اشتغال مبارک

اشتغال در معادن و واحدهای معدنی این روزها بیش از هر زمان دیگری در معرض توجه سیاستگذاران و برنامه‌ریزان قرار دارد و آنها از هر فرصتی استفاده می‌کنند تا بتوانند با ابزارهایی که در اختیار دارند، اشتغال معادن و صنایع معدنی را ارتقا دهند. فولاد مبارکه هم یکی از همین بخش‌هایی است که توجه بسیاری را با پیشرفت‌های سال‌های اخیر به خود جلب کرده است. چندی پیش فرصتی پیش آمد که بازدیدی از شرکت فولاد مبارکه داشته باشم؛ واحدی بزرگ و برجسته که نمایانگر پاره‌ای از اشتغال‌زایی صنایع معدنی است.

 بسیاری می‌گویند این کمپانی در دنیا به خاطر میزان تولید و صادراتش شناخته شده است و اکنون در الگوی جهانی، واحد بزرگی به شمار می‌رود که می‌تواند به صورت مستقیم و غیرمستقیم، روی اشتغال منطقه اثرگذار باشد. اکنون ۱۵ هزار نفر به صورت مستقیم در این واحد صنعتی معدنی کار می‌کنند و زنجیره‌ای را شکل داده‌اند که صنایع پایین‌دستی را هم هدایت می‌کند. برآوردها حکایت از آن دارد که در مجموع، معدن و صنایع معدنی می‌توانند نقش مهمی در اشتغال کشور داشته باشند که البته این شاخصه، فقط مختص اصفهان نیست و اکنون مناطق دیگری همچون یزد نیز به واسطه همین معادن بزرگ و کوچک خود زبانزد شده‌اند.

کارشناسان بر این باورند که وقتی معادن پراکنده در یک استان وجود دارد، آن استان، قابلیت معدنی بسیار بالایی دارد چراکه به فواصل کوتاهی، معادن غنی در آن ایجاد شده است. پس به صراحت می‌توان گفت یکی از بخش‌هایی است که می‌تواند زمینه‌ساز افزایش تولید و اشتغال باشد و عرصه بکری برای سرمایه‌گذاری فراهم آورد. به عبارت دیگر همین معادن و صنایع معدنی مرتبط با آن هستند که می‌توانند سرمایه‌های بکر را با هدف ایجاد اشتغال به خود جذب کنند.

 در این میان مجموعه‌های عظیمی همچون فولاد مبارکه نیز به طور قطع، از جمله بزرگ‌ترین سازندگان فرصت‌های شغلی به شمار می‌آیند. همان‌طور که این مجموعه صنعتی-‌معدنی اعلام کرده، ۱۵ هزار نفر را به صورت مستقیم تحت پوشش خود دارد. ضمن اینکه بخشی از اشتغال این مجموعه نیز در این امر خلاصه می‌شود که پیمانکاران زیادی را مشغول به کار کرده و با تامین صنایع پایین‌دستی، آنها را تحت تاثیر عملکرد خود قرار داده است به نحوی که توانسته پیوندهای پیشین و پسین بعد از فولاد را هم برقرار کرده و بخشی از بار تامین اشتغال دولت را به دوش کشد.

در کنار صنایع معدنی و فولاد، صنایع مهم دیگری همچون خودروسازی کشور نیز از ورق‌های فولادی یا ورق‌های تولیدی این واحدها استفاده می‌کنند و فرصت‌های شغلی بسیاری نیز در آنجا ایجاد می‌شود. پس این صنایع، در بالادست و پایین‌دست خود نیز مکمل‌هایی دارند که در ارزش افزوده کشور نقش‌آفرین هستند.  

کارایی در عرصه بین‌المللی

پس در کنار اشتغال‌زایی در واحدهای فولادی، باید کارایی در عرصه بین‌المللی را هم در نظر داشت. پس باید صنایعی را در نظر بگیریم که اگر نهاده‌های تولید، با قیمت‌های بین‌المللی در اختیار آنها قرار گیرد، بتوانند رقابت کنند و توجیه اقتصادی داشته باشند.

به عبارت دیگر نباید در این محاسبات گرفتار شویم که یارانه هنگفتی را بر اساس قیمت‌های بین‌المللی گاز، در اختیار واحدهای تولیدی قرار دهیم و در مقابل، آنها در یک فضای گلخانه‌ای رشد کنند. البته باید تمام جوانب این موضوع را در نظر گرفت.

در واقع بحث اصلی این نیست که اعطای گاز ارزان به واحدهای بزرگ فولادی را متوقف کنیم بلکه مقصود آن است که بتوانیم به صورت هدفمند و تا زمان مشخصی، این گاز را با قیمت ارزان در اختیار آنها بگذاریم و طی یک برنامه زمان‌بندی مشخص، کار را پیش ببریم. البته این نکات در کنار مزیت اشتغال‌زایی بالای واحدهای فولادی از جمله فولاد مبارکه مطرح می‌شود یعنی در عین حالی که واحدهای بزرگی مثل فولاد مبارکه توانسته تحرک اقتصادی بزرگی در اصفهان و حتی در کشور ایجاد کند، باید وضعیت تولید و اشتغال را به صورت توامان دید و تلاش کرد محصول رقابتی برای صادرات به دنیا عرضه کرد و البته با زمان‌بندی از تمام صنایع حمایت به عمل آورد.

برای حل چنین مشکلاتی در تصمیم‌گیری راجع به اینکه کجا به اشتغال اولویت اصلی را دهیم و کجا باید تولید را با سایر منابع سازگار کنیم، باید چارچوب مشخصی وجود داشته باشد. به هر حال داستان هر چه باشد، فولاد مبارکه اکنون نقش بسزایی در تولید، صادرات و اشتغال کشور دارد و باید این نکات را در تصمیم‌گیری‌ها لحاظ کرد. به خصوص اینکه در این بین برخی شرکت‌ها و مجموعه‌های زیان‌ده هم وجود دارند. پس بهره‌وری در تولید هم مهم است و باید توامان با ایجاد و حفظ اشتغال، به بهره‌وری هم نگاه جدی داشت. در غیر این صورت همه‌ساله باید مبلغ بیشتری به تولید تزریق شود تا یک واحد فرسوده و از‌کارافتاده را روی پا نگه داریم.  همه اینها با لحاظ کردن این نکته است که اگر ملاک بهره‌وری باشد، بحث هزینه-‌فرصت پیش خواهد آمد و ممکن است کل اشتغال کشور را از دست بدهیم. پس ناگزیر هستیم اقتصاد را متوقع کنیم که به مشکل بیکاری جوانان پاسخ دهیم.

پس موضوع اشتغال، بسیار جدی است و اگر باید به‌رغم عدم بهره‌وری یک بنگاه، نسبت به حفظ اشتغال آن اقدام کنیم، باید این کار را به ضرورت انجام دهیم اما به هر حال این نوع حمایت نباید دائمی باشد و باید بر اساس یک برنامه زمان‌بندی‌شده پیش رود. به هر حال جای خوشحالی است که فولاد مبارکه با کیفیت خوبی کار می‌کند و این امیدواری وجود دارد که با بهره‌وری بیشتر، علاوه بر اشتغال‌زایی بیشتر، با صنایع پسین و پیشین خود ارتباطات را افزایش دهد.