«لانه فساد» در تورنتو چگونه ریشه‌کن شد؟
اهرم سهگانه مبارزه با فساد در شهرداری‌ها
در سال ۲۰۱۶ معادل ۵۴ درصد از مردم جهان در شهرها سکونت داشته‌اند و سازمان‌ملل پیش‌بینی کرده است که این رقم تا سال ۲۰۵۰، به ۶۶ درصد برسد. دولت‌ها و سازمان‌های محلی اغلب دارای قطب مولد نوآوری‌ها، اختیار در توزیع منابع، نزدیکی بیشتر با مردم و نقش ابتدایی کلیدی‌تری را در این زمینه‌ها نسبت به دولت‌های محلی بر دوش دارند. اینکه تا چه میزان از این امکانات به‌صورت برابر و عادلانه در جامعه استفاده شود به حرفه‌ای بودن و انسجام این دولت‌های محلی نظیر شهرداری‌ها وابسته است و توانایی آنها برای به سرانجام رساندن عملکرد خود از طریق سازوکارهای شفاف، پاسخگو و مسئولیت‌پذیر نقش ضروری را برای اجرایی شدن این مهم ایفا می‌کنند. از طریق همین فرصت‌ها، شهرداری‌ها و دولت‌های محلی می‌توانند به خط‌مقدم مراجع حاکمیتی برای اعتمادسازی در جوامع بدل شوند. با اینحال سازمان‌های محلی هم به‌مانند دولت‌های ملی از ریسک‌های فساد سیاسی و سو‌ءاستفاده از قدرت در امان نیستند که گستره آن می‌تواند فسادهای جزیی یا بسیار عظیم را در خود جای دهد. شهرداری‌ها می‌توانند خود به یکی از مراکز فساد بدل شوند چراکه شبکه‌ای درهم تنیده از قدرت را بواسطه نقش مرکزی در ارائه خدمات اولیه در اختیار خود دارند. در بسیاری از مواقع، رشوه‌هایی به دولت‌های محلی نظیر شهرداری‌ها به ازای دریافت مجوزهای ساخت و ساز، مجوزهای تجاری، ثبت اموال یا منافع اجتماعی یا حتی برنده شدن یک مناقصه پرداخت می‌شوند. برای نمونه دفتر مقابله با مواد مخدر و جرائم سازمان‌ملل (UNODC ) در سال ۲۰۱۰ اعلام کرد که بیش از ۴۱ درصد از افراد بالغ در نظرسنجی تایید کرده‌اند که به عقیده آنها، فساد سیستماتیک در شهرداری تیرانا (پایتخت آلبانی) در جریان است.
براساس گزارش سازمان ملل « فقر می‌تواند به‌طور نامتوازنی فقرا را با صدمات جبران‌ناپذیری مواجه کند و موجب توزیع غیرعادلانه منابع و نیز نابرابری در شهرها شود که این امر از موانع اصلی ریشه‌کن شدن فقر و تسریع توسعه خواهد بود.» در حالی‌که فراهم ساختن خدمات موثر و عاری از فساد در سیستم‌هایی که دولت‌های ملی آن بسیار قدرتمند هستند، امری دشوار خواهد بود، اما شهرداران در سرتاسر جهان اثبات کرده‌اند که می‌توانند با به کارگیری شیوه‌های جزئی و ساده بر فرهنگ مدیریت موسسات محلی موثر بود و ریسک فساد برای این سازمان‌ها را کاهش داد. بسیاری از شهرداری‌ها برای نیل به این مهم، طرح « جزایر یکپارچگی» را اجرایی کرده‌اند؛ برنامه‌ای که طراح اصلی آن رونالد مکلین، شهردار لاپاز در بولیوی بوده است.
براین اساس از طریق بکارگیری نظارت عمومی، روندهای شفاف و پاسخگو و خدمات عمومی مسوولیت‌پذیر، شهرداری‌ها می‌توانند به‌طرز عمیقی روابط خود با شهروندان را تعدیل کنند و مسیر دستیابی به خدمات ضروری و توسعه محلی هموار شود. پیشرفت‌های اخیر در زمینه فناوری موجب شده است تا شیوه‌های نوینی برای افزایش مشارکت شهروندان در روند عملکرد شهرداری‌ها ایجاد شوند.
در همین راستا، شیوه‌های نوینی برای افزایش شفافیت، انسجام و مسئولیت‌پذیری شهرداری‌ها طراحی و اجرا شده‌اند: نخستین گام، حمایت از شهرداری‌ها برای کاهش ریسک فساد در روند صدور مجوزها و ارائه خدمات بواسطه ساده‌سازی روندهای قانونی و افزایش شفافیت است.عامل دیگر تسهیل انتشار اطلاعات شهرداری‌ها برای عموم مردم و نهادهای ناظر خواهد بود. گام سوم، استفاده از ابزارهای جدید حوزه فناوری برای ارتقا ارتباطات میان شهرداری‌ها و شهروندان و همچنین تسهیل تبادل نظرات میان افراد عادی با مقامات ارشد شهرداری‌ها است.
در نهایت هم گام چهارم برای کاهش حداکثری فساد در شهرداری‌ها، همکاری یا شهروندان و جامعه مدنی در راستای افزایش پاسخگویی سازمان‌های شهری و در عین حال حمایت از شهرداری‌ها برای طراحی و اجرای یک سازوکار دریافت شکایات و انتقادات شهروندی است.
شهرداری شیشه‌ای در تورنتو
برای نمونه شهر تورنتو که در اوایل دهه ۲۰۰۰ میلادی گرفتار بسیاری از اتهامات فساد و رسوایی‌های مالی شده بود، توانسته است با به‌کارگیری همین برنامه و تکیه و تاکید بر افزایش شفافیت، پاسخگویی و بی‌طرفی در تصمیم‌گیری، خود را به یکی از شفاف‌ترین شهرهای جهان بدل کند و جوایز بسیاری را تنها ظرف ۱۰ سال اخیر در زمینه کیفیت، نوآوری و کارآمدی در ارائه خدمات عمومی کسب کند. براساس گزارشی که در وبسایت شهرداری تورنتو قرار گرفته است، شهرداری تورنتو همچنان بنا دارد تا شیوه فعلی را برای افزایش پاسخگویی و مسوولیت‌پذیری شهری از طریق انتشار گزارش ریز عملکرد خود برای عموم مردم و کارشناسان ادامه دهد. با اینحال گزارش‌های یک کمیسر کانادایی بود که موجب عریان شدن فساد در شهرداری تورنتو شد و پس از آن مقامات تصمیم گرفتند تا این شهر را بر روی ریل مبارزه و پیشگیری از فساد قرار دهند.
وبسایت شهرداری تورنتو بروز چنین فسادی در سال‌های قبلی و نیز انتشار این گزارش که از آنها پرده برداشت را برای خود یک فرصت دانسته است و می‌نویسد: «باید به جنبه مثبت موضوع نگاه کرد. این فرصت زمینه را فراهم کرد تا در نحوه ارائه خدمات شهری تورنتو بهبود اساسی صورت بگیرد. اینکه از عملکرد روزانه شهرداری تورنتو برای عموم گزارش منتشر شود در نتیجه بروز همان فسادهای سال‌های اخیر بوده است.»
تجربه تورنتو نشان می‌دهد که تغییر ریل سیاست‌گذاری در شهرداری‌ها برای مقابله با فساد بسیار ساده‌تر از آن است که برخی تصور می‌کنند و می‌توان از همین فساد، فرصتی را برای افزایش شفافیت، پاسخگویی و مسئولیت‌پذیری شهرداری‌ها و مقامات آن فراهم ساخت تا ضمن اعتمادسازی در جامعه و توزیع برابر منابع و خدمات، ریسک فساد در این نهادهای شهری به حداقل ممکن برسد.
