آلام کرونا
الزامات حمایت از صنایع آسیب‌دیده در اثر شیوع ویروس کرونا چیست؟
این نهاد مالی و اقتصادی بین‌المللی ضمن هشدار درباره تاثیر شیوع ویروس کرونا بر روند رشد اقتصادی جهان، پیش‌بینی خود را برای تولید ناخالص داخلی جهان هم کاهش داد. البته دامنه و گستره کاهش رشد اقتصادی جهانی به شکل دقیق گزارش نشد. بااین‌حال برای روشن شدن بیشتر اثر کرونا، می‌توان به دو مثال بارز اشاره کرد: محدودیت مسافرتی که صنعت توریسم را تحت تاثیر قرار داده و تعطیلی گسترده کارخانه‌ها. اقتصاد دنیا در شرایطی قرار گرفته که با شوک توامان عرضه و تقاضا مواجه شده است. خسارت‌های اقتصادی فراگیر شدن بیشتر این ویروس برای کل اقتصاد جهانی بسیار حائز اهمیت است؛ اما برای اقتصاد ایران که با تحریم‌ها از یک‌سو و بازگشت به لیست سیاه FATF از سوی دیگر دست‌وپنجه نرم می‌کند، چه بخواهیم چه نخواهیم این تاثیر بیشتر خواهد بود. کرونا بر اقتصاد ایران تاثیرات کوتاه‌مدت و میان‌مدت ملموس و غیرقابل جبرانی دارد. حدود یک میلیون واحد صنفی تنها در بخش خدمات در کشور داریم. یکی از مهم‌ترین آثار کرونا، در صنعت گردشگری قابل ردیابی است. بدون شک بحران موجود از حجم مسافرت‌های داخلی و خارجی به‌شدت کاسته و فعالیت آژانس‌های گردشگری و تمامی فعالان صنعت توریسم را با شوک مواجه کرده است. البته که در حوزه عمومی، از نظر درمانی و پزشکی، کشور با هزینه‌های سنگینی روبه‌رو شده است. از سوی دیگر بخش خرده‌فروشی نیز با رکود شدیدی در حال مقابله است. آسیب دیدن کسب‌وکارهای خرد و فعالان تجاری موجب کاهش تولید ناخالص داخلی، منفی شدن نرخ رشد اقتصادی و دیگر تبعات منفی اقتصادی می‌شود. بسیاری از این ضربه‌ها کوتاه‌مدت است اما آثار آن به شکل ملموسی بر اقتصاد کشور می‌نشیند.
اثرات بر بخش تجارت
در بخش تجاری، نمی‌توان از تاثیر چشمگیر بحران کرونا بر بازارهای صادراتی به‌سادگی گذشت. در چنین شرایطی، باید سازوکارهای تازه‌ای برای حفظ این بازارها در دستور کار قرار گیرد. در پی شیوع ویروس کرونا در ایران، برخی از کشورهای همسایه مرزها را بستند و صادرات غیرنفتی دچار مشکل شده است. واردات و صادرات محصولات بستگی به مدت‌زمان حضور ویروس کرونا دارد. اما قطعاً این موضوع تبعاتی در اقتصاد ایران خواهد داشت. همان‌طور که در چین، اقتصاد این کشور در عرض یک ماه در آستانه فلج شدن قرار گرفت و مراودات تجاری این کشور قدرتمند اقتصادی، متوقف شد. صادرات کالاهای روسی به چین با توجه به شیوع ویروس کرونا، بیش از یک‌چهارم کاهش یافت و تنها صادرات و واردات کالاهای عمده ادامه دارد.
همچنین در حوزه واردات، در زمینه مواد اولیه با مشکلاتی مواجه هستیم و تلاش دولت برای کنترل بازار ارز و ایجاد امنیت در بازار عامل بسیار مهمی است که به تولیدکنندگان و متعاقباً مصرف‌کنندگان کمک خواهد کرد.
در این خصوص، مقابله جدی با شیوع بیشتر این بیماری، تدابیر شدید بهداشتی، و اطلاع‌رسانی دقیق و شفاف به مردم باید در دستور کار فوری دولت و مسوولان قرار گیرد.
فرصت ویژه صنعت غذا
در شرایطی که در سال ۱۳۹۹، اتکای اصلی بودجه بر بخش غیرنفتی پایه‌ریزی شده است، باید برنامه‌ریزی دقیق و حساب‌شده‌ای از سوی دولت برای جلوگیری از ضربه به صادرات غیرنفتی در شرایط بروز بحران‌هایی مانند شیوع ویروس کرونا اندیشیده شود. درحالی‌که بسیاری از صنایع در حال حاضر در رکود نسبی به سر می‌برند، یکی از بخش‌هایی که امروز می‌توانیم به آن توجه ویژه داشته باشیم و برای تحقق فرمایشات رهبری از آن بیشترین استفاده را کنیم، صنایع غذایی در ایران است، صنایعی که سهم بالایی از گردش اقتصادی و تولید ناخالص ملی کشورمان را به خود اختصاص داده‌اند. این صنعت مهم و پیشرو نقش بسیار تعیین‌کننده‌ای در توسعه اقتصادی کشور به‌ویژه در شرایط حساس و استراتژیک فعلی ایران ایفا می‌کند. به این دلیل که توجه به این بخش از اقتصاد کشور، علاوه بر تامین نیازهای داخلی و امنیت غذایی، فرصتی برای ارزآوری با صادرات خواهد بود که به تبع آن بخشی از مشکلات ارزی کشور را نیز مرتفع می‌کند. اما باید توجه کرد که زنجیره تامین صنعت غذا در خطر قرار دارد. درصورتی‌که مدیریتی جدی و پیشگیرانه نباشد، آسیب‌هایی که ویروس کرونا به بخش کشاورزی وارد می‌کند، در کوتاه‌مدت غیرقابل جبران است. باید در نظر داشت در شرایطی که بحران کرونا جهان را فرا گرفته است تامین مواد غذایی موردنیاز مردم که از کالاهای اساسی به شمار می‌رود، قطعاً در اولویت است. بنابراین تقاضا برای بسیاری از مواد غذایی بیشتر از گذشته شده است و تولیدکنندگان در سنگر تولید بیش از گذشته با تلاشی مضاعف به تولید و تامین نیازهای اساسی مردم مشغول هستند. این یک فرصت ویژه برای توسعه صادرات صنعت غذا محسوب می‌شود.
اتخاذ سیاست‌های حمایتی
اقتصاد ایران فشار دوگانه تحریم و تبعات ویروس کرونا را توامان تجربه می‌کند و با توجه به محدودیت منابع، دولت باید سیاست‌های حمایتی بهینه اتخاذ کرده و از اجرای سیاست‌های حمایتی کور و غیرهدفمند اجتناب کند. اخذ اطلاعات دقیق از میزان خسارت واردشده به اقتصاد، یکی از اولویت‌های اقتصاددانان برای جبران این خسارات است، زیرا ابتدا باید مشخص شود که چه فعالیت‌هایی و به چه میزان در پی شیوع این ویروس متضرر شده‌اند تا از آنها حمایت‌های مالی صورت بگیرد. یکی از مهم‌ترین برنامه‌های حمایتی دولت باید در حوزه مالیات باشد؛ در قالب‌های تخفیف مالیاتی یا تمدید مدت زمان ارائه اظهارنامه مالیاتی و تعویق پرداخت مالیات تا یک مدت مشخص. معافیت از پرداخت اجاره برای کسب‌وکارهایی که به‌نوعی در حال استفاده از زمین و امکانات دولتی هستند و نیز ارائه تخفیف یا استمهال پرداخت حق بیمه تامین اجتماعی و کلیه موارد مشابه تا یک مدت مشخص و پرداخت حق بیمه بیکاری از دیگر حمایت‌هایی است که دولت می‌تواند از کسب‌وکارهای آسیب‌دیده انجام دهد. پرداخت یارانه کرونایی، پرداخت تسهیلات به تولیدکنندگان بخش واقعی اقتصاد و پرداخت بخشی از بهره تسهیلات از سوی دولت به‌عنوان یارانه تسهیلات از دیگر برنامه‌های حمایتی دولت در شرایط بحران فعلی می‌تواند باشد. تحقق یک جهش قابل توجه در تولید کشور قطعاً مستلزم فراهم شدن ملزومات و بسترهایی است که باید مسوولان نهادهای مختلف و سیاستگذاران بر آن اهتمام ورزند. ضروری است تا یک بازنگری و برنامه‌ریزی جدی و اساسی بر رفع موانع و چالش‌هایی که سال‌ها سد راه تولید کشور است، صورت گیرد. البته باید دقت کرد که حمایت‌های بی‌چون‌وچرای دولت یک خط قرمز دارد و آن کسری بودجه است. اگر حمایت‌های دولت به کسری بودجه شدید و به دنبال آن، پولی شدن کسری بودجه منجر شود، نه‌تنها این حمایت‌ها هیچ اثری نخواهند داشت، بلکه برعکس، در میان‌مدت با تحمیل تورم بر اقتصاد، عملاً ارزش واقعی آن حمایت‌ها به حداقل خواهد رسید. در نتیجه دولت در تعیین سیاست‌های حمایتی، باید سازوکارهایی را در نظر گیرد که تعمیق کسری بودجه را در پی نداشته باشد. اما علاوه بر وظایفی که دولت برای حمایت از تولید بر عهده دارد، در این بین نقش کارآفرینان ایرانی در حمایت از آسیب‌دیدگان در بخش‌های مختلف صنعت را نمی‌توان نادیده گرفت. در این زمینه اخیراً هیات داوران پنج‌گانه پروژه سفیر حسن نیت بحران قرن جهان مرکب از سازمان ملل متحد، سازمان تجارت جهانی، سازمان همکاری‌های اقتصادی (اکو)، نهضت بین‌المللی صلیب سرخ جهانی و هلال احمر و نیز کمپین ایران همدل، بنده را که یک کارآفرین ایرانی هستم از میان نامزدهای سرآمد در این عرصه در جهان، انتخاب کردند.
در شرایطی که آمریکا و هم‌پیمانانش جنگ اقتصادی را علیه ایران آغاز کرده و تمام قوای خود را برای تحت فشار قرار دادن و انزوای سیاسی جمهوری اسلامی به کار گرفته‌اند، کسب این عنوان افتخاری بزرگ برای ایران و درخشش نام پرافتخار کشور عزیزمان در عرصه جهانی است. عنوان سفیر حسن نیت بحران قرن به یک تولیدکننده ایرانی حاکی از این است که ایران مدیریت مناسبی بر این بیماری و بحران‌های ناشی از آن داشته است و در این میان تولیدکنندگان و کارآفرینان ایرانی به‌عنوان یک اهرم موثر در پویایی چرخه اقتصاد کشور در صف اول جهادگران اقتصادی در کنار کادر ایثارگر درمانی، از خود نقشی ماندگار و قابل تحسین بر جا گذاشتند و اجازه ندادند به‌رغم فشارهای دوگانه تحریم‌ها و مشکلات ناشی از بحران جهانی کرونا و بسته شدن مرزها، تولید کشور که مهم‌ترین عامل پویایی اقتصادی کشور است در سال جهش تولید از حرکت بایستد.
