بار منفی
تهدیدها و فرصت‌های کرونا برای صنعت برق چیست؟
اما چند وقتی است که کرونا، این مهمان ناخوانده، مشکلاتی را برای صنعت برق کشور به وجود آورده است. بحران شیوع ویروس کرونا علاوه بر تهدید گسترده و عمیقی که برای سلامت جامعه ایجاد کرده است، همه فعالیت‌های جمعی از جمله فعالیت‌های اقتصادی و صنعتی را نیز متاثر ساخته به نحوی که ابعاد همه‌گیری این بیماری و تبعات آن با همه بحران‌های پیشین قابل مقایسه نبوده و ضروری است آثار این موضوع بر حوزه‌های حیاتی و استراتژیکی مانند صنعت برق که زیرساخت شریان اقتصادی است، مورد بررسی قرار گیرد و راهکارهایی برای مقابله با آثار خطرناک آن ارائه شود.
بر اساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی مهم‌ترین آثار احتمالی شیوع کرونا بر «عرضه برق» عبارت‌اند از: «اختلال در زنجیره تامین تجهیزات صنعت برق و سوخت مورد نیاز نیروگاه»، «ایجاد وقفه در اجرای پروژه‌های احداث، نگهداری و تعمیرات» و «ناپایداری شبکه تولید، انتقال و توزیع برق و بروز خاموشی». عمده اثرپذیری عرضه برق از گسترش کووید 19 ناشی از تغییراتی با منشأ اقتصادی است. با وجود این، گسترش این ویروس تغییراتی در شرایط کاری جامعه نیز به همراه داشته است که تاثیرات آنها در صنعت برق حائز اهمیت و در مواردی متمایز از سایر بخش‌هاست.
در سمت تقاضای برق نیز تهدیداتی مانند «کاهش تقاضا و تغییر الگوی مصرف بخش‌های مختلف در کوتاه‌مدت» و «آثار افزایش ناگهانی مصرف در صورت کنترل بحران کرونا در میان‌مدت»، از پیامدهای احتمالی کرونا بر صنعت برق است. تاثیر کووید 19 بر تقاضای برق را از دو بعد می‌توان بررسی کرد: نخست تاثیری است که شیوع این بیماری در کوتاه‌مدت بر مصرف برق گذاشته و دیگری پیش‌بینی تغییرات تقاضای آن در میان‌مدت است. در کوتاه‌مدت آنچه در سطح جهانی مشاهده شده است، کاهش تقاضای برق در اثر اجرای طرح‌های فاصله‌گذاری اجتماعی و قرنطینه‌سازی و تعطیلی واحدهای صنعتی است. بر اساس گزارش I.C.I.S 2020، شیوع ویروس کرونا مصرف برق را در کشورهای آلمان، فرانسه و ایتالیا کاهش داده است. در این گزارش مصرف برق در ایتالیا و فرانسه به 16 درصد کمتر از حد انتظار کاهش یافته است. آلمان، اسپانیا و انگلیس نیز با شیب کمتری کاهش تقاضای برق را تجربه کرده‌اند. همچنین طبق اطلاعات ارائه‌شده توسط آژانس بین‌المللی انرژی در اکثر اقتصادهایی که درگیر این ویروس هستند، تقاضای برق حدود 15 درصد کاهش یافته است.
در ایران نیز کاهش مصرف انرژی برق را شاهد هستیم. آمار انرژی مصرفی در محل شرکت‌های خریدار را در روزهای اسفند در فاصله سال‌های 1396 تا 1398 نشان می‌دهد. این متغیر مقدار انرژی اندازه‌گیری‌شده مورد تایید شرکت مدیریت شبکه برق ایران در محل شرکت‌های خریدار است. اگر از تلفات شبکه صرف‌نظر شود این متغیر می‌تواند نماینده‌ای برای مصرف کل برق در هر روز باشد. روند این متغیر در نیمه دوم اسفند 1398 نسبت به نیمه اول اسفند همین سال، در مقایسه با همین روند برای اسفند 1397 و 1398، می‌تواند نشان‌دهنده اثر منفی کرونا بر مصرف برق باشد.
اما در این میان سندیکای صنعت برق کشور نیز با انتشار پرسش‌نامه‌ای که متشکل از شاخص‌های زیر است تلاش دارد با نظرسنجی از نخبگان این صنعت میزان تاثیر شاخص‌ها را احصا کند. مهم‌ترین عوامل تاثیرگذار در پرسش‌نامه سندیکای صنعت برق عبارت‌اند از:
اختلال در روند تولید: محدودیت‌های اجتماعی و الزامات تعیین‌شده از سوی دولت برای الزام به تعطیلی واحدهای تولیدی.
اختلال در پشتیبانی حمل‌ونقل، مرسولات: قرنطینه، محدودیت‌های اجتماعی و مشکل در ترددهای بین‌شهری.
اختلال در زنجیره تامین: تعطیلی کارخانه‌ها و کمبود مواد اولیه ناشی از آن در سطح داخل و خارج کشور.
اختلال در خدمات بانکی: فشار بانک‌ها برای مطالبه تسهیلات و همچنین محدودیت در خدمات بانکی. در حالی که به دلیل محدودیت‌های اجتماعی، بخش خصوصی از انجام تعهدات قراردادی خود بازمانده در صورتی که امکان تولید، صدور صورتحساب و دریافت پول را ندارد.
کمبود نقدینگی: عدم انجام تعهدات کارفرمایان دولتی در پرداخت مطالبات تامین‌کنندگان کالا و خدمات صنعت برق.
عدم حضور موثر کارفرمایان دولتی در نهادهای مربوطه: قرنطینه و طرح حضور یک‌سوم کارکنان نهادهای دولتی موجب تاخیر در پیگیری امور قراردادها شده است.
محدودیت‌های نیروی انسانی: نگرانی شدید نیروی انسانی پروژه‌ها از مبتلا شدن حین ماموریت و کار در واحد تولیدی یا کارگاه پروژه.
رعایت پروتکل بهداشتی: تحمیل هزینه‌های اضافی و پیش‌بینی‌نشده به تامین‌کنندگان کالا و خدمات صنعت برق برای رعایت پروتکل‌های بهداشتی.
10 پیشنهاد در دوران کرونا
بدون شک این ویروس در آینده‌ای نزدیک نه‌تنها ریشه‌کن نخواهد شد بلکه جهان در حال تجربه اثرات مخرب و ویرانگر آن در موج‌های جدید حمله است. بنابراین برای اینکه این نیاز اساسی جامعه یعنی تامین انرژی الکتریکی دچار وقفه نشود توجه و اجرای پیشنهادهای ذیل می‌تواند راهکارهایی اساسی و مهم باشد.
1- برقراری تنفس در قراردادهای جاری
2- اتخاذ تسهیلات ویژه در پرداخت دیون بانکی، وجوه مالیاتی و بیمه تامین اجتماعی بنگاه‌های دخیل در زنجیره تولید، انتقال و توزیع برق
3- پرداخت کمک‌هزینه صیانت از اشتغال در صنعت برق
4- تسهیل در تامین مواد اولیه مورد نیاز واحدهای صنعتی توسط صنایع بالادستی
5- افزایش تاب‌آوری زنجیره تامین صنعت برق با حمایت از نوآوری در شرکت‌های فناور
6- اقدام‌های حمایتی مرتبط با صنعت برق مبتنی بر تجربه جهانی شامل پرداخت بهای برق
7- پایش شرایط بهره‌برداری از شبکه
8- توجه ویژه برای کاهش دغدغه سلامتی نیروی انسانی
9- اطمینان از پایداری شبکه تامین برق از طریق تامین پایدار سوخت
10- حفظ آمادگی حداکثری نیروگاه‌ها و مولدهای پراکنده
صرف‌نظر از بروز مشکلات اساسی در صنعت برق در اثر شیوع ویروس کرونا پیامدها و فرصت‌هایی نیز برای مدیران و مسوولان صنعت برق برای بررسی تاب‌آوری زنجیره تولید تا توزیع برق، ضرورت بهره‌گیری از فناوری‌های نوین بهره‌برداری از جمله اتوماسیون سیستم بهره‌برداری، کاهش تردد نیروی انسانی از مراکز استان‌ها به مرکز کشور، استفاده از سامانه‌های ویدئوکنفرانسی و فضای مجازی برای تبادل داده‌ها و برگزاری جلسات و مواردی از این دست وجود دارد.
