هدایت آن به‌سوی زمین و تشکیل قطرات باران می‌شود. این موضوع اولین اثر سوء آلودگی هوا در تغییرات اقلیمی است. عمده دلیل اینکه آلودگی هوا از تشکیل باران و برف جلوگیری می‌کند، این است که ذرات آلاینده باعث عدم تغلیظ و تجمع بخارآب شده و قطرات آب کوچک‌تر از حد معمول (که برای تشکیل باران لازم است) باقی می‌مانند چراکه ریزش باران نیازمند برخورد و آمیختن میلیون‌ها ذره بخارآب است تا جاذبه زمین بتواند آن‌ها را به سمت زمین برباید، درحالی‌که طبق قانون گازها قطرات بسیار ریز آب که به‌صورت پراکنده در هوا معلق هستند، شانس نزول به زمین را نخواهند داشت. در مورد تشکیل بلورهای برف و تگرگ نیز وضعیت به همین صورت خواهد بود. قطرات کوچک بخارآب که به دلیل وجود آلاینده‌های هوا قابلیت تجمع و تشکیل قطره‌های بزرگ‌تر را ندارند، به‌کندی به بلورهای یخ یا کریستال‌های برف تبدیل می‌شود، بنابراین بارش تگرگ و برف کمتر از انتظار خواهد بود.
نکته بعدی که باید به آن اشاره کرد، گرمای بیش‌ازحد زمین و جزایر حرارتی موجود در کلان‌شهرهای بزرگ نظیر اصفهان و تهران است. این معضل بزرگ زیست‌محیطی بیشتر به دلیل جمعیت زیاد در شهر و تردد خودروها و مصرف بی‌رویه انرژی ایجادشده و دمای هوا را بیش‌ازحد طبیعی بالا می‌برد، به‌طوری‌که اختلاف محسوسی بین دمای هوای مرکز شهر، حاشیه و بیرون شهر وجود دارد بنابراین در صورت تشکیل برف در لایه‌های بالای جو شهرها، قبل از رسیدن به سطح زمین تبدیل به باران خواهد شد. این اتفاق ساده به‌راحتی از برودت هوا و خاصیت برف و سرما که تعادل فصول سال و تضمین چرخه آب و در کل حیات زیست‌محیطی است، خواهد کاست. اما دخالت آلاینده‌های هوا در اقلیم و طبیعت به اینجا ختم نمی‌شود. تحقیقات اخیر دانشمندان ثابت کرده است که دود ناشی از سوختن درختان و گیاهان هنگام آتش‌سوزی جنگل‌ها، به‌طور طبیعی، مانع خاموش شدن آتش توسط باران می‌شود. این دود که نوعی آلایندگی را برای هوا به دنبال دارد، در برخی شرایط ریزش باران را از ابرها متوقف و با مشکل مواجه می‌سازد. به نظر می‌رسد پاره‌ای از ابرها نسبت به آلاینده‌ها حساس بوده و در مدت‌زمان کمی از بین می‌روند. البته عده‌ای معتقدند این مساله می‌تواند به کاهش توفان‌ها و بارندگی‌های شدید کمک کند. آلودگی هوای کلان‌شهرها، معضل ریز گردها، کاهش کیفیت هوا در کلان‌شهرها و بسیاری از مشکلات زیست‌محیطی که اثرات مخربی بر سلامت و اقتصاد کشورمان دارد در سال‌های اخیر گریبان میلیون‌ها نفر از ساکنان شهرهای صنعتی، پرجمعیت و نقاط جنوب غرب کشور را گرفته است و سال‌به‌سال نیز وضعیت وخیم‌تری می‌یابد.اما به‌غیراز سازمان محیط‌زیست و برخی دستگاه‌های ذی‌ربط متولی آلاینده‌های جوی و پدیده ریز گردها، برخی سازمان‌های مرتبط همانند سازمان هواشناسی نیز در این حوزه نقش بسزایی دارند.
آسمان کم بارش اصفهان
«بر اساس اعلام هواشناسی استان اصفهان، سامانه ناپایدار بارشی تا شنبه هشتم مردادماه در استان فعال است و با فعالیت سامانه مونسونی طی این مدت، رگبار و رعدوبرق و وزش باد شدید نیمه جنوبی و شمال شرق استان را فرامی‌گیرد.در مناطق مستعد احتمال ریزش تگرگ وجود دارد، انتظار می‌رود بارش‌ها تا امشب یکنواخت‌تر و با شدت بیشتری شکل بگیرد و درمجموع بارش‌ها در نیمه جنوبی استان به لحاظ میلی‌متری بیشتر خواهد بود.احتمال وقوع بارش در کلان‌شهر اصفهان از عصر امروز است و فردا جمعه در طول روز بارش‌های خوبی را در این شهر انتظار داریم.اوج فعالیت سامانه بارشی از عصر امروز تا پایان روز جمعه پیش‌بینی می‌شود، طی این مدت آب‌گرفتگی معابر عمومی، جاری شدن رواناب، سیلابی شدن مسیل‌ها و اختلال در تردد در مناطق پر بارش محتمل است.»
خبر فوق در روز پنجشنبه از سوی اداره هواشناسی اصفهان مطرح شد اما در واقعیت آنچه اتفاق افتاد تماما برخلاف پیش‌بینی‌های این اداره بود.اصفهان تنها برای لحظاتی شاهد بارش چند قطره باران بود و آن‌هم به‌سرعت قطع شد و هر چه انتظار کشیدیم از آسمان باران نیامد که نیامد!
معاون توسعه، پیش‌بینی و تحقیقات اداره کل هواشناسی استان اصفهان نیز بابیان اینکه فعالیت سامانه بارشی آخر هفته مرکز استان ازجمله کلان‌شهر اصفهان و نیمه جنوبی شهر را در برمی‌گیرد، گفته بود:« در مناطق مستعد احتمال شکل‌گیری سیلاب‌های مخرب و بروز خسارات جدی مالی و جانی وجود دارد.» بااین‌وجود سوالی مهم در ذهن شهروندان اصفهانی شکل گرفت که چرا دورتادور این شهر در فاصله چهل کیلومتری شاهد بارش شدید بودیم و حتی شرق اصفهان که خشک‌سالی با آن پیوند خورده بود سیراب شد و گاوخونی لب‌تر کرد اما کلان‌شهر اصفهان از این نعمت الهی بی‌نصیب ماند!و جالب است که هیچ‌کس هم نسبت به این مساله پاسخی نداده است.برخی معتقدند جزیره گرمایی اصفهان که ناشی از فعالیت آلاینده‌های کارخانه‌های صنعتی اطراف شهر شکل‌گرفته است باعث این پدیده شده و گردوخاکی هم که در روز پنجشنبه به‌جای باران شهر را گرفت ناشی از همین اتفاق است و نتایج زیان باری برای سلامت شهروندان به همراه دارد.چندی پیش بود که یکی از اساتید خاکشناسی درباره این پدیده خطرناک گفته بود: «هر چه مقدار بارندگی و رطوبت یک منطقه کمتر باشد نرخ فرونشست گردوخاک بیشتر است و رسوبات به‌طور متوسط حاوی ۶۵ درصد ذرات سیلت، پنج‌تا ۶درصد رُس و بقیه شن هستند و این به این معنا است که منشأ گردوخاک بیشتر محلی و در درجه بعدی منطقه‌ای است. این در حالی است که توزیع فلزات سنگین در نمونه‌های گردوغبار نشان می‌دهد که در فصل پاییز و زمستان غلظت این عناصر به دلیل وارونگی دما، آلودگی صنایع و ترافیک تشدید می‌شود. نتایج مطالعات نشان می‌دهد که از شرقی‌ترین قسمت استان اصفهان تا بقیه مناطق دچار تغییرات شدید اقلیم، پوشش گیاهی، دما و رطوبت هستند؛ بخشی از آلودگی هوای اصفهان مربوط به فرسایش خاک و بخش دیگر ناشی از فعالیت‌های منطقه ازجمله ترافیک و صنایع است به‌طوری‌که هرسال تعدادی از روزها با وضعیت قرمز کیفیت هوا روبه‌روست.مجموعه‌ای از ذرات معدنی همراه با آلاینده‌ها و ذرات بیولوژیکی که به‌وسیله فرآیندهای انسان‌ساز یا با فرسایش بادی تولید می‌شوند ریز گردها را تشکیل می‌دهد که اکنون به‌عنوان معضل جدی در جهان به‌ویژه ایران مرکزی و اصفهان مطرح می‌شود.»
عدم بارش باران و افزایش گردوخاک دیگر جوسازی رسانه‌ای و اعتراض محیط زیستی نیست که به آن بی‌توجه شود بلکه یک اتفاق واقعی بود که تمام شهروندان شاهد آن بودند که چه اتفاقی افتاد.هرچند در غرب و شرق استان شاهد بارش‌های عظیمی بود که متاسفانه بعضا خساراتی نیز به شهروندان وارد کرد اما هنوز ۷۸درصد ذخیره سد زاینده‌رود خالی است.
