همدلی و وفاق ملی در خدمت‌رسانی
زلزله کرمانشاه چه درس‌هایی برای مدیریت بحران دارد؟
مولای متقیان علی (ع) می‌فرماید: «فایده عبرت آموختن رهایی و رستگاری است». زلزله کرمانشاه حاوی درس‌های فراوانی برای آموختن بود؛ از جمله مهم‌ترین درس‌ها لزوم تغییر دیدگاه مسوولان نسبت به حوادث است. این رویداد نشان داد که چگونه حوادث طبیعی در کمتر از یک دقیقه باعث اتلاف هزاران میلیارد ریال سرمایه مادی و سرمایه‌های انسانی می‌شود. درآمدی که می‌تواند صرف توسعه و آبادانی و ایجاد اشتغال برای جوانان شود برای جبران خسارت هزینه می‌شود.
لزوم نظارت بر شیوه‌های ساخت
زلزله کرمانشاه بار دیگر لزوم نظارت بیشتر، تغییر شیوه‌های فعلی ساخت ابنیه، حرکت به سوی شیوه‌های نوین و ارزان ساخت مسکن را یادآور شد. آموختیم که دیگر روش‌های جاری مقابله با حوادث بزرگ پاسخگوی نیازها نیستند. مدیریت سیستماتیک باید جایگزین استفاده احساسی از امکانات و نیروهای انسانی شود. می‌بایست تکنولوژی‌های نوین از جمله فناوری‌های فضایی را در مراحل مختلف به‌کار گرفت. انجام امور با راندمان بالا هنر مدیریت است.
اما یک نکته هرگز نباید فراموش شود؛ اهمیت مصالح و نظارت درست بر ساخت‌وساز. چراکه تجربه به ما ثابت کرده است اگر این مساله مورد توجه واقع نشود، شرایط سخت‌تری در انتظارمان خواهد بود. در زمین‌لرزه کرمانشاه شاهد آن بودیم که دو بیمارستان در این شهر نتوانست در برابر زلزله تاب بیاورد. در ورزقان هم همین‌طور شد و بیمارستانی که هنوز افتتاح نشده بود تخریب شد. اما در همین زلزله‌ها ساختمان‌هایی بودند که هیچ آسیبی ندیدند. پس چه فرقی در ساخت‌وساز این ساختمان‌ها وجود داشت. آن ساختمان‌ها و مصالحشان از آسمان که نیامده بود. بنابراین لازم است به این مسائل توجه کنیم. آیا مصالحی که ما برای ساخت‌وساز استفاده می‌کنیم استاندارد است؟ چرا به‌‌رغم آنکه دانش و تجهیزات لازم را داریم از وقوع زلزله در تهران نگرانیم.
در زمین‌لرزه سرپل ذهاب از ساختمانی که تخریب شده بود بازدید کردم. آنجا متوجه شدیم که بیشترین خسارت به بخشی از ساختمان وارد شده که سازنده در آن با کمبود تیرآهن مواجه شده و برای جبران این کمبود شش میلگرد را کنار هم قرار داده است. در این موارد چه کسی باید پاسخگو باشد؟ من معتقدم که نظام مهندسی ما همواره باید پاسخگوی این مسائل باشد. اصلاً چه کسی اجازه ساخت و بهره‌برداری از این ساختمان را که یک مرکز دانشگاهی بوده، داده است؟ و نظارت‌ها کجا رفته بود. متاسفانه این سوال مطرح است که آیا در برخی از مواقع امضافروشی می‌شود؟ ما نیازمند قوانین بازدارنده در حوزه ساخت‌وساز برای مقابله با بحران‌ها هستیم. قوانین ما در این زمینه بازدارنده نیست و در عین حال خودمان هم به این مسائل بی‌توجهی و کم‌توجهی می‌کنیم. مراحل آموزش کارگران را ببینید. به چند کارگر آموزش عملی می‌دهند و بعد بدون آموزش‌های فنی و تئوری آنها راهی کار ساختمان می‌شوند.
لزوم اهمیت شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌ها
امروزه با گسترش تکنولوژی‌های ارتباطی و اطلاعاتی نظیر اینترنت، رسانه‌های صوتی و تصویری و شبکه‌های اجتماعی، مسوولان، متخصصان و افراد جامعه همواره با انبوهی از اطلاعات در مورد موضوعات مختلف روبه‌رو می‌شوند که اگر نتوان نیازهای اطلاعاتی را به درستی مدیریت کرد سردرگمی و گمراهی را به همراه خواهد داشت. از این‌رو مستندسازی در خصوص وقایع و حوادث مهم در مدیریت کشور اصلی مهم و اساسی برای ثبت زحمات، تلاش‌ها و اقدامات صورت‌گرفته به منظور استفاده در حوادث آتی و شناسایی نقاط قوت و ضعف عملکرد مدیریت بحران است. تدوین پروتکل و چارچوب خاص مستندسازی حوادث به منظور مشخص کردن چگونگی ثبت عملکرد اقدامات دستگاه‌های ذی‌ربط با توجه و تاکید بر حفظ تجارب و شناسایی نقاط ضعف و قوت مورد نیاز است. در این راستا ضمن ادای احترام به درگذشتگان و آسیب‌دیدگان این حادثه تلخ، تقدیر از زحمات و تلاش‌های تمامی دست‌اندرکاران در دولت، نهادهای کشوری و لشگری و عموم مردم، فرصت مغتنمی برای شروع روند مستندسازی در مدیریت بحران کشور است.
دو سال بعد از زلزله چگونه گذشته است؟
پس از گذشت دو سال و روشن شدن زوایای مختلف حادثه، مراکز مختلف علمی و تحقیقاتی باید با ارزیابی دقیق از نظر تاثیر آن بر اقتصاد کشور و منطقه، معیشت مردم، وضعیت ساخت‌وساز، نحوه مدیریت بحران، جست‌وجو و امداد و نجات، مکانیسم جذب و توزیع کمک‌ها، تقسیم کار و هماهنگی بین‌دستگاهی، تامین امنیت، نحوه اطلاع‌رسانی، مسائل اجتماعی حین و بعد از حادثه، بازتوانی و بازسازی و... راهگشای مدیریت حوادث احتمالی آینده باشند.
ایران همیشه در معرض خطر است
ایران همیشه در معرض خطر حوادث غیرمترقبه از جمله زلزله و سیل و مسائلی از این دست است. ایران مقام دهم حوادث دنیا را دارد و ما هرازچندگاهی شاهد حوادثی مانند سیل، زلزله و... در کشور هستیم که خسارات جانی و مالی وارد می‌کند. مقابله با بحران‌ها نیازمند آمادگی دوطرفه از سوی مسوولان و مردم است. در حادثه زلزله کرمانشاه ۶۲۱ نفر جان خود را از دست دادند و بیش از هفت هزار نفر مجروح شدند. با توجه به این حوادث لازم است هر لحظه آمادگی لازم را برای مقابله با بحران‌ها داشته باشیم. یک جنبه از کارهایی که در حوزه مدیریت بحران باید انجام شود در حوزه دولت است که باید هماهنگی، تجهیزات و اعتبارات از سوی دولت صورت پذیرد، اما جنبه مهم‌تر در مقابله با بحران، همتی است که باید از سوی مردم انجام شود یعنی اگر می‌خواهند خانه‌ای بسازند تلاش کنند که این کار با کیفیت انجام شود.
مدار از فلک چشم نیکاختری
اینجانب با تشکر از اقدامات و تلاش‌های استانداری کرمانشاه برای انتشار این گزارش امیدوارم با رعایت تدابیر در نظر گرفته‌شده در قانون مدیریت بحران کشور، زمینه استفاده از تجارب و دستاوردهای به‌دست‌آمده و همچنین پیشگیری از آسیب‌ها و نقاط ضعف‌ها در حوادث احتمالی آتی مهیا شود. در سرزمین مستعد وقوع انواع حوادث طبیعی، زلزله کرمانشاه آخرین حادثه نخواهد بود. بنابراین کلید موفقیت تدبیر و عمل است. چو تو خود کنی اختر خویش را بد / مدار از فلک چشم نیکاختری را.
