ضربه‌گیر تحریمی
فولاد مبارکه با چه چالشهایی برای تامین مواداولیه و قطعات مواجه است؟
لازمه یک اقتصاد مقاوم اما عدم‌توقف بخش‌های مختلف صنعتی و تولیدی بوده تا اقتصاد کشور مسیری رو به توسعه را طی کند. در این میان شرکت فولاد مبارکه اصفهان توانسته شعار جهش تولید را در عمل محقق کند و در صنایع مختلف همچون خودروسازی، قطعه‌سازی، صنایع فلزی سبک و سنگین، لوله‌های انتقال سیالات، صنایع بسته‌بندی، لوازم خانگی و الکتریکی و صنایع لوله و پروفیل نقشی مهم ایفا کند. در شرکت فولاد مبارکه اصفهان محصولاتی همچون گندله، آهن اسفنجی، تختال، کلاف گرم، کلاف سخت سرد، کلاف قلع اندود، کلاف گالوانیزه و کلاف رنگی تولید می‌شود.
چالش تامین سنگ آهن
یکی از ریسک‌های شناسایی‌شده در گزارش مدیریتی شرکت فولاد مبارکه اصفهان محدودیت در تامین پایدار کنسانتره سنگ آهن و گندله عنوان شده است. در حال حاضر نرخ خرید سنگ آهن، گندله و آهن اسفنجی بر اساس توافق قیمتی فولادی‌ها و سنگ آهنی‌ها به صورت ضریبی از قیمت شمش فولاد خوزستان که در دوره‌های سه‌ماهه اعلام می‌شود، محاسبه می‌شود. بر اساس توافق صورت‌گرفته سقف قیمت کنسانتره سنگ آهن بر مبنای ۱۶ درصد شمش فولاد خوزستان، سقف نرخ گندله بر مبنای ۵/ ۲۳ درصد شمش فولاد خوزستان و آهن اسفنجی بر مبنای ۵۰ درصد شمش فولاد خوزستان تعیین می‌شود. در واقع، به ازای هر یک تن تولید ورق، به ۹۰/ ۱ تن کنسانتره، ۸۰/ ۱تن گندله و ۳/ ۱ تن آهن اسفنجی نیاز است. سال گذشته بود که این واحد فولادی به دلیل کمبود سنگ آهن، ۱۵ درصد از میزان تولید خود کاهش داد. سنگ آهن در فرآیندی که به عنوان زنجیره تولید فولاد شناخته می‌شود، به شمش فولاد تبدیل می‌شود.
بر اساس اطلاعات موجود فولاد مبارکه اصفهان، تمام سنگ آهن مورد نیاز خود را از بازارهای داخلی تامین می‌کند در نتیجه تحریم‌های بین‌المللی اثر چندانی در این خصوص ندارد. در این میان افزایش اختلاف میان فولادسازها و شرکت‌های معدنی سبب شد تا برخی از تولیدکنندگان سنگ آهن خود اقدام به راه‌اندازی واحدهای فولادسازی کنند. شرکت فولاد مبارکه تلاش کرده تا از طریق اتخاذ سیاست‌هایی از جمله سرمایه‌گذاری و مشارکت در تولید برخی از اقلام مواد اولیه استراتژیک و گلوگاهی در داخل کشور و همچنین شناسایی منابع جدید و تامین قابل اطمینان و انعقاد قراردادهای بلندمدت، در مسیر مدیریت بهتر موجودی مواد اولیه خود حرکت کند. این شرکت همچنین در تلاش است تا از طریق شناسایی گلوگاه‌های اتلاف زمان و برطرف ساختن مشکلات مربوطه، زمان تدارک کالا و مواد اولیه مورد نیاز خود را به حداقل برساند. اما خام‌فروشی شاید یکی از مهم‌ترین چالش‌های کمبود سنگ آهن برای شرکت‌های فولادسازی است؛ چراکه قیمت‌گذاری‌های دستوری سبب شده تا معدنی‌ها ترجیح دهند تولیدات خود را به مشتریان خارجی بفروشند.
قیمت‌گذاری دستوری؛ بلای جان صنایع
یکی از مهم‌ترین دلایل کمبود مواد اولیه برای فولاد مبارکه و دیگر صنایع فولادی، به قیمت‌گذاری دستوری بازمی‌گردد. جایی که قیمت‌ها بسیار پایین‌تر از سطح جهانی تعیین می‌شوند و تولیدکننده ترجیح می‌دهد محصولات خود را ولو به صورت خام و نیمه‌خام به خارج از کشور صادر کند. این در حالی است که هفته‌های اخیر قوانین جدیدی مصوب شد که خود مشوق خام‌فروشی است. در شیوه‌نامه جنجالی ابلاغ‌شده توسط معاون اقتصادی رئیس‌جمهور، قیمت پایه عرضه شمش فولادی در بورس کالا، ۸۰ درصد شمش CIS اعلام شده بود و در هفته گذشته وزیر صمت این قیمت پایه را ۱۰ درصد دیگر کاهش داد و برای تصویب به شورای عالی بورس فرستاد. در حال حاضر قیمت پایه شمش فولادی در بورس کالا حتی از قراضه وارداتی از ترکیه پایین‌تر است. اواسط هفته گذشته شمش فولادی با احتساب نرخ ارز نیمایی مبنای معاملات محصولات پتروشیمی (دلار ۲۵۵۶۴ تومانی)، با قیمت پایه ۴۵۸ دلار به ازای هر تن در بورس کالا عرضه شد. این در حالی است که آخرین نرخ شمش صادراتی ایران ۵۵۵ دلار است و قیمت پایه شمش در بورس کالا ۹۷ دلار پایین‌تر از قیمت شمش صادراتی ایران است. قیمت شمش CIS در هفته گذشته نیز ۶۰۴ دلار بوده است و قیمت پایه شمش در بورس کالا ۱۴۶ دلار پایین‌تر از آن است. آخرین قیمت قراضه وارداتی ترکیه نیز ۴۷۲ دلار است که قیمت پایه شمش در بورس کالا ۱۵ دلار کمتر از آن است. قیمت شمش فولادی در بازار داخلی ترکیه (تحویل درب کارخانه) نیز ۶۲۰ تا ۶۲۵ دلار به ازای هر تن است و قیمت پایه شمش در بورس کالا با هیچ نقطه‌ای از جهان، مطابقت ندارد. اقدامات خلق‌الساعه و تصمیمات یک‌شبه نتیجه‌ای جز تضعیف و زمین زدن صنعتی که دهمین تولیدکننده بزرگ فولاد در دنیاست، ندارد. قیمت فولاد در بازارهای صادراتی به‌شدت بالا رفته و حالا این ترس واقعی وجود دارد که شرکت‌های فولادی ایران، نتوانند از این فرصت بزرگ در بازارهای صادراتی نیز استفاده کنند؛ چراکه بخشی از دولت اصرار دارد که مساله صادرات فولاد را به تنظیم دستوری بازار داخلی گره بزند. در حالی این مصوبه و مصوبات این‌چنین می‌تواند بلای جان تولیدکنندگان باشد که سیاستگذار به جای رفع موانع اعلام کرده درآمدهای حاصل از صادرات مواد خام و نیمه‌خام مشمول مالیات می‌شوند. ماحصل این مصوبات غیرکارشناسانه اما کمبود مواد اولیه برای تولید است. یکشنبه ۱۴ دی‌ماه بود که سخنگوی کمیسیون تلفیق بودجه اعلام کرد با هدف جلوگیری از خام‌فروشی و حمایت از تولید داخل، درآمدهای حاصل از صادرات مواد معدنی، فلزی، غیرفلزی، نفت، گاز و پتروشیمی خام و نیمه‌خام مشمول مالیات می‌شوند. در صورتی که همین مصوبات غیرکارشناسانه و خلق‌الساعه بوده که به ضرر تولیدکنندگان داخلی تمام شده است.
کمبود گاز در زمستان؛ کمبود برق در تابستان
یکی از فرآیندهای بسیار مهم در جهت تولید آهن‌آلات، فرآیند احیای مستقیم به شمار می‌رود. تقریباً ۷۵ درصد از کل آهن اسفنجی تولیدی در جهان با دو روش میدرکس و اچ‌وای‌آل تولید می‌شود. امروزه بیشتر تولید فولاد در دنیا اختصاص به دو روش کوره بلند-کانورتور و احیای مستقیم–ذوب الکتریکی دارد. فرآیند تولید فولاد بر پایه احیای
مستقیم - ذوب الکتریکی شامل دو مرحله تولید آهن اسفنجی و سپس تبدیل آن به فولاد در کوره قوس الکتریکی است. در روش احیای مستقیم، ذرات اکسیدی آهن در تماس با گازهای احیاکننده شامل H۲، CO و CH۴ در دمای ۷۵۰ تا ۹۰۰ درجه سانتیگراد احیا شده و به آهن اسفنجی تبدیل می‌شوند. این در حالی است که چالش افت فشار گاز به دلیل افزایش مصارف خانگی در زمستان همواره واحدهای صنعتی و نیروگاهی را تحت تاثیر قرار می‌دهد. هفته گذشته بود که شرکت فولاد مبارکه اصفهان از کاهش ۵۰درصدی تامین گاز این شرکت و کاهش تولید در این مجموعه خبر داد. این تنها بخش ماجرا نیست. در فصل تابستان کمبود برق و در کل سال کمبود آب نیز این شرکت را تهدید می‌کند. شرکت فولاد مبارکه روزانه نیازمند ۹ میلیون و ۵۰۰ هزار مترمکعب گاز است که به دلیل محدودیت‌های تامین گاز در فصل سرما، میزان تحویل گاز به آن حدود ۵۰ درصد کاهش یافته است. از این‌رو عمدتاً مدول‌های احیای مستقیم دچار محدودیت هستند، اما بقیه واحدهای فولاد مبارکه که مصارف کمتری دارند، تولید خود را حفظ می‌کنند تا با حفظ بازار، موجب اختلال در بازار نشوند که البته در صورت استمرار محدودیت افت تولید به واحدهای پایین دست نیز می‌رسد.
یکی از مشکلات جدی شهرها در زمستان آلودگی هواست که بخشی از آن به وارونگی هوایی و بخشی دیگر به استفاده از سوخت‌های جایگزین گاز در صنایع بازمی‌گردد. در حالی بخش زیادی از واحدهای صنعتی اصفهان سبب تشدید آلودگی هوا می‌شوند که فولاد جزو معدود واحدهای صنعتی بزرگ است که به دلیل استفاده نکردن از مازوت، در عمل از محیط زیست حفاظت می‌کند. با این حال برای حل مشکل تامین گاز مورد نیاز برای چرخ تولید این شرکت هنوز راهی اندیشیده نشده است.
قطعات در حال بومی‌سازی
به قوانین و مقررات دست‌وپاگیر گمرکی می‌توان به عنوان یکی دیگر از چالش‌های صنعت فولاد در شرایط کنونی کشور اشاره کرد، زیرا هم‌اکنون این موانع در حوزه تامین قطعات و تجهیزات یدکی وارداتی پیش پای تولیدکنندگان قرار گرفته است. یکی از این سیاست‌های فولاد مبارکه ادامه بومی‌سازی ساخت قطعات یدکی، ماشین‌آلات، تجهیزات و... از طریق کارگاه‌ها و کارخانه‌های موجود و همچنین شرکت‌های دانش‌بنیان است که باعث تولید بیش از ۱۰۰ هزار قطعه تجهیز و مواد اساسی در داخل کشور از ابتدای سال ۸۱ تاکنون شده است. این فرآیند شامل بومی‌سازی موفق قطعات و تجهیزات پیچیده، استراتژیک و حساس موردنیاز خطوط تولید از قبیل مندریل نورد گرم، کمپرسور فرآیند احیا، کوره‌های باکس آنیلینگ و فن فرآیند گندله‌سازی بوده است. شرکت فولاد مبارکه همچنین اقدام به توانمندسازی تولیدکنندگان موجود از طریق انعقاد قراردادهای یک تا سه‌ساله و تامین مالی قراردادهای مذکور از محل افزایش سقف پیش‌پرداخت‌ها کرده است.
مروری بر برنامه‌های توسعه‌ای فولاد
شرکت فولاد مبارکه اصفهان با ماموریت «شهروند شرکتی مسوولیت‌پذیر، برای خلق آینده بهتر» و چشم‌انداز «الگوی ملی بنگاهداری و حفظ جایگاه برتر در صنعت فولاد کشور با تمرکز بر توسعه تکنولوژی و زنجیره تولید متوازن» اقدام به تولید فولاد برای استفاده در خودروسازی و قطعه‌سازی، صنایع فلزی سبک و سنگین، لوله‌های انتقال سیالات، صنایع بسته‌بندی، صنایع لوازم خانگی و الکتریکی و صنایع لوله و پروفیل می‌کند. در این شرکت تمرکز بر ارتقای بهره‌وری از طریق مدیریت هزینه‌ها، مدیریت اثربخش ظرفیت دارایی‌ها و نقدینگی و همچنین رشد درآمد از طریق حفظ سطح فروش محصولات با تاکید بر محصولات ویژه و توسعه سرمایه‌گذاری‌ها با مدیریت سبد سرمایه‌گذاری‌هاست. راهبردهای شرکت فولاد مبارکه در سال ۱۳۹۹، تولید ایمن و پایدار و توسعه دانش‌محور است. «فولاد» در نظر دارد با تکمیل طرح نورد گرم شماره ۲ در شرکت فولاد مبارکه، بهره‌برداری از واحد کنسانتره فولاد سنگان، واحد فولادسازی و ریخته‌گری شرکت فولاد سفیددشت و اجرای طرح تحول دیجیتال، در سال جهش تولید به اهداف از پیش تعیین‌شده دست یابد. شرکت فولاد مبارکه اصفهان برای کاهش ریسک‌های مربوط به تامین مواد اولیه به ویژه سنگ آهن، پروژه کنسانتره‌سازی شرکت فولاد سنگان خراسان را در دست اجرا دارد. این پروژه با سرمایه‌گذاری شرکت فولاد مبارکه با هدف فرآوری و کنسانتره سنگ آهن با ظرفیت پنج میلیون تن در حال انجام بوده و تا پایان شهریورماه سال ۱۳۹۹ معادل ۱۵/ ۹۵ درصد پیشرفت فیزیکی داشته است. از دیگر برنامه‌های توسعه‌ای فولاد مبارکه می‌توان به پروژه فولادسازی در شرکت فولاد سفیددشت چهارمحال‌وبختیاری اشاره کرد. فعالیت اجرایی این پروژه با سرمایه‌گذاری و حمایت شرکت فولاد مبارکه با هدف تولید ۸۰۰ هزار تن تختال از سال ۱۳۹۵ آغاز شده و تا پایان شهریورماه سال ۱۳۹۹ معادل ۱۳/ ۸۵ درصد پیشرفت فیزیکی داشته است.
