بازگشت تاریخ به مردم
نگاهي به بازگشايي عمارت باغ زرشك
استفاده دولتی از اماکن تاریخی نه‌تنها به حفظ این بناها کمک نمی‌کند بلکه در اثر گذر زمان و فرسوده‌تر شدن بنا به علت استفاده روزمره دچار مشکلات جدی می‌گردد که هزینه مرمت و نگهداری آن‌ها بسیار بیشتر از استفاده از آن است.از سوی دیگر مرز کشیدن میان دولت و ملت در استفاده از اماکن تاریخی که مشخصا در مالکیت تمامی ملت قرار دارند باعث ایجاد فاصله‌ای کاذب میان مردم و دولت می‌شود.اما خوشبختانه در یک سال اخیر اصفهان شاهد اقدامات مثبتی در جهت برداشتن این فاصله‌ها و بازگشت دوباره اماکن تاریخی به ذات خود بودند ازجمله موزه ملی هنرهای اصفهان که پیش‌تر به‌عنوان یک اداره دولتی مورداستفاده قرار داشت اما چندی پیش ضمن مرمت و بازسازی با حمایت بنیاد مستضعفان به موزه‌ای باکیفیت و در شان اصفهان تبدیل شد.عمارتی که عمری به درازای عهد قجر دارد و حالا در خیابان عباس‌آباد به روی علاقه‌مندان باز است و حصارهای دولت-ملت درهای آن برداشته‌شده است. موزه ملی هنرهای اصفهان که نمایشی از هنرهای مردم از هزاره‌های پیش‌ازتاریخ تا عصر حاضر است، ۳۰۰ اثر تاریخی را در معرض دید علاقه‌مندان قرار می‌دهد. در این موزه آثاری شامل «اشیاء سفالی و فلزی، نقاشی، کتاب‌آرایی، منسوجات و جنگ‌افزار» از دوره پارینه‌سنگی و نوسنگی متعلق به ۵۰ هزار سال قبل به نمایش درآمده است. علاوه بر این موارد اشیائی تاریخی و هنری شامل زیورآلات و آرایه‌های دوره مس‌سنگی مربوط به هزاره سوم پیش از میلاد در وسعت بیش از ۲۸۰۰ مترمربع در این مجموعه در معرض دید عموم قرارگرفته است.
پس از افتتاح این موزه که متاسفانه با تبلیغات ضعیف شهرداری هنوز بخش قابل‌توجهی از مردم اصفهان از وجود آن خبری ندارند؛اتفاقی دیگر در این زمینه امید به استفاده و تماشای عموم از پتانسیل‌های تاریخی اصفهان را افزایش داد و آن بازگشایی شاه‌نشین پل خواجو در خردادماه امسال بود که شهروندان با تهیه بلیت به‌صورت اینترنتی می‌توانستند به مدت بیست دقیقه با قرارگیری در شاه‌نشین پل در جریان آب زاینده‌رود و این پتانسیل خاص تاریخی قرار بگیرند.یکی از مسوولان برگزارکننده این رویداد دراین‌باره گفته بود: «نوروز ۱۴۰۱، درهای سه بنای زیبا شامل مقبره بابا قاسم، مقبره خواجه نظام‌الملک و حمام شاهزاده‌ها برای نخستین بار به روی گردشگران و شهروندان اصفهانی باز شد و استقبال خوبی نیز از این رویداد به عمل آمد.
بازخوردهای مثبت این رویداد سبب شد که برای ادامه اجرای آن در اماکن و بناهای تاریخی دیگر برنامه‌ریزی و اقدام کنیم.دو اتاق بیگلربیگی پل خواجو برای بازدید در نظر گرفته‌شده است که بازدیدکنندگان از سمت شرق، رودخانه خروشان و از سمت غرب، رودخانه آرام را تماشا می‌کنند که این موضوع از شاهکارهای ساخت پل خواجو به شمار می‌رود.»
بازگشایی باغ زرشک
یکی دیگر از بناهای مهم شهر که تحت مالکیت شهرداری برای جلسات استفاده می‌شد عمارت باغ زرشک بود.عمارتی متعلق به دوره صفوی با ظاهری متفاوت و چشم‌نواز که خوشبختانه توانسته است از تخریب‌های زمان ظل السلطان جان سالم به‌در ببرد. عمارتی با ماجراهای بسیار که در کتاب داستان‌هایی از پنجاه سال از زبان معزالدین مهدوی توضیحاتی درباره آن آمده است:
«پدرم بیان داشت که این باغ‌ملک من بود و در وسط آن نیز عمارت بسیار زیبا و آبرومندی از زمان صفویه باقی بود (نظیر عمارت هشت‌بهشت ولی کوچک‌تر) که روزهای جمعه را آنجا می‌گذراندم و گاهی دوستان را نیز دعوت می‌کردم. روزی ظل‌السلطان مرا خواست. اتفاقا موقعی بود که او عمارات صفویه را خراب می‌کرد. من به ملاقات او رفتم. اظهار داشت «عمارت باغ زرشک را خراب کن!» چون این کار برای من عملی نبود، گفتم: «عمارت کوچکی است و در جنب عمارات دیگری که خراب‌شده است، قابل‌اعتنا نیست» شروع کرد مدتی درباره صفویه صحبت کردن و از هر ناسزایی به آنان خودداری نکرد. گفت آن‌ها چنین و چنان بوده‌اند... درهرحال مجلس گذشت و من حاضر نشدم که آنجا را خراب کنم، چون به منزل مراجعت کردم باغبان باغ زرشک را جلو در منزل دیدم که اطلاع داد ماموران ظل‌السلطان آمده‌اند و عمارت را خراب می‌کنند. گفتم من توانایی مقاومت با ظل‌السلطان را ندارم. برو ببین بعدا چه خواهند کرد و به من اطلاع بده. عصر باغبان آمد و گزارش داد که عمارت را خراب کردند و رفتند و چیزی از آن نبردند.» (مهدوی، ۱۳۴۸: ۶۳)
باغ زرشک پس از مشروطیت، به مالکیت امیرمجاهد بختیاری، درآمد. شاید هم او عمارت خراب‌شده وسط را تعمیر کرده و صفایی به آن داده بود تاجایی که در سال ۱۳۱۷ ش که تاگور، فیلسوف و شاعر هندی به ایران مسافرت کرد، دولت تصمیم گرفت وی را در آنجا سکنی دهد. نصرالله سیف پور فاطمی که میهمان‌دار وی بود، می‌گوید: «در اصفهان تاگور و همراهانش را در باغ زرشک منزل امیرمجاهد بختیاری که در دست دولت بود، نزدیک پل زاینده‌رود جا دادند.»
پس از گذر این اتفاقات بنای باغ زرشک به میان صنعت گرفتار شد و دورتادور آن را کارخانه‌های نساجی گرفتند اما صنعتی شدن نیز نتوانست جان این بنا را بگیرد و از آن دوران سخت نیز جان سالم بدر برد.گذر زمان،خیابان‌کشی‌های جدید و قرارگیری در یک نقطه خوب از اصفهان باعث شد توجه به این بنا بیشتر شود و مورد مرمت قرار گیرد اما مشکل از جایی شروع شد که شهرداری تصمیم گرفت از این بنا به‌عنوان سالنی برای جلسات خود استفاده کند و مرزی محکم میان شهروندان اصفهان و باغ زرشک کشید مرزی که باعث می‌شد تنها با گذر از کنار نرده‌های آهنی بلند بتوانیم این بنا را از دور ببینیم.اما طبق تصمیم شهرداری و شورای شهر اتفاقی خجسته باعث شد این بنا نیز به صاحبان اصلی خود یعنی مردم اصفهان بازگردد یا حداقل در مدت‌زمان مشخصی مورد تماشای عموم قرار بگیرد.شهروندان نیز با استقبال از این اتفاق ضمن حضور در این مکان تاریخی هرکدام به‌عنوان یک رسانه در صفحات مجازی خود اقدام به انتشار تصاویر این بنای مهم کردند و اینستاگرام اصفهانی‌ها به مدت یک هفته سراسر آیینه‌کاری‌های باغ زرشک بود.هرچند با توجه به قرارگیری مترو در زیر این بنا،شهرداری و نهادهای مربوط باید ضمن استحکام عمارت به مراقبت جدی از این بنای ارزشمند بپردازند زیرا مرور زمان و حضور غول مترو زیر این بنا می‌تواند آسیب‌های جدی به آن وارد کند.اما مرمت آن ضمن حفظ بنا می‌تواند تبدیل به رویدادی شهری با حضور و تماشای مردم نسبت به مرمت یک بنای تاریخی شود تا شهروندان از نزدیک شاهد روند کاری مرمت گران باشند.
علی‌رضا مساح درباره جزئیات برگزاری دومین رویداد گردشگری نیم‌رخ که باهدف بازدید از گنجینه‌های کمتر دیده‌شده اصفهان برگزار می‌شود، اظهار کرده است:« هدف از اجرای برنامه نیم‌رخ، دیده شدن اماکن گردشگری اصفهان است که یا کمتر دیده‌شده یا اینکه تاکنون امکان ورود عموم به آنجا مقدور نبوده است. از کوشک باغ زرشک به‌عنوان یکی از جاذبه‌های زیبای گردشگری اصفهان بازدید می‌شود. این جاذبه در میان یکی از باغ‌های بسیار زیبای صفوی ساخته‌شده است و البته این مکان، درگذشته ساختمان اداری صنایع پشم اصفهان بوده است. این مکان یک مجموعه صنعتی با حجم زیادی کارگر بوده است که هرکدام از آن‌ها خاطرات بسیار زیبایی دارند ازاین‌رو می‌تواند جاذبه‌ای برای بینندگان و شنوندگان باشد. این کارخانه در دوره پهلوی اول، زمانی که این مناطق دیگر کاربری باغ نداشتند برپاشده است. بااینکه این باغ، دفتر یک کارخانه صنعتی بوده اما بسیار زیبا و ظریف است و تزئینات خوبی را در آن مشاهده می‌کنیم. این تزئینات برگرفته از فرهنگ تاریخ و حتی بوم اصفهان است و نقوشی مانند حیوانات و میوه‌هایی مثل به و انجیر در گچ‌بری‌های آن دیده می‌شود. آیینه‌کاری‌های بسیار زیبا نیز جلوه خاصی به این مکان بخشیده است که هرکدام در پشت خود یک دنیا فرهنگ، تمدن و تاریخ دارد.»
به‌طورکلی مساله صرفا دیدن مکان‌های تاریخی توسط شهروندان نیست مساله ارزش‌گذاری به جامعه و دیدن آن‌ها در استفاده برابر از پتانسیل‌های شهری است.اتفاقات این‌چنینی ضمن آشنایی بیشتر مردم با تاریخ و فرهنگ شهر،به‌نوعی برداشتن یک سد از فاصله طبقاتی و سیاسی در اصفهان برای دستیابی به شهری برادر و برابر است.
