در مسیر تحول هوشمند

رسول سراییان / مدیرعامل شرکت ایریسا در هنگامه تولد فولاد مبارکه اصفهان، اهمیت نقش اتوماسیون صنعتی و اطلاعات در زنجیره ارزش فولاد کشور از همان زمان مورد توجه مسوولان امر قرار داشت و به همین سبب، شرکت ایریسا به‌عنوان بازوی تخصصی حوزه اتوماسین صنعتی و فناوری اطلاعات فولاد مبارکه تشکیل شد. بررسی زنجیره ارزش صنعت فولاد بیانگر آن است که در این زنجیره و از ابتدا، یعنی معدن و استحصال سنگ آهن و تا خروجی آن که شامل ساخت ورقه‌های فولادی است، اگر بتوان حوزه تفکر و برنامه‌ریزی را مورد توجه قرار داد و به شکلی ویژه در نظر گرفت، می‌توان دریافت که کل این فرآیند، به اتوماسیون و سیستم‌های اطلاعاتی متصل می‌شود. علاوه بر آن، از زمان تاسیس مجموعه فولاد مبارکه اصفهان، هدف اصلی تاسیس ایریسا، انتقال دانش فنی و تجربه شرکت‌های خارجی بوده است. مهارت‌ها و دانش و تجربه شرکت‌های خارجی که در پروژه‌های گوناگون فولاد مبارکه طی زمانی طولانی مورد استفاده قرار گرفته و به‌کار گرفته شده، در ایریسا تماماً به ثبت رسیده است و امروزه پس از ۲۷ سال، تمامی سیستم‌های اتوماسیون و اطلاعاتی نه‌تنها فولاد مبارکه بلکه فولاد خوزستان، فولاد هرمزگان، فولاد امیرکبیر کاشان و... بر اساس همان تجربه و دانشی که توسط ایریسا ارتقا یافته است و یا از شرکت‌های اروپایی مانند شرکت‌های ایتالیایی، زیمنس، ABB و... که زمانی برای فولاد مبارکه کار می‌کردند، به مجموعه فولاد مبارکه منتقل شده و این مسیر ادامه یافته و گام به پیش برداشته شده است.

دانش‌بنیان در حوزه اتوماسیون و اطلاعات

بر اساس قوانین و تعاریف صندوق نوآوری و شکوفایی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری شرکت‌هایی که محصولات تولیدی آنها با تعاریف این نهاد همخوانی دارند، می‌توانند عنوان شرکت دانش‌بنیان را دریافت کنند. بر همین مبنا، اگر این محصولات شرایط خاصی را بگذرانند، می‌توانند محصولی دانش‌بنیان حتی در حوزه سیستم‌های اطلاعاتی، اتوماسیون صنعتی، اپلیکیشن و سیستم‌های مختلف نامیده شوند و بدین شیوه کل شرکت، ذیل عنوان دانش‌بنیان قرار می‌گیرد که شرکت ایریسا در این حوزه مهم، دارای هشت محصول دانش‌بنیان است که این مساله را پیشتر اعلام کرده و ارزیابی صندوق نوآوری و شکوفایی نیز این ادعا را تایید کرده است.

 پس از انقلاب صنعتی سوم که خدمات فناوری اطلاعات و اتوماسیون، در مرکز توجه قرار گرفت، در مجموعه فولاد مبارکه نیز تجهیزاتی تحت عنوان (PLC (programming logic control که در واقع امکان برنامه‌ریزی کردن ماشین‌هاست فراهم شد. متاثر از این مساله، امروزه تمام چرخه تولید در فولاد مبارکه توسط سیستم‌های اتوماسیون، برنامه‌ریزی هوشمند و بدون مداخله انسانی طبق برنامه از پیش تعیین‌شده، به فعالیت می‌پردازند. اگرچه، این حوزه نیز همانند هر فعالیت دیگری با چالش‌های فراوان همراه است، با وجود این، بزرگ‌ترین چالش در این حوزه در حال حاضر (هم در ایران و هم در سایر نقاط جهان)، مرتبط با انقلاب چهارم صنعتی است. همراه با این انقلاب که از حدود سال ۲۰۱۳-۲۰۱۲ آغاز شده است، فناوری‌های نوظهوری مانند هوش مصنوعی، بیگ‌دیتا، اینترنت اشیا و... پا به‌عرصه ظهور گذاشته‌اند. بر همین اساس، طبیعتاً نیروی ماهر و مختص و توانمند از یک سو و تجربه‌های موفقی که بتوان آنها را پیاده‌سازی کرد و از آنها یادگیری داشت، از سوی دیگر، بسیار کم و محدود شده است. بنابراین، می‌توان گفت مهم‌ترین چالش حوزه فعالیت ما در این عرصه، کمبود نیروهای متخصص و ماهر و عدم همسوسازی دانش‌آموختگان دانشگاه‌ها با دانش و مهارت‌های مورد نیاز در صنعت است چراکه «تغییر نسل» در حال رخ دادن است و از این چالش نمی‌توان به‌آسانی چشم‌پوشی کرد. واقعیت آن است که در این مساله به‌ویژه در پنج سال اخیر و از زمان ظهور نسل سوم و چهارم تلفن‌های همراه و گسترش جهانی کاربردهای فناوری اطلاعات و فضای مجازی، تقاضای بسیار زیادی در سطح جهان در این حوزه پدیدار شده است.

اخیراً در سطح جهان و حتی در ایران، کسب‌و‌کارهای اینترنتی قابل‌توجهی متولد شده‌اند که پیش از این هرگز وجود نداشته‌اند و به‌طور قطع، این حوزه‌ها توسط نیروهای متخصص IT اداره می‌شوند. اساساً در زمینه فناوری اطلاعات، دنیا با چالش نیروی ماهر مواجه است و بنابراین، مساله این است که اصطلاحاً «تقاضا» برای نیروی متخصص و ماهر در حوزه IT به‌مراتب بالاتر از میزان «عرضه» آن است. امروزه شرکت‌های توانمند و کشورهای خارجی در تلاش برای جذب کیفی‌ترین نیروهای متخصص هستند و در این مقطع حداقل در پنج تا ۱۰ سال آینده بسیاری از شرکت‌ها با چالش نیروی ماهر و کیفی مواجه خواهند شد؛ مساله‌ای که به‌راحتی نمی‌توانند صرفاً با جذب نیرو، آموزش نیروی انسانی، سرمایه‌گذاری و... به ماندگار کردن آنها مبادرت کنند. افراد مورد نیاز در این حوزه، طبیعتاً نیازمند آموزش فنی و مهارت‌آموزی ویژه هستند و در این عرصه، تعداد افرادی که پتانسیل سرمایه‌گذاری بر روی آنها وجود داشته باشد، بسیار کم است.

استراتژی یکپارچه‌سازی

یکی از سیاست‌های جدی که به‌عنوان سیاستی بالادستی به ایریسا ابلاغ شده است، طرح جامع و یکپارچه فناوری اطلاعات و طرح اخیر ما یعنی تحول دیجیتال است. این طرح، شامل شرکت‌های فولادی گوناگونی می‌شود که فولاد مبارکه در آنها سهم‌های متفاوت مدیریتی، طلایی، حداکثری و... دارد مانند فولاد امیرکبیر کاشان، فولاد اردکان، فولاد سنگان و... که سیاست ما بر آن است تا بخش فناوری اطلاعات و سیستم‌های اطلاعاتی این بخش‌ها و مسیری که برای تحول در نظر گرفته شده است، در قالب یک طرح جامع و یکپارچه پیش برود. در واقع، اهمیت و ویژگی فناوری اطلاعات در امکان ایجاد یکپارچگی و شفافیتی است که زمینه آن را فراهم می‌کند و این مساله، جزو سیاست‌های کلی فولاد مبارکه است و وظیفه اصلی اجرای آن بر عهده ایریسا گذاشته شده است. طبیعتاً نقش و جایگاه مجموعه‌ای مانند ایریسا در فولاد مبارکه آن است که بتواند در صنعت فولاد نقش‌آفرینی موثر و هوشمندانه‌ای کند. در شرایط فعلی، با حمایت‌های مدیریتی طرح دیجیتال، از آنجا که ذات و جنس این طرح از نوع تحول است، یک حمایت درونی در داخل فولاد مبارکه و همراهی و همکاری ویژه‌ای برای اجرای طرح تحول در فولاد مبارکه و سایر شرکت‌های فولادی که بنا دارند از این طرح بهره‌مند شوند؛ مورد نیاز است. آنچه می‌تواند در این مسیر کمک‌کننده باشد به شکلی که بتوان تاثیر آن را در صنعت فولاد توسط خروجی‌های آن مشاهده کرد، عموماً از چشم مردم پنهان می‌ماند چرا که غالباً تنها کارفرمایان از کیفیت محصول، قیمت، بهره‌وری شرکت و... اطلاع می‌یابند.

مدیریت فولاد مبارکه تا اینجا، حمایت ویژه‌ای از طرح تحول دیجیتال داشته است و امید می‌رود با پیاده‌سازی این طرح به کمک بدنه مدیریتی و کارشناسی مدیریتی فولاد مبارکه، شکوفایی قابل‌توجهی نه‌تنها در صنعت فولاد اصفهان بلکه در کل کشور محقق شود. ظهور هر سازوکار نوین، در صوت عدم تبیین درست و وجود ابهام در آن، با توجه به حساسیت‌های موجود در صنعت فولاد، به‌طور طبیعی می‌تواند مقاومت‌هایی را به همراه داشته باشد. طبیعتاً طرح تحول دیجیتال به هر میزان که به‌پیش حرکت کند، هم شناخت تیم‌های مختلف فولاد از این مساله افزایش خواهد یافت و هم با توجه به تغییر سیستم در حوزه فناوری، حمایت و مشارکت بدنه مدیریتی فولاد نیز بیشتر مورد نیاز خواهد بود. بر همین اساس، هرچه پشتیبانی در امر پیاده‌سازی بیشتر باشد، نتایج بهتری به بار خواهد نشست و قطعاً اتفاقات سازنده‌تری در این مسیر دشوار رخ خواهد داد.

ایریسا دارای یک ماموریت جاری در قبال فولاد مبارکه و مشتریان خود است که این ماموریت در واقع، همان خدماتی است که به آنها ارائه می‌شود و نیازهای کنونی آنها را برطرف کرده و پشتیبانی و نگهداری سرویس‌های فعلی را بر عهده دارد. در نهایت، یک ماموریت استراتژیک به مجموعه ایریسا ابلاغ شده است که در حقیقت، آینده فولاد مبارکه است. در این ماموریت دوم، ، هوشمندسازی فولاد مبارکه در کلاس جهانی تعریف می‌شود که روند پنج سال آینده فولاد مبارکه را تضمین خواهد کرد. طرح تحول دیجیتال دقیقاً در همین راستا طراحی شده است تا بتواند فولاد مبارکه را به کارخانه‌ای هوشمند تبدیل کند. این رسالت دوم، کاری بسیار سنگین خواهد بود و امید است بتوان به بهترین شکل آن را عملی کرد تا افتخاری ملی برای کشور رقم بخورد.